Tekst'ar'o de Esperant'o

Ĉapitr'o I

Petronius vek'iĝ'is apenaŭ ĉirkaŭ tag'mez'o, kaj kiel ordinar'e, tre lac'a. La antaŭ'a'n tag'o'n li ĉe'est'is festen'o'n ĉe Nero, kiu long'iĝ'is ĝis mal'fru'a nokt'o. De cert'a temp'o li'a san'o komenc'is mal'bon'iĝ'i. Li mem dir'ad'is, ke li maten'e vek'iĝ'as kvazaŭ rigid'a, ne'kapabl'a ord'ig'i si'a'j'n pens'o'j'n. Sed maten'a ban'o kaj zorg'a masaĝ'ad'o, far'at'a de lert'a'j en tio sklav'o'j, iom post iom rapid'ig'ad'is la cirkul'ad'o'n de li'a mal'rapid'em'a sang'o, vigl'ig'ad'is li'n, re'don'ad'is la konsci'o'n kaj re'fort'ig'ad'is tiel, ke el la oleotechium, t.e. la last'a ban'fak'o, li el'ir'ad'is ankoraŭ kvazaŭ re'viv'ig'it'a, kun okul'o'j bril'ant'a'j de sprit'ec'o kaj gaj'ec'o, re'jun'ig'it'a, viv'o'plen'a, elegant'a kaj tiel sen'egal'a, ke Otho mem ne pov'us kompar'i si'n kun li — kaj ver'a, kiel oni li'n nom'is — arbiter elegantiarum.

La publik'a'j'n vapor'ban'ej'o'j'n li vizit'ad'is mal'oft'e — nur en escept'a'j okaz'o'j, se oni pov'is tie aŭd'i iu'n admir'o'n vek'ant'a'n retor'o'n, pri kiu oni parol'is en la urb'o, aŭ se en la ephebia okaz'is special'e interes'a'j lukt'o'j. Ceter'e li hav'is en si'a insula propr'a'n ban'ej'o'n, kiu'n la fam'a sam'patr'uj'an'o de Severus, Celer, pli'vast'ig'is por li, ali'konstru'is kaj aranĝ'is kun tiel ekster'ordinar'a gust'o, ke laŭ Nero mem ili super'is la cezar'a'n, kvankam la cezar'a ban'ej'o est'is pli grand'a kaj aranĝ'it'a sen'kompar'e pli luks'e.

Post tiu festen'o, dum kiu, enu'ig'it'a per arleken'ad'o de Vatinius, li part'o'pren'is kun Nero, Lucanus kaj Senecio la diskut'o'n: ĉu vir'in'o hav'as anim'o'n — lev'iĝ'int'e mal'fru'e, li ĝu'is, kiel ordinar'e, ban'o'n. Du grand'eg'a'j bandit'o'j ĵus met'is li'n sur cipres'a'n mensa, kovr'it'a'n per neĝ'blank'a egipta byssus, kaj per man'o'j, tremp'it'a'j en arom'a oliv'ole'o, komenc'is frot'i li'a'n bel'form'a'n korp'o'n — kaj li atend'is kun ferm'it'a'j okul'o'j, ĝis la varm'o de la laconicum kaj la varm'o de ili'a'j man'o'j trans'ir'os en li'n kaj for'ig'os el li la lac'ec'o'n.

Sed post cert'a temp'o li ek'parol'is, kaj, mal'ferm'int'e la okul'o'j'n, demand'is pri la veter'o, kaj post'e pri la gem'o'j, kiu'j'n juvel'ist'o Idomen promes'is al'send'i hodiaŭ, ke li rigard'u ili'n. Montr'iĝ'is ke la veter'o est'as bel'eg'a, kun facil'a vent'o de la Alban'a mont'ar'o, kaj ke la gem'o'j'n oni ne al'port'is. Petronius de'nov'e du'on'ferm'is la okul'o'j'n kaj ordon'is, ke oni transport'u li'n en la tepidarium — kiam subit'e el post la kurten'o montr'iĝ'is nomenclator, anonc'ant'e vizit'o'n de jun'a Marcus Vinicius, ĵus ven'int'a el Mal'grand'a Azi'o.

Petronius ordon'is en'las'i la gast'o'n en la tepidarium, kie'n ankaŭ li mem trans'ir'is. Vinicius est'is fil'o de li'a pli aĝ'a frat'in'o, kiu antaŭ jar'o'j edz'in'iĝ'is kun Marcus Vinicius, konsul'o en la temp'o de Tiberius. La jun'a Vinicius serv'is nun'e sub Corbulo kontraŭ la part'o'j*, kaj post la fin'o de la milit'o re'ven'is en la urb'o'n. Petronius hav'is al li cert'a'n inklin'o'n, preskaŭ am'em'o'n, ĉar Marcus est'is bel'eg'a kaj atlet'a jun'ul'o, kaj sam'temp'e li sci'is gard'i cert'a'n est'et'a'n moder'ec'o'n en diboĉ'o, kio'n Petronius estim'is super ĉio.

— Salut'o'n al Petronius — dir'is la jun'a vir'o, en'ir'ant'e per elast'a paŝ'o en la tepidarium; — est'u al vi favor'a'j ĉiu'j di'o'j, precip'e Asklepioso kaj Cypria, ĉar sub la gard'o de ili ambaŭ neni'o mal'bon'a pov'as al vi okaz'i.

— Bon'ven'o'n al vi en Romo, kaj dolĉ'a est'u al vi ripoz'o post la milit'o — re'dir'is Petronius, etend'ant'e la man'o'n el la ond'a'j fald'o'j de mol'a teks'aĵ'o el carbassus, per kiu li est'is ĉirkaŭ'volv'it'a. Kia'j nov'aĵ'o'j en Armeni'o, kaj ĉu, est'ant'e en Azi'o, vi ne traf'is iam en Bitinion?

Petronius est'is iam provinc'estr'o de Bitinio, kaj pli'e, li administr'is ĝi'n energi'e kaj just'e. Ĝi prezent'is strang'a'n kontrast'o'n kun la karakter'o de tiu hom'o, fam'a pro si'a mol'anim'ec'o kaj plezur'am'o. Tial li volont'e re'memor'ad'is tiu'n temp'o'n, ĉar ĝi est'is pruv'o, kio li pov'us kaj sci'us est'i, se plaĉ'us al li.

— Mi est'is foj'e en Herakle'o — respond'is Vinicius. — Corbulo send'is mi'n tie'n por ven'ig'i help'a'j'n taĉment'o'j'n.

— Ha, Herakle'o! Mi kon'is tie unu knab'in'o'n el Kolĥid'o, per kiu mi for'don'us ĉiu'j'n ĉi tie'a'j'n eks'edz'in'o'j'n, ne escept'ant'e Poppaean Sed tio est'as mal'nov'a histori'o. Rakont'u, prefer'e, kio okaz'as ĉe la part'a flank'o. En'ver'e enu'ig'as mi'n ĉiu'j tiu'j Vologesoj, Tiridatesoj, Tigranesoj kaj ĉiu'j tiu'j barbar'o'j, kiu'j, kiel dir'as la jun'a Arulanus, hejm'e ir'ad'as ankoraŭ kvar'pied'e, kaj nur antaŭ ni ŝajn'ig'as si'n hom'o'j. Sed nun oni mult'e parol'as pri ili en Romo — almenaŭ tial, ke est'as danĝer'e parol'i pri la ali'a.

— Tiu ĉi milit'o mal'sukces'as, kaj sen Corbulo ĝi pov'us iĝ'i mal'venk'a.

— Carbulo! je Bakĥo! li est'as ver'a di'o de milit'o, ver'a Mars'o: grand'a milit'estr'o, kaj sam'temp'e ekscit'em'a, just'a kaj mal'saĝ'a. Mi am'as li'n almenaŭ tial, ke Nero li'n tim'as.

— Corbulo ne est'as mal'saĝ'a.

— Ebl'e vi prav'as, sed ceter'e tio est'as indiferent'a. Mal'saĝ'ec'o, kiel dir'as Pyrrho, neniel mal'super'as saĝ'ec'o'n kaj neniel diferenc'as de ĝi.

Vinicius komenc'is rakont'i pri la milit'o, sed kiam Petronius du'on'ferm'is la palpebr'o'j'n, la jun'a vir'o, vid'ant'e li'a'n lac'a'n kaj iom mal'gras'iĝ'int'a'n vizaĝ'o'n, ŝanĝ'is la tem'o'n de la inter'parol'o kaj kun cert'a zorg'em'o komenc'is demand'i pri li'a san'o.

Petronius de'nov'e mal'ferm'is la okul'o'j'n.

Li'a san'o!... Ne. Li ne sent'is si'n san'a. Li ankoraŭ ne ating'is, ver'e, la stat'o'n de la jun'a Sysena, kiu tia'grad'e perd'ad'is la sent'o'pov'o'n, ke al'port'at'a maten'e en ban'ej'o'n, li demand'ad'is: “ĉu mi sid'as?” Sed li ne est'is san'a. Vinicius rekomend'is li'n al la gard'ad'o de Asklepioso kaj Cypria. Oni eĉ ne sci'as, kies fil'o est'is tiu Asklepioso: de Arsinoo, aŭ de Koronido, kaj se la patr'in'o est'as dub'a, kio'n dir'i pri la patr'o! Kiu pov'as nun garanti'i eĉ pri si'a propr'a patr'o!

En tiu ĉi moment'o Petronius komenc'is rid'i, post kio li kontinu'ig'is:

— Ver'dir'e antaŭ du jar'o'j mi send'is en Epidaŭr'o'n tri dek'du'o'j'n da viv'a'j turd'o'j kaj pokal'o'n da or'o, sed ĉu vi sci'as kial? jen mi dir'is al mi: ĝi help'os aŭ ne help'os, sed cert'e ne mal'help'os. Se hom'o'j ankoraŭ ofer'don'as al di'o'j, mi tamen pens'as, ke ĉiu'j rezon'as sam'e, kiel mi. Ĉiu'j, ebl'e krom la mul'ist'o'j, kiu'j dung'as si'n al vojaĝ'ant'o'j ĉe Port'a Capena. Krom Asklepioso mi hav'is rilat'o'j'n ankaŭ kun Asklepiadesoj, kiam last'jar'e mi mal'san'is iom je la vezik'o. Ili pas'ig'ad'is por mi nokt'o'j'n en templ'o. Mi sci'is, ke ili est'as tromp'ist'o'j, sed mi dir'is al mi: ne domaĝ'e por mi! La mond'o baz'as si'n sur tromp'o, kaj la viv'o est'as iluzi'o. Sed oni dev'as hav'i tiom da saĝ'o, por sci'i disting'i inter iluzi'o'j agrabl'a'j kaj mal'agrabl'a'j. Mi hejt'ig'as mi'a'n hypocaustum per cedr'a lign'o, sur'ŝut'it'a per ambr'o, ĉar mi prefer'as en la viv'o bel'a'j'n odor'o'j'n, ol mal'bel'a'j'n. Koncern'e Cyprian, al kiu vi mi'n ankaŭ rekomend'is, mi ĝu'is ŝi'a'n favor'o'n tiom, ke mi hav'as ŝir'dolor'o'j'n en la dekstr'a krur'o. Sed ceter'e ŝi est'as bon'a di'in'o! Mi supoz'as, ke nun, pli aŭ mal'pli baldaŭ, vi ankaŭ port'os ofer'e blank'a'j'n kolomb'o'j'n al ŝi'a altar'o.

— Jes — dir'is Vinicius. — Ne ating'is mi'n la sag'o'j de l’ part'o'j, sed traf'is mi'n la paf'o de Amor'o — tut'e ne'atend'it'e kelk'a'n distanc'o'n de la urb'a pord'eg'o.

— Je la blank'a'j genu'o'j de Ĥaritoj! Vi rakont'os al mi ĉi tio'n en liber'a temp'o.

— Mi ven'is ĝust'e per demand'i vi'a'n konsil'o'n — respond'is Marcus.

Sed en tiu ĉi moment'o en'ir'is epilatores, kiu'j okup'iĝ'is pri Petronius, kaj Marcus, for'ĵet'int'e la tunik'o'n, en'ir'is en ban'uj'o'n kun mez'varm'a akv'o, ĉar Petronius invit'is li'n al ban'o.

— Ha, mi eĉ ne demand'as, ĉu vi'a am'o est'as reciprok'a — re'dir'is Petronius, rigard'ant'e la jun'a'n, kvazaŭ skulpt'it'a'n el marmor'o, korp'o'n de Vinicius. Se Lizipo est'us vi'n vid'int'a, vi ornam'us nun la pord'eg'o'n al Palatin'o, kiel statu'o de Herkul'o en ties jun'ec'o.

La jun'a vir'o rid'et'is kontent'e kaj komenc'is sub'akv'iĝ'ad'i en la ban'uj'o, el'plaŭd'ant'e abund'e ĉe tio la varm'et'a'n akv'o'n sur la mozaik'o'n, prezent'ant'a'n Her'o'n en la moment'o, kiam ŝi pet'as Dorm'o'n pri en'dorm'iĝ'o de Zeŭso. Petronius observ'is li'n per kontent'a rigard'o de art'ist'o.

Sed kiam li fin'is kaj konfid'is si'n laŭ'vic'e al la epilatores, en'ir'is leg'ist'o kun bronz'a skatol'o sur la ventr'o kaj paper'a'j rul'aĵ'o'j en la skatol'o.

— Ĉu vi vol'as aŭskult'i? — demand'is Petronius.

— Se ĝi est'as vi'a verk'o, volont'e! — respond'is Vinicius — sed se ne, mi prefer'as inter'parol'i. Poet'o'j nun'e kapt'as hom'o'j'n ĉe ĉiu'j strat'angul'o'j.

— Prav'e. Oni pov'as preter'pas'i neniu'n bazilik'o'n, neniu'n ban'ej'o'n, neniu'n bibliotek'o'n aŭ libr'o'vend'ej'o'n, ne ek'vid'ant'e poet'o'n, gest'ant'a'n, kiel simi'o. Kiam Agrippa ven'is ĉi tie'n el Orient'o, li kred'is, ke tie est'as frenez'ul'o'j. Sed tia est'as la nun'a temp'o. La cezar'o verk'as vers'aĵ'o'j'n, do ĉiu'j li'n imit'as. Oni nur rajt'as verk'i vers'aĵ'o'j'n pli bon'a'j'n, ol la cezar'o, kaj pro tio mi iom tim'as pri Lucanus... Sed mi verk'as proz'e, kaj regal'as per mi'a proz'o nek mi'n mem, nek ali'a'j'n. Tio, kio'n la leg'ist'o est'is leg'ont'a, est'as la “kodicil'o'j” de tiu kompat'ind'a Fabricius Vejento.

— Kial “kompat'ind'a”?

— Ĉar oni dir'is al li, ke li imit'u Odise'o'n kaj ne re'ven'u al la hejm'a sojl'o ĝis nov'a decid'o. Tiu Odise'ad'o est'os por li tiom pli facil'a, ke li'a edz'in'o ne est'as Penelop'o. Mi ne bezon'as dir'i al vi, ke tiu ag'o est'is mal'saĝ'a. Sed ĉi tie neni'u konsider'as afer'o'j'n ali'e, ol supr'aĵ'e. Ĝi est'as sufiĉ'e mizer'a kaj enu'ig'a libr'o, kiu'n oni komenc'is pasi'e leg'i nur tiam, kiam la aŭtor'o est'is ekzil'it'a. Nun oni aŭd'as de ĉiu'j flank'o'j: “scandala! scandala!” kaj pov'as est'i, ke kelk'a'j'n histori'o'j'n Vejento el'pens'is, sed mi, kiu kon'as la urb'o'n, mi, kiu kon'as ni'a'j'n patres kaj ni'a'j'n vir'in'o'j'n, cert'ig'as vi'n, ke ĉio tio est'as pli pal'a, ol la real'ec'o. Malgraŭ tie ĉiu nun serĉ'as en la libr'o — si'n mem kun tim'o, kaj kon'at'o'j'n kun plezur'o. En la libr'ej'o de Avirunus cent skrib'ist'o'j laŭ'dikt'e trans'skrib'as la libr'o'n — ĝi'a sukces'o est'as cert'a.

— Ĉu ne est'as en ĝi vi'a'j afer'et'o'j?

— Est'as, sed la aŭtor'o mal'traf'is, ĉar mi est'as kun'e pli mal'bon'a kaj mal'pli vulgar'a, ol li mi'n prezent'is. Vid'u, ni jam de'long'e perd'is la sent'o'n de tio, kio est'as nobl'a aŭ mal'nobl'a, kaj al mi mem ŝajn'as, ke dir'ant'e la ver'o'n, tiu ĉi diferenc'o ne ekzist'as, kvankam Seneca, Musonius kaj Thrazeas pretend'as, ke ili ĝi'n vid'as. Al mi est'as egal'e. Je Herkul'o! mi dir'as, kio'n mi pens'as! Sed mi konserv'is tiu'n ĉi super'ec'o'n, ke mi sci'as, kio est'as mal'bel'a, kaj kio est'as bel'a, kaj tio'n ekzempl'e ni'a kupr'o'barb'a poet'o, vetur'ig'ist'o, kant'ist'o, danc'ist'o kaj histrio* — ne kompren'as.

— Mi kompat'as tamen Fabriciuson! Li est'is bon'a kamarad'o.

— Pere'ig'is li li'a ambici'o. Ĉiu li'n suspekt'is, neni'u bon'e sci'is, sed li mem ne pov'is el'ten'i kaj ĉiu'flank'e'n en sekret'o dis'babil'is la afer'o'n. Ĉu vi aŭd'is la histori'a'n de Ruffinus?

— Ne.

— Ni do trans'ir'u en la frigidarium, kie ni sen'varm'iĝ'os kaj kie mi ĝi'n rakont'os al vi.

Ili trans'ir'is en la frigidarium, kie en la mez'o ŝpruc'is fontan'o, kolor'ig'it'a pal'e-roz'e kaj dis'port'ant'a la arom'o'n de viol'o'j. Tie, sid'iĝ'int'e en niĉ'o'j, kovr'it'a'j per silk'o, ili komenc'is sen'varm'iĝ'i. Dum moment'o reg'is silent'o. Vinicius dum cert'a temp'o medit'e rigard'is bronz'a'n faŭn'o'n, kiu fleks'int'e nimf'o'n trans si'a'n ŝultr'o'n, avid'e serĉ'is per la buŝ'o ŝi'a'n buŝ'o'n. Post'e li dir'is.

— Tiu ĉi est'as prav'a. Jen kio est'as la plej bon'a en la viv'o.

— Pli mal'pli! sed krom tio vi am'as milit'o'n, kiu'n mi ne ŝat'as, ĉar en tend'o'j la ung'o'j fend'iĝ'as kaj ĉes'as est'i roz'kolor'a'j. Ceter'a ĉiu hav'as si'a'j'n plaĉ'o'j'n. La Kupr'o'barb'a am'as kant'o'n, precip'e si'a'n propr'a'n, kaj la mal'jun'a Scaurus — si'a'n korint'an vaz'o'n, kiu nokt'e star'as apud li'a lit'o, kaj kiu'n li kis'as, se li ne pov'as dorm'i. Li for'kis'is jam ĝi'a'j'n rand'o'j'n. Dir'u al mi, ĉu vi verk'as vers'aĵ'o'j'n?

— Ne. Mi neniam kun'met'is tut'a'n heksametr'o'n.

— Ĉu vi lud'as liut'o'n kaj kant'as?

— Ne.

— Ĉu vi ĉar'vetur'as?

— Mi part'o'pren'is si'a'temp'e vet'vetur'o'j'n en Antiokio, sed sen sukces'o.

— Do mi est'as tut'e trankvil'a pri vi. Kaj al kiu parti'o en la hipodrom'o vi aparten'as?

— Al la Verd'ul'o'j.

— Do mi est'as tut'e trankvil'a, tiom pli, ke vi posed'as ver'dir'e grand'a'n hav'aĵ'o'n, sed ne est'as tiel riĉ'a, kiel Pallas aŭ Seneca. Ĉar vid'u — nun bon'e est'as ĉe ni verk'i vers'aĵ'o'j'n, kant'i ĉe liut'o, deklam'i kaj vet'vetur'i en cirk'o, sed ankoraŭ pli bon'e, kaj precip'e pli sen'danĝer'e, est'as ne verk'i vers'aĵ'o'j'n, ne lud'i, ne kant'i kaj ne vet'vetur'i en cirk'o. Kaj plej bon'e est'as sci'i admir'i, se tio'n far'as la Kupr'o'barb'a. Vi est'as bel'a knab'o, do ĉio, kio pov'as vi'n minac'i, est'as ebl'e, ke Poppaea en'am'iĝ'os je vi. Sed ŝi est'as tro spert'a por tio. Am'o'n ŝi ĝu'is sufiĉ'e ĉe la du unu'a'j edz'o'j, kaj ĉe la tri'a ŝi aspir'as i'o'n ali'a'n. Ĉu vi sci'as, ke tiu mal'saĝ'a Otho ĝis nun am'eg'as ŝi'n frenez'e... Li vag'as tie inter la rok'o'j de Hispan'uj'o kaj sopir'as, kaj tiel li perd'is la antaŭ'a'j'n kutim'o'j'n kaj tiel ĉes'is zorg'i pri si mem, ke por aranĝ'i la har'o'j'n nun sufiĉ'as al li tri hor'o'j tag'e. Kiu pov'us tio'n atend'i, precip'e de Otho.

— Mi kompren'as li'n — re'dir'is Vinicius. — Sed li'a'lok'e mi far'us i'o'n ali'a'n.

— Kio'n nom'e?

— Mi form'us fidel'a'j'n legi'o'j'n el la tie'a'j mont'ar'an'o'j. Brav'a'j soldat'o'j est'as tiu'j iberi'an'o'j.

— Vinicius, Vinicius! Mi preskaŭ vol'us dir'i, ke vi ne kapabl'us al tio. Kaj ĉu vi sci'as, kial? ĉar tia'j'n afer'o'j'n oni far'as, sed ne parol'as pri ili, eĉ kondiĉ'e. Koncern'e mi'n, mi li'a'lok'e rid'us je Poppaea, rid'us je la Kupr'o'barb'a, kaj mi form'us legi'o'j'n ne el iberi'an'o'j, sed el iberi'an'in'o'j. Eventual'e mi verk'us kelk'a'j'n epigram'o'j'n, kiu'j'n mi ceter'e al neni'u leg'us, kiel la kompat'ind'a Ruffinus.

— Vi intenc'is rakont'i al mi li'a'n histori'o'n.

— Mi ĝi'n rakont'os al vi en la unctuarium.

Sed en la unctuarium la atent'o'n de Vinicius okup'is io ali'a, nom'e bel'eg'a'j sklav'in'o'j, kiu'j tie atend'is la si'n'ban'int'o'j'n. Du el ili, negr'in'o'j, simil'a'j al mir'ind'a'j statu'o'j el ebon'o, komenc'is ŝmir'i ili'a'j'n korp'o'j'n per delikat'a'j arom'aĵ'o'j el Arab'uj'o, ali'a'j, lert'a'j en komb'ad'o frigi'an'in'o'j, ten'is en la man'o'j, mol'a'j kaj fleks'em'a'j, kiel serpent'o'j, polur'it'a'j'n ŝtal'a'j'n spegul'o'j'n kaj komb'il'o'j'n, kaj du, simil'a'j simpl'e al di'in'o'j, knab'in'o'j el Kos'o, atend'is kiel vestiplicae, ĝis ven'os la temp'o per statu'simil'e fald'i la tog'o'j'n de la sinjor'o'j.

— Je Zeŭso la Nub'kolekt'ant'o! — dir'is Marcus Vinicius. Kia'n elekt'o'n vi hav'as ĉi tie!

— Mi prefer'as elekt'o'n, ol kolekt'o'n — respond'is Petronius. — Mi'a tut'a familia* en Rome ne super'as kvar'cent person'o'j'n, kaj mi pens'as, ke per person'a pri'serv'ad'o ebl'e nur nov'riĉ'ul'o'j bezon'as pli mult'a'j'n hom'o'j'n.

— Pli bel'a'j'n korp'o'j'n eĉ la Kupr'o'barb'a ne posed'as — parol'is Vinicius, dis'blov'ant'e la naz'o'n.

Je tio ĉi Petronius respond'is kun cert'a amik'a sen'zorg'ec'o:

— Vi est'as mi'a parenc'o, kaj mi est'as nek tiel ne'komplez'em'a, kiel Bassus, nek tiel pedant'a, kiel Aulus Plautius.

Sed Vinicius, ek'aŭd'int'e la last'a'n nom'o'n, forges'is moment'e pri la knab'in'o'j el Kos'o, kaj viv'e lev'int'e la kap'o'n, demand'is:

— Kial ven'is en vi'a'n pens'o'n Aulus Plautius? Ĉu vi sci'as, ke mi, el'artik'ig'int'e la man'o'n apud la urb'o, pas'ig'is ĉe ili dek'kelk'a'j'n tag'o'j'n? Okaz'is, ke Plautius al'vetur'is en la moment'o de la akcident'o, kaj vid'ant'e, ke mi tre sufer'as, kun'pren'is mi'n en si'a'n hejm'o'n, kaj tie li'a sklav'o, kurac'ist'o Merio, re'san'ig'is mi'n. Ĝust'e pri ĉi tio mi vol'is kun vi parol'i.

— Kial? Ebl'e vi okaz'e en'am'iĝ'is je Pomponia? Se jes, mi bedaŭr'as vi'n: vir'in'o ne'jun'a kaj virt'a! Mi ne pov'as imag'i pli mal'bon'a'n kun'traf'o'n de cirkonstanc'o'j, ol tio'n. Brrr!

— Ne je Pomponia — eheu! — dir'is Vinicius.

— Je kiu do?

— Se mi mem sci'us, je kiu? Sed mi eĉ ne sci'as bon'e ŝi'a'n nom'o'n: Ligia, ĉu Callina? Oni nom'as ŝi'n hejm'e Ligia, ĉar ŝi de'ven'as el la naci'o de la lig'o'j*, sed ŝi hav'as si'a'n barbar'a'n nom'o'n: Callina. Strang'a est'as la dom'o de Plautius: svarm'o'plen'a kaj sen'bru'a, kiel la bosk'o'j en Subiako. Dum dek'kelk'a'j tag'o'j mi ne sci'is, ke tie loĝ'as di'in'o. Sed foj'e, je tag'iĝ'o mi ek'vid'is ŝi'n, lav'ant'a'n si'n en la ĝarden'a fontan'o. Kaj mi ĵur'as je la ŝaŭm'o, el kiu nask'iĝ'is Afrodit'o, ke la radi'o'j de l’ maten'ruĝ'o tra'bril'is ŝi'a'n korp'o'n. Mi pens'is, ke kiam la sun'o lev'iĝ'os, ŝi solv'iĝ'os antaŭ mi en lum'o, kiel solv'iĝ'as ĉiel'ruĝ'o. De tiu temp'o mi vid'is ŝi'n du'foj'e, kaj ankaŭ de tiu temp'o mi ne kon'as trankvil'o'n, mi ne hav'as ali'a'j'n dezir'o'j'n, mi ne vol'as sci'i, kio'n pov'as don'i al mi la urb'o, mi ne vol'as vir'in'o'j'n, nek or'o'n, mi ne vol'as korintajn kupr'aĵ'o'j'n, nek sukcen'o'n, nek perlamot'o'n, nek vin'o'n, nek festen'o'j'n, mi nur vol'as Ligian. Mi dir'as al vi sincer'e, Petronius, ke mi sopir'as je ŝi, kiel la Dorm'o, prezent'it'a sur la mozaik'o en vi'a tepidarium, sopir'is je Paisiteo, mi sopir'as dum tut'a'j tag'o'j kaj nokt'o'j.

— Se ŝi est'as sklav'in'o, aĉet'u ŝi'n.

— Ŝi ne est'as sklav'in'o.

— Kio ŝi est'as do? Liber'ig'it'in'o de Plautius?

— Neniam est'int'e sklav'in'o, ŝi ne pov'is est'i liber'ig'it'a.

— Sekv'e?

— Mi ne sci'as: reĝ'a fil'in'o, aŭ io simil'a.

— Vi ek'interes'as mi'n, Vinicius.

— Sed se vi vol'os mi aŭskult'i, mi kontent'ig'os vi'a'n interes'o'n. La histori'o ne est'as tro long'a. Vi ebl'e person'e kon'is Vannuson, la reĝ'o'n de la svevoj, kiu, ekzil'it'a el si'a patr'uj'o, dum long'a temp'o rest'ad'is en Romo, kaj eĉ fam'iĝ'is per feliĉ'a kub'lud'ad'o kaj per bon'e vetur'ig'ad'o. La cezar'o Drusus re'e sur'tron'ig'is li'n. Vannius, kiu est'is efektiv'e brav'a hom'o, en la komenc'o reg'is bon'e kaj sukces'e milit'ad'is, sed post'e li komenc'is rab'i per ĉiu'j manier'o'j, ne nur de la najbar'o'j, sed ankaŭ de la propr'a'j svevoj. Tiam Vangio kaj Sid'o, li'a'j du nev'o'j kaj fil'o'j de Vibilius, la reĝ'o de la hermanduroj, decid'is dev'ig'i li'n de'nov'e ir'i en Romon... prov'i la feliĉ'o'n en kub'lud'ad'o.

— Mi memor'as, tie est'is en la temp'o de Claudius, antaŭ ne'long'e.

— Jes! Eksplod'is milit'o. Vannius help'vok'is la jazigojn, kaj li'a'j simpati'a'j nev'o'j la lig'o'j'n, kiu'j, aŭd'int'e i'o'n pri la riĉ'aĵ'o'j de Vannius kaj al'log'it'a'j per esper'o de milit'rab'o'j, ven'is en tia nombr'o, ke la cezar'o Claudius mem komenc'is tim'i pri la apud'lim'a pac'o. Claudius ne vol'is miks'i si'n en la milit'o'j'n de la barbar'o'j, li tamen skrib'is al Atelius Hister, kiu komand'is la apud'danub'a'n legi'o'n, ke li zorg'e atent'u la sort'o'n de la milit'o kaj ne permes'u konfuz'i ni'a'n pac'o'n. Tiam Hister postul'is do la lig'o'j, ke ili promes'u ne trans'pas'i ni'a'n lim'o'n, kio'n ili ne nur konsent'is, sed don'is garanti'ul'o'j'n, inter kiu'j trov'iĝ'is la edz'in'o kaj fil'in'o de ili'a milit'estr'o... Vi sci'as ja, ke la barbar'o'j milit'ir'as kun si'a'j edz'in'o'j kaj infan'o'j ... Kaj jen mi'a Ligia est'as la fil'in'o de tiu milit'estr'o.

— Kiel vi ek'sci'is tio'n?

— Aulus Plautius mem rakont'is ĝi'n al mi. La lig'o'j efektiv'e ne trans'pas'is tiam ni'a'n lim'o'n, sed la barbar'a'j ven'as, kiel uragan'o, kaj for'kur'as, kiel uragan'o. Tiel ankaŭ mal'aper'is la lig'o'j kun si'a'j ur'a'j korn'o'j sur la kap'o'j. Ili venk'is la svevojn kaj jazigojn do Vannius, sed ili'a reĝ'o pere'is, kaj ili for'ir'is kun rab'aĵ'o'j, las'ant'e la garanti'ul'o'j'n ĉe Hister. La patr'in'o baldaŭ mort'is, kaj ne sci'ant'e, kio'n far'i kun la infan'o, Hister for'send'is ĝi'n al la provinc'estr'o de la tut'a German'uj'o, Pomponius. Tiu ĉi, fin'int'e la milit'o'n kontraŭ la kattoj, re'ven'is Romon, kie, kiel vi sci'as, Claudius permes'is al li solen'i la triumf'o'n. La knab'in'o paŝ'is tiam post la ĉar'o de la venk'int'o, sed kiam la solen'o fin'iĝ'is, si'a'vic'e Pomponius ne sci'is, kio'n far'i kun ŝi, ĉar oni ne pov'is trakt'i la garanti'ul'in'o'n kiel milit'kapt'it'in'o'n, ke'j fin'e li don'is ŝi'n al si'a frat'in'o, Pomponia Graecina, la edz'in'o de Plautius. En ili'a dom'o, kie ĉiu'j est'as virt'a'j, komenc'ant'e de la ge'mastr'o'j, kaj fin'ant'e per dom'bird'o'j en la bird'ej'o, ŝi plen'kresk'is, bedaŭr'ind'e tiel virt'a, kiel Graecina mem, kaj tiel bel'eg'a, ke eĉ Poppaea aspekt'us apud ŝi, kiel aŭtun'a fig'o apud hesperid'a pom'o.

— Kaj?

— Kaj mi ripet'as al vi, ke de kiam mi vid'is, kiel la sun'radi'o'j tra'bril'is ŝi'a'n korp'o'n ĉe la fontan'o, mi en'am'iĝ'is je ŝi frenez'e.

— Ŝi est'as do tiel diafan'a, kiel petromiz'o, aŭ jun'a sardin'o?

— Ne ŝerc'u, Petronius, kaj se vi'n erar'ig'as la facil'ec'o, kun kiu mi mem parol'as pri mi'a pasi'o, sci'u, ke sub hel'kolor'a vest'o oft'e profund'a'j vund'o'j si'n kaŝ'as. Mi dev'as dir'i al vi ankaŭ, ke, re'ven'ant'e el Azi'o, mi dorm'is unu nokt'o'n en templ'o de Mopsuso por hav'i aŭgur'a'n sonĝ'o'n. Kaj en la sonĝ'o aper'is antaŭ mi Mopsuso mem kaj antaŭ'dir'is, ke en mi'a viv'a grand'a ŝanĝ'o okaz'os pro am'o.

— Mi aŭd'is, kiel Plinius dir'is, ke li ne kred'as je la di'o'j, sed kred'as je sonĝ'o'j, kaj ebl'e li prav'as. Mi'a'j ŝerc'o'j ankaŭ ne mal'help'as al mi pens'i kelk'foj'e, ke efektiv'e ekzist'as nur unu di'a est'aĵ'o, pra'temp'a, ĉio'pov'a, kre'a — Venus Genitrix. Ŝi kun'ig'as la anim'o'j'n, ŝi kun'ig'as la korp'o'j'n kaj aĵ'o'j'n. Eros'o el'ig'is la mond'o'n el ĥaos'o. Ĉu li far'is bon'e, tio est'as ali'a demand'o, sed ĉar tiel est'as, ni dev'as konfes'i li'a'n potenc'o'n, kvankam ni rajt'as ne ben'i ĝi'n...

— Ha, Petronius, pli facil'e est'as filozof'i, ol don'i bon'a'n konsil'o'n.

— Dir'u al mi, kio'n ĝust'e vi vol'as?

— Mi vol'as hav'i Ligian. Mi vol'as, ke mi'a'j brak'o'j, kiu'j nun ĉirkaŭ'as nur aer'o'n, pov'u ĉirkaŭ'i ŝi'n kaj al'prem'i al la brust'o. Mi vol'as spir'i per ŝi'a spir'o. Se ŝi est'us sklav'in'o, mi don'us por ŝi al Aulus cent knab'in'o'j'n kun pied'o'j blank'ig'it'a'j per kalk'o, sign'e ke ili est'as unu'a'foj'e vend'at'a'j. Mi vol'as hav'i ŝi'n en mi'a dom'o tiel long'e, ĝis mi'a kap'o est'os blank'a, kiel la pint'o de Sorakto en vintr'o.

— Ŝi ne est'as sklav'in'o, sed ceter'e ŝi aparten'as al la familia de Plautius, kaj ĉar ŝi est'as for'las'it'a infan'o, oni pov'as konsider'i ŝi'n alumna. Plautius pov'us ŝi'n ced'i al vi, se li vol'us.

— Vi evident'e ne kon'as Pomponian Graecinan. Ceter'e ili ambaŭ am'as ŝi'n, kiel propr'a'n infan'o'n.

— Pomponian mi kon'as. Ver'a cipres'o. Se ŝi ne est'us edz'in'o de Aulus, oni pov'us dung'ad'i ŝi'n, kiel plor'ist'in'o'n. De la mort'o de Julia ŝi ne de'met'is la nigr'a'n stola, kaj en'tut'e ŝi aspekt'as, kvazaŭ ŝi est'us jam dum'viv'e paŝ'ant'a sur kamp'o, sur'kresk'it'a de asfodel'o'j. Pli'e, ŝi est'as univira, do inter ni'a'j vir'in'o'j, eks'edz'in'iĝ'ant'o'j kvar- aŭ kvin'foj'e, ŝi est'as sam'temp'e feniks'o. Sed aŭskult'u! ... ĉu vi aŭd'is, ke la feniks'o laŭ'dir'e ver'e el'kov'iĝ'is nun en la supr'a Egipto, kio okaz'as al ĝi ne pli oft'e, ol unu'foj'e dum kvin'cent jar'o'j?

— Petronius, Petronius! Pri la feniks'o ni babil'os ali'foj'e.

— Kio'n mi dir'u al vi, mi'a Marcus. Mi kon'as Auluson Plautiuson, kiu, kvankam mal'laŭd'as mi'a'n viv'manier'o'n, hav'as al mi cert'a'n simpati'o'n, kaj ebl'e eĉ estim'as mi'n pli, ol ali'a'j'n, ĉar li sci'as, ke mi neniam est'is denunc'ist'o, kiel ekzempl'e Domitius Afer, Tigellinus kaj la tut'a band'o da amik'o'j de Ahenobarbus. Krom tio, ne ŝajn'ig'ant'e mi'n stoik'o, mi tamen plur'foj'e mal'aprob'is tia'j'n ag'o'j'n de Nero, je kiu'j Seneca kaj Burrhus ferm'et'is la okul'o'j'n. Se vi kred'as, ke mi pov'as i'o'n ating'i por vi ĉe Aulus — mi est'as pret'a serv'i al vi.

— Mi kred'as, ke vi pov'as. Vi hav'as influ'o'n je li, kaj krom tio vi'a mens'o abund'as je ne'el'ĉerp'ebl'a'j rimed'o'j. Se vi esplor'us la situaci'o'n kaj parol'us kun Plautius...

— Vi tro'taks'as mi'a'n influ'o'n kaj sprit'ec'o'n, sed se en ĉi tio konsist'as la afer'o, mi parol'os kun Plautius tuj, kiam ili re'ven'os en la urb'o'n.

— Ili re'ven'is antaŭ du tag'o'j.

— Ni ir'u do en la triclinium, kie ni'n atend'as maten'manĝ'o, kaj post'e, fort'iĝ'int'e, ni ordon'os port'i ni'n al Plautius.

— Ĉiam vi est'is kar'a al mi — respond'is viv'e Vinicius — sed nun mi simpl'e star'ig'os inter mi'a'j lar'o'j* vi'a'n statu'o'n — tiel bel'a'n, kiel ĉi tiu — kaj dediĉ'ad'os al ĝi ofer'o'j'n.

Dir'int'e ĉi tio'n, li turn'is si'n al la statu'o'j, kiu'j ornam'is unu tut'a'n flank'o'n de la arom'plen'a hal'o.

Post'e li al'don'is:

— Je la lum'o Helioso! Se la di'a Aleksandro est'is simil'a al vi — oni ne mir'u je Helen'o!

Kaj en tiu ĉi ek'kri'o est'is tiom da sincer'ec'o, kiom da flat'o. Ĉar Petronius, kvankam pli aĝ'a kaj mal'pli atlet'a, est'is eĉ pli bel'a, ol Vinicius. La vir'in'o'j en Romo admir'is ne nur li'a fleks'em'a'n mens'o'n kaj la gust'o'n, pro kiu li gajn'is la titol'o'n de arbitr'o de elegant'ec'o — sed ankaŭ li'a'n korp'o'n. Tiu admir'o est'is vid'ebl'a eĉ sur la vizaĝ'o'j de la du knab'in'o'j el Kos'o, nun fald'ant'a'j li'a'n tog'o'n, el kiu'j unu, nom'at'a Eunice, kaŝ'e li'n am'ant'a, rigard'is en li'a'j'n okul'o'j'n humil'e kaj admir'e.

Sed li eĉ tio'n ne atent'is, nur, rid'et'int'e al Vinicius, ek'cit'is respond'e la esprim'o'n de Seneca pri la vir'in'o'j:

— Animal impudens ... k.t.p.

Kaj post'e, met'int'e la brak'o'n ĉirkaŭ li'a'j'n ŝultr'o'j'n, li el'konduk'is li'n al la triclinium.

En la unctuarium la du grek'a'j knab'in'o'j la frigi'an'in'o'j kaj la du negr'in'o'j komenc'is ord'ig'i la epilichnia kun arom'aĵ'o'j. Sed en la sam'a moment'o el post la flank'e'n'tir'it'a kurten'o de la frigidarium montr'iĝ'is la kap'o'j de la ban'ist'o'j kaj aŭd'iĝ'is mal'laŭt'a: “sss!” — kaj respond'e al tio unu el la grek'in'o'j, la frigi'an'in'o'j kaj la du etiop'a'j knab'in'o'j, salt'kur'int'e, rapid'eg'e mal'aper'is post la kurten'o. En la ban'ej'o komenc'iĝ'is moment'o'j de petol'o kaj volupt'o, kiu'j'n la inspektor'o ne mal'permes'is, ĉar li mem oft'e part'o'pren'is en simil'a'j diboĉ'o'j. Ceter'e ankaŭ Petronius suspekt'is tio'n, sed ĉar li est'is hom'o indulg'em'a kaj ne'volont'e pun'ad'is, li rigard'is tio'n per du'on'ferm'it'a'j okul'o'j.

En la unctuarium rest'is sol'e Eunice. Dum cert'a temp'o ŝi aŭskult'is la voĉ'o'j'n kaj rid'o'j'n, direkt'ant'a'j'n si'n for al la laconicum, fin'e, pren'int'e la inkrust'it'a'n per sukcen'o kaj ebur'o taburet'o'n, sur kiu antaŭ moment'o sid'is Petronius, ŝi al'ŝov'is ĝi'n atent'e al li'a statu'o.

La unctuarium est'is plen'a de sun'lum'o kaj kolor'o'j, bril'ant'a'j de la ĉiel'ark'a'j marmor'o'j, per kiu'j est'is kovr'it'a'j la mur'o'j.

Eunice sur'ir'is la taburet'o'n — kaj, trov'iĝ'int'e sam'alt'e kun la statu'o, ŝi subit'e ĵet'is la brak'o'j'n ĉirkaŭ ĝi'a'n kol'o'n, — post'e ŝi for'ĵet'is mal'antaŭ'e'n si'a'j'n or'a'j'n har'o'j'n, kaj, al'ŝov'int'e si'a'n roz'kolor'a'n korp'a'n al la blank'a marmor'o, komenc'is ekstaz'e prem'i la buŝ'o'n al is mal'varm'a'j lip'o'j de Petronius.

Ĉapitr'o II

Post la tiel nom'at'a maten'manĝ'o, al kiu la du kamarad'o'j sid'iĝ'is tiam, kiam ordinar'a'j mort'em'ul'o'j est'is jam long'e post la post'tag'mez'a prandium, Petronius propon'is mal'long'a'n dorm'o'n. Laŭ li la temp'o est'is ankoraŭ tro fru'a, por far'i vizit'o'j'n. Est'as ver'e hom'o'j, kiu'j komenc'as vizit'i kon'at'o'j'n je sun'lev'iĝ'o, kaj pli'e, konsider'as tiu'n ĉi kutim'o'n mal'nov'a, roma. Sed li, Petronius, konsider'as ĝi'n barbar'a. La post'tag'mez'a'j hor'o'j est'as la plej konven'a'j, sed ne pli fru'e, ol la sun'o trans'ir'as al la templ'o de Jov'o la Kapitol'a kaj komenc'as bril'i de'flank'e sur Forum'o'n. En aŭtun'o ordinar'e est'as ankoraŭ tre varm'e, kaj la hom'o volont'e dorm'as post la manĝ'o. Inter'temp'e agrabl'e est'as aŭskult'i la murmur'ad'o'n de la fontan'o en la atrium, kaj post la nepr'a paŝ'mil'o dorm'i iom'et'e en la ruĝ'a lum'o, penetr'ant'a tra purpur'a, du'on'e sur'tir'it'a velarium.

Vinicius konfes'is li'a'j'n vort'o'j'n prav'a'j, kaj ili komenc'is promen'i, en sen'zorg'a manier'o parol'ant'e pri tio, kio okaz'as sur Palatin'o kaj en la urb'o, kaj iom filozof'a viv'o. Post'e Petronius ir'is en cubiculum, sed li ne dorm'is long'e. Du'on'hor'o'n post'e li el'ir'is, kaj, ordon'int'e al'port'i al si verben'o'n, komenc'is ĝi'n flar'i kaj frot'i per ĝi si'a'j'n man'o'j'n kaj tempi'o'j'n.

— Vi ne imag'as — li dir'is — kiel tio vigl'ig'as kaj freŝ'ig'as. Nun mi est'as pret'a.

Port'il'o atend'is jam de'long'e, do ili sid'iĝ'is kaj ordon'is port'i si'n al Vicus Patricius, al la dom'o de Aulus. La insula de Petronius trov'is si'n sur la sud'a dekliv'o de Palatin'o, apud la t.n. Carinae, kaj tiel la plej mal'long'a voj'o est'us mal'supr'e de Forum, sed ĉar Petronius vol'is ĉe tiu ĉi okaz'o vizit'i la juvel'ist'o'n Idomen, li ordon'is, ke oni port'u ili'n tra Vicus Apollinis kaj Forum al Vicus Sceleratus, ĉe kies angul'o est'is mult'eg'a'j ĉiu'spec'a'j vin'ej'o'j.

Grand'eg'a'j negr'o'j lev'is la port'il'o'n kaj ek'ir'is, antaŭ'at'a'j de sklav'o'j, nom'at'a'j pedisequi. Petronius dum cert'a temp'o silent'e lev'ad'is si'a'j'n man'o'j'n, arom'a'j'n per verben'o, al la naz'o, kaj ŝajn'is medit'i pri io. Post moment'a li dir'is:

— Ven'is al mi la ide'o, ke se vi'a arb'ar'a nimf'o ne est'as sklav'in'o, ŝi pov'us for'las'i la dom'o'n de Plautius kaj trans'lok'iĝ'i en la vi'a'n. Vi ĉirkaŭ'ig'us ŝi'n per am'o kaj sur'ŝut'us per riĉ'aĵ'o'j, kiel mi mi'a'n ador'at'a'n Chrysothemison, kiu, inter ni dir'ant'e, ted'as mi'n jam almenaŭ sam'e, kiel mi ŝi'n.

Markus sku'is la kap'o'n.

— Ne? — demand'is Petronius. — En plej mal'bon'a okaz'o la afer'o ven'us antaŭ la cezar'o'n, kaj vi pov'as est'i cert'a, ke eĉ nur dank’ al mi'a influ'o ni'a Kupr'o'barb'a favor'us vi'a'n flank'o'n.

— Vi ne kon'as Ligian — respond'is Vinicius.

— Las'u do mi'n demand'i, ĉu vi ŝi'n kon'as pli, ol laŭ'vid'e? Ĉu vi parol'is al ŝi? Ĉu vi konfes'is al ŝi vi'a'n am'o'n?

— Mi vid'is ŝi'n unu'e ĉe la fontan'o, kaj post'e mi ankoraŭ du'foj'e renkont'is ŝi'n. Memor'u, ke dum mi'a rast'ad'o en la dom'o de Aulus mi loĝ'is en flank'a pavilon'o, destin'it'a por gast'o'j, kaj, hav'ant'e el'artik'ig'it'a'n man'o'n, mi ne pov'is part'o'pren'i la komun'a'j'n manĝ'o'j'n. Nur vesper'e, antaŭ la tag'o, por kiu mi anonc'is mi'a'n for'vetur'o'n, mi renkont'is Ligian ĉe la vesper'manĝ'o — kaj mi pov'is dir'i al ŝi nek unu vort'o'n. Mi dev'is aŭskult'i Aulusan, kiu rakont'is pri si'a'j venk'o'j en Brit'uj'o, kaj post'e pri la ruin'o de la mal'grand'a'j bien'o'j en Ital'uj'o, kiu'n ankoraŭ Licinius Stolo pen'is kontraŭ'ag'i. En'tut'e mi ne sci'as, ĉu Aulus kapabl'as parol'i pri io ali'a, kaj ne pens'u, ke ni sukces'os tio'n ĉi evit'i, se nur vi ne prefer'as aŭskult'i pri la mal'hard'it'ec'o de la nun'a temp'o. Ili hav'as en si'a'j bird'ej'o'j fazan'o'j'n, sed ne manĝ'as ili'n, akcept'int'e la princip'o'n, ke for'manĝ'o de ĉiu fazan'o proksim'ig'as la fin'o'n de la roma potenc'o. La du'a'n foj'o'n mi renkont'is ŝi'n apud ĝarden'a cistern'o, ten'ant'a'n en la man'o ĵus el'ŝir'it'a'n kan'o'n, kies tuf'a'n fin'o'n ŝi tremp'is en la akv'o kaj sur'ŝpruc'is la irid'o'j'n, kresk'ant'a'j'n ĉirkaŭ'e. Rigard'u mi'a'j'n genu'o'j'n. Je la ŝild'o de Heraklo, mi dir'as al vi, ke ili ne trem'is, kiam kontraŭ ni'a'j'n manipul'o'j'n ir'is, muĝ'ant'e, la hord'a'j de part'o'j — sed ili trem'is ĉe tiu cistern'o. Kaj konfuz'it'a, kiel infan'o, kiu ankoraŭ port'as bulla ĉe la kol'o, nur per la okul'o'j mi pet'eg'is kompat'o'n, long'e ne pov'ant'e el'dir'i eĉ vort'o'n.

Petronius rigard'is li'n kun cert'a envi'o

— Feliĉ'ul'o! — li dir'is — se eĉ la mond'o kaj la viv'o est'us plej mal'bon'a'j, rest'os en ili unu etern'a bon'o — la jun'ec'o!

Kaj post moment'o li demand'is.

— Ĉu vi ne al'parol'is ŝi'n?

— Jes. Re'konsci'iĝ'int'e iom, mi dir'is, ke mi re'ven'as el Azi'o, ke mi el'artik'ig'is la man'o'n apud la urb'o kaj mult'e sufer'is, sed nun, kiam mi dev'as for'las'i ĉi tiu'n gast'am'a'n dom'o'n, mi vid'as, ke sufer'ad'o ĉi tie pli valor'as, ol ali'lok'e ĝoj'o, mal'san'o pli, ol ali'lok'e san'o. Ŝi aŭskult'is mi'a'j'n vort'o'j'n ankaŭ konfuz'it'a, desegn'ant'e i'o'n per la kan'o sur la safran'a sabl'o. Post'e ŝi lev'is la kap'o'n, ankoraŭ'foj'e rigard'is tiu'j'n far'it'a'j'n sign'o'j'n, ankoraŭ'foj'e mi'n, kvazaŭ vol'ant'e i'o'n demand'i — kaj subit'e ŝi for'kur'is, kiel hamadriad'o de mal'sprit'a faŭn'o.

— Ŝi cert'e hav'as bel'eg'a'j'n okul'o'j'n.

— Kiel mar'o — kaj mi dron'is en ili, kiel en mar'o. Kred'u al mi, ke Arĥipelag'o est'as mal'pli blu'a. Moment'o'n post'e al'kur'is la mal'grand'a Plautius kaj komenc'is i'o'n demand'i. Sed mi ne kompren'is, kio'n li dir'is.

— Ho Ateno! — ek'kri'is Petronius — for'pren'u la kovr'aĵ'o'n, per kiu Eros'o kovr'is la okul'o'j'n de ĉi tiu knab'o — aŭ li romp'os al si la kap'o'n kontraŭ kolon'o en la templ'o de Venus'o.

Kaj li turn'is si'n al Vinicius:

— Ho, vi printemp'a burĝon'o sur la arb'o de l’ viv'o, vi unu'a verd'a branĉ'et'o de vin'ber'uj'o! Mi dev'us, anstataŭ al Plautius, port'ig'i vi'n al Gelotius, kiu hav'as lern'ej'o'n por knab'o'j, ne hav'ant'a'j sci'o'n pri la viv'o.

— Kio'n vi ĝust'e vol'as de mi?

— Kaj kio'n ŝi desegn'is sur la sabl'o? Ĉu ne la nom'o'n de Amor'o, ĉu ne kor'a'n, tra'paf'it'a'n per li'a sag'o, aŭ i'o'n simil'a'n, laŭ kio vi pov'us konjekt'i, ke satirus'o'j jam flustr'is en la orel'o'n de tiu nimf'o de'vers'a'j'n sekret'o'j'n de la viv'o? Kiel vi pov'is ne rigard'i tiu'j'n sign'o'j'n?

— De pli long'e mi port'as tog'o'n, ol vi pens'as — dir'is Vinicius — kaj antaŭ ol al'kur'is la mal'grand'a Aulus, mi atent'e rigard'is tiu'j'n sign'o'j'n. Mi ja sci'as, ke en Grek'uj'o kaj en Romo knab'in'o'j oft'e skrib'as sur sabl'e konfes'o'j'n, kiu'j'n ne vol'as el'dir'i ili'a'j buŝ'o'j ... Sedodivenu, kio'n ŝi desegn'is?

— Se i'o'n ali'a'n, ol mi dir'is, mi ne diven'os.

— Fiŝ'o'n.

— Kio'n vi dir'as?

— Mi dir'as: fiŝ'o'n. Ĉu ĝi dev'is signif'i, ke en ŝi'a'j vejn'o'j ĝis nun mal'varm'a sang'o flu'as? — mi ne sci'as! Sed vi, kiu mi'n nom'is printemp'a burĝon'o sur la arb'o de l’ viv'o, sci'os sen'dub'e klar'ig'i tiu'n sign'o'n pli bon'e?

— Carissime? Tia'n demand'o'n far'u al Plinius. Li hav'as sci'o'n pri la fiŝ'o'j. Se la mal'jun'a Apicius viv'us ankoraŭ, ebl'e li ankaŭ pov'us i'o'n dir'i al vi pri tio, ĉar li for'manĝ'is dum si'a viv'o pli da fiŝ'o'j, ol pov'as en'ten'i sam'temp'e la Neapola golf'o.

Sed la plu'a inter'parol'o romp'iĝ'is ĉar oni en'port'is ili'n en svarm'o'plen'a'j'n strat'o'j'n, kie ĝi'n mal'help'is la hom'a bru'ad'o. Tra Vicus Apollinis ili direkt'is si'n al Forum Romanum, kie en bel'a veter'o, antaŭ sub'ir'o de la sun'o, kun'venad'is amas'o'j da sen'far'em'a'j urb'an'o'j, por promen'i inter la kolon'o'j, rakont'i nov'aĵ'o'j'n kaj aŭskult'i ili'n, vid'i port'at'a'j'n port'il'o'j'n kun eminent'ul'o'j, fin'e — en'ir'i vend'ej'o'j'n de juvel'ist'o'j, libr'o'vend'ej'o'j'n, negoc'ej'o'j'n kie oni ŝanĝ'ad'is mon'o'n, vend'ej'o'j'n de ŝtof'o'j, de bronz'aĵ'o'j kaj ĉi'a'j'n ali'a'j'n, kiu'j trov'is si'n amas'e en la dom'o'j, okup'ant'a'j la flank'o'n de la plac'o kontraŭ Kapitol'o. La du'on'o de Forum'o, kuŝ'ant'a sen'per'e sub la kastel'a'j abrupt'aĵ'o'j est'is jam dron'ant'a en ombr'o, dum la kolon'o'j de la pli alt'e star'ant'a'j templ'o'j or'is ankoraŭ en lum'o kaj blu'o. Tiu'j, kiu'j kuŝ'is pli mal'alt'e, ĵet'ad'is long'form'a'j'n ombr'o'j'n sur la marmor'a'j'n plat'o'j'n, — kaj ĉie ili est'is tiel mult'a'j, ke la rigard'o inter ili perd'is la voj'o'n, kiel en arb'ar'o. Ŝajn'is, ke tiu'j konstru'aĵ'o'j kaj kolon'o'j kvazaŭ sufok'as si'n unu inter ali'a'j. Ili lev'is si'n en tavol'o'j, vic'o super vic'o, etend'is si'n dekstr'e'n kaj mal'dekstr'e'n, atak'is la dekliv'o'j'n, prem'is si'n al la kastel'a mur'eg'o aŭ unu al ali'a'j, simil'e al pli kaj mal'pli grand'a'j, pli kaj mal'pli dik'a'j, or'et'a'j kaj blank'a'j trunk'o'j, jen flor'ant'a'j sub la arkitrav'o'j per akant'a'j flor'o'j, jen volv'it'a'j en bon'stil'a'j'n korn'o'j'n, aŭ fin'it'a'j per simpl'a, doris'a kvadrat'o. Super tiu arb'ar'o bril'is kolor'a'j triglif'o'j, el timpan'o'j el'star'ad'is skulpt'it'a'j figur'o'j de di'o'j, de supr'o'j flug'il'hav'a'j kvadrig'o'j kvazaŭ vol'is lev'i si'n en aer'o'n, en tiu'n blu'o'n, kiu flug'pend'is trankvil'e super tiu urb'o de templ'o'j. En la mez'o de la plac'o kaj rand'e flu'is river'o da hom'o'j: amas'o'j promen'is sub la arkad'o'j de la bazilik'o de Juli'o Cezar'o, amas'o'j sid'is sur la ŝtup'ar'o de Kastor'o kaj Poluks'o kaj svarm'is apud la templ'et'o de Vest'o, simil'a'j sur tiu grand'eg'a marmor'a fon'o al divers'kolor'a'j ar'o'j da papili'a'j aŭ skarab'o'j. De supr'e, per la grand'eg'a'j ŝtup'o'j, flank'e de la templ'o, dediĉ'it'a “Jovi optimo, maximo”, al'flu'ad'is nov'a'j ond'o'j. Ĉe Rostr'a oni aŭskult'is iu'j'n hazard'a'j'n parol'ant'o'j'n; tie kaj ie aŭd'iĝ'is ek'kri'o'j de strat'vend'ist'o'j, vend'ant'a'j frukt'o'j'n, vin'o'n aŭ akv'o'n, miks'it'a'n kun fig'suk'o, de tromp'ist'o'j, rekomend'ant'a'j mir'ind'a'j'n kurac'il'o'j'n, de aŭgur'ist'o'j, trov'ist'o'j de kaŝ'it'a'j trezor'o'j, klar'ig'ist'o'j de sonĝ'o'j. Kelk'lok'e kun la bru'o de inter'parol'o'j kaj al'vok'o'j miks'is si'n son'o'j de sistra*, de egipta sambuca* aŭ de grek'a'j flut'o'j. Kelk'lok'e mal'san'ul'o'j, pi'ul'o'j aŭ ĉagren'it'o'j port'is ofer'o'j'n en templ'o'j'n. Inter la hom'o'j, sur la ŝton'a'j plat'o'j, amas'iĝ'ad'is ar'et'o'j da kolomb'o'j, avid'a'j je la ofer'a'j grajn'o'j, simil'a'j al mov'iĝ'em'a'j, divers'kolor'a'j kaj mal'hel'a'j makul'o'j, foj'e lev'iĝ'ant'e supr'e'n kun laŭt'a flug'il'klak'ad'o, kaj jen fal'ant'e sur lok'o'j'n, liber'ig'it'a'j'n de la hom'amas'o. De temp'o al temp'o la svarm'ant'a'j ar'o'j dis'iĝ'ad'is antaŭ port'il'o'j, en kiu'j oni vid'is subtil'a'j'n vir'in'a'j'n vizaĝ'o'j'n aŭ kap'o'j'n de senat'an'o'j kaj kavalir'o'j, kun trajt'o'j kvazaŭ rigid'a'j kaj lac'a'j de viv'pen'ad'o. La divers'lingv'a amas'o laŭt'e ripet'ad'is ili'a'j'n nom'o'j'n, al'don'ant'e krom'nom'o'j'n, mok'a'j'n aŭ laŭd'o'j'n. Inter sen'ord'a'j grup'o'j de temp'o al temp'o tra'puŝ'ad'is si'n, marŝ'ant'e mezur'paŝ'e, taĉment'o'j da soldat'o'j aŭ vigil'o'j*, gard'ant'a'j la strat'a'n ord'o'n. La grek'a'n lingv'o'n oni aŭd'is ĉirkaŭ'e sam'e oft'e, kiel la latin'a'n.

Vinicius, kiu jam long'e ne est'is en la urb'o, rigard'is kun cert'a sci'vol'o tiu'n hom'a'n svarm'ant'ar'o'n kaj tiu'n Forum Romanum, reg'ant'a'n la ond'ar'o'n de l’ mond'o, kaj sam'temp'e tiel de ĝi super'verŝ'it'a'n, ke Petronius, kiu penetr'is la pens'o'n de si'a kun'ul'o, nom'is ĝi'n “la nest'o de kviritoj — sen kviritoj”. Efektiv'e, la indiĝen'a element'o preskaŭ perd'is si'n en tiu amas'eg'o, konsist'ant'a el ĉiu'j ras'o'j kaj naci'o'j. Oni vid'is tie etiop'o'j'n, blond'har'a'j'n grand'eg'ul'o'j'n el la mal'proksim'a Nord'o, brit'o'j'n, gall'o'j'n kaj german'o'j'n, oblikv'okul'a'j'n loĝ'ant'o'j'n de Seriko, hom'o'j'n el apud Eŭfrat'o kaj hom'o'j'n el apud Indus'o, kun barb'o'j pentr'it'a'j brik'kolor'e, siri'an'o'j'n el apud la bord'o'j de Oronto, kun okul'o'j nigr'a'j kaj dolĉ'a'j, sek'a'j'n, kiel ost'o, loĝ'ant'o'j'n de la arab'a'j dezert'o'j, kav'brust'a'j'n jud'o'j'n, egipt'an'o'j'n kun etern'a indiferent'a rid'et'o sur la vizaĝ'o'j, kaj numid'o'j'n, kaj afrojn, grek'o'j'n el Grek'land'o, kiu'j egal'e kun la roman'o'j reg'is la urb'o'n, sed reg'is per scienc'o, art'o, saĝ'o kaj ruz'o, grek'o'j'n el la insul'o'j kaj el Mal'grand'a Azi'o, kaj el Egipto, kaj el Ital'uj'o, kaj el Narbona Gall'uj'o. En la amas'o de sklav'o'j kun tru'it'a'j orel'o'j ne mank'is ankaŭ liber'a'j, nenio'n'far'ant'a'j indiĝen'o'j, kiu'j'n la cezar'o amuz'is, nutr'is kaj eĉ vest'is, kaj liber'a'j fremd'land'an'o'j, kiu'j'n log'is en la grand'eg'a'n urb'o'n facil'ec'o de l’ viv'o kaj esper'o'j de favor'o de Fortun'o; ne mank'is strat'vend'ist'o'j kaj pastr'o'j de Serapiso kun palm'a'j branĉ'o'j en la man'o'j, kaj pastr'o'j de Izid'o, sur kies altar'o'j'n oni port'is pli da ofer'o'j, ol en la templ'o'n de Kapitol'a Jov'o, — kaj pastr'o'j de Cibel'o, ten'ant'a'j en la man'o'j or'a'j'n riz'herb'o'j'n, kaj pastr'o'j de migr'ant'a'j di'o'j, kaj orient'a'j danc'ist'in'o'j kun hel'kolor'a'j mitr'o'j, kaj vend'ist'o'j de amulet'o'j, kaj dres'ist'o'j de serpent'o'j, kaj ĥaldeaj magi'ist'o'j, kaj fin'e hom'o'j sen ia okup'o, kiu'j ĉiu'semajn'e venad'is pet'i gren'o'n el la apud'tibr'a'j gren'ej'o'j, batal'is pro loteri'a'j bilet'o'j en cirk'o'j, pas'ig'ad'is nokt'o'j'n en sen'ĉes'e fal'ant'a'j dom'o'j en la transtibra kvartal'o, kaj tag'o'j'n sun'a'j'n kaj varm'a'j'n en kript'o'portik'o'j, en mal'pur'a'j manĝ'ej'o'j en Suburra, sur la pont'o de Milvius aŭ antaŭ insulae de riĉ'ul'o'j, kie de temp'o al temp'o oni ĵet'ad'is al ili rest'aĵ'o'j'n, las'it'a'j'n post manĝ'o de sklav'o'j.

Petronius est'is bon'e kon'at'a al tiu'j amas'o'j. La orel'o'j'n de Vinicius ating'ad'is sen'ĉes'e: “Hic est!” (“jen li!”). Oni am'is li'n pro li'a mal'avar'ec'o, kaj li'a popular'ec'o kresk'is, de kiam oni ek'sci'is, ke li pled'is antaŭ la cezar'o kontraŭ la mort'kondamn'o, verdikt'it'a je la tut'a familia, t.e. ĉiu'j, sen'diferenc'e de la seks'o kaj aĝ'o, sklav'o'j de prefekt'o Pedanius Secundus, tial, ke unu el ili mort'ig'is tiu'n kruel'ul'o'n en moment'o de mal'esper'o. Petronius ver'dir'e laŭt'e ripet'ad'is, ke tio est'is al li indiferent'a, kaj ke li pled'is antaŭ la cezar'o nur privat'e, kiel arbiter elegantiarum, kies estetik'a'j'n sent'o'j'n indign'is tiu barbar'a buĉ'o, ind'a je i'a'j scitoj, ne je roman'o'j. Malgraŭ tio la popol'o, kiu indign'iĝ'is pro la buĉ'o, am'is de tiu temp'o Petroniuson.

Sed li ne atent'is ĉi tio'n. Li memor'is, ke tiu ĉi popol'o am'is ankaŭ Britannicuson, kiu'n Nero venen'ig'is, kaj Agrippinan, kiu'n li ordon'is murd'i, kaj Octavian, kiu'n oni sufok'is sur Pandataria, antaŭ'e mal'ferm'int'e ŝi'a'j'n vejn'o'j'n en varm'eg'a vapor'o, kaj Rubeliuson Plautuson, kiu est'is ekzil'it'a, kaj Threseason, al kiu ĉiu morgaŭ'o pov'is al'port'i mort'verdikt'o'n. La am'o'n de la popol'o oni pov'is pli ĝust'e konsider'i mal'bon'a aŭgur'o, kaj la skeptik'a Petronius est'is sam'temp'e superstiĉ'a. La amas'o'n li mal'estim'is du'obl'e: kiel aristokrat'o kaj kiel estetik'ul'o. Hom'o'j, odor'ant'a'j rost'it'a'n fab'o'n, kiu'n ili port'is ĉe'brust'e, kaj krom tio sen'ĉes'e raŭk'a'j kaj ŝvit'ant'a'j de mora'o-lud'ad'o ĉe strat'angul'o'j kaj peristil'o'j, ne ind'is, antaŭ li'a'j okul'o'j, la nom'o'n de hom'o'j.

Respond'ant'e do nek aplaŭd'o'j'n nek kis'o'j'n, de tie kaj ie send'at'a'j'n al li per gest'o'j, li rakont'is al Marcus la afer'o'n de Pedanius, mok'ant'e ĉe tio la ŝanĝ'em'o'n de la strat'a aĉ'ul'ar'o, kiu, tag'o'n post la danĝer'a ekscit'o, aplaŭd'is Ner'o'n, tra'vetur'ant'a'n al la templ'o de Jov'o Stator'o. Sed antaŭ la libr'o'vend'ej'o de Avirunus li ordon'is halt'i, kaj, el'ir'int'e, aĉet'is mult'ornam'a'n manuskript'o'n, kiu'n li trans'don'is al Vinicius.

— J'a'n donac'o por vi — li dir'is.

— Dank'o'n! — respond'is Vinicius. Post'e, rigard'ant'e la titol'o'n, li demand'is:

— Satyricon? Io nov'a. Kiu ĝi'n verk'is?

— Mi. Sed mi ne vol'as imit'i Ruffinuson, kies histori'o'n mi intenc'is al vi rakont'i, nek Fabriciuson Vejenton: tial neni'u ĝi'n sci'as, kaj vi al neni'u dir'u.

— Vi ja dir'is, ke vi ne verk'as vers'aĵ'o'j'n — dir'is Vinicius — kaj ĉi tie mi vid'as proz'o'n, dens'e inter'plekt'it'a'n kun ili.

— Kiam vi leg'os, atent'u special'e la festen'o'n ĉe Trimalchio. Koncern'e vers'aĵ'o'j'n — ili naŭz'as mi'n, de kiam Nero verk'as epos'o'n. Vid'u, Vitelius, vol'ant'e sen'pez'ig'i la stomak'e'n, uz'as ebur'a'n baston'et'o'n, kiu'n li en'ŝov'as en la gorĝ'o'n; ali'a'j help'as si'n per fenikopter'a'j plum'o'j, tremp'it'a'j en oliv'ole'o aŭ timian'a dekokt'aĵ'o — kaj mi leg'as poezi'aĵ'o'j'n de Nero — kaj la efik'o est'as tuj'a. Mi pov'as ili'n post'e laŭd'i, se ne kun pur'a konscienc'o, almenaŭ kun pur'a stomak'o.

Tio'n ĉi dir'int'e, li halt'ig'is la port'il'o'n antaŭ la vend'ej'o de la juvel'ist'o Idomen, kaj, pri'parol'int'e kun li la afer'o'n de la gem'o'j, ordon'is port'i la port'il'o'n rekt'e al la dom'e de Aulus.

— En'voj'e mi rakont'os al vi, por el'montr'i, kio'n signif'as la aŭtor'a ambici'o, la histori'o'n de Ruffinus.

Sed antaŭ ol li ĝi'n komenc'is, ili en'ir'is sur Vicus Patricius kaj baldaŭ trov'iĝ'is antaŭ la hejm'o de Aulus. Jun'a kaj fort'statur'a ianitor mal'ferm'is al ili la pord'o'n, konduk'ant'a'n al ostium, super kiu pig'o, ferm'it'a en kaĝ'o, kri'e salut'is ili'n per la vort'o salve!

Tra'pas'ant'e el la du'a vestibl'o, nom'at'a ostium, en la ĝust'a'n atrium, Vinicius dir'is:

— Ĉu vi rimark'is, ke la pord'ist'o ĉi tie est'as sen katen'o'j?

— Ĝi est'as strang'a dom'o — respond'is du'on'voĉ'e Petronius. Vi sci'as ver'ŝajn'e, ke oni suspekt'is Pomponian Graecinan pri konfes'ad'o de orient'a superstiĉ'o, kiu konsist'as en ador'ad'o de iu Chrestos. Ŝajn'as, ke ĉi tiu'n serv'o'n far'is al ŝi Crispinilla, kiu ne pov'as pardon'i al Pomponia, ke unu edz'o sufiĉ'is al ŝi por la tut'a viv'o. — Univira!... Eĉ plad'o da agarik'o'j el Noriko ne est'as hodiaŭ tia mal'oft'aĵ'o en Romo. Ŝi est'is juĝ'at'a de hejm'a tribunal'o.

— Vi prav'as, ke ĝi est'as strang'a dom'o. Mi rakont'os al vi post'e, kio'n mi ĉi tie aŭd'is kaj vid'is.

Dum'e ili trov'iĝ'is en la atrium. Estr'ant'a ĝi'n sklav'o, atriensis, send'is ali'a'n, nom'at'a'n nomenclator, por anonc'i la al'ven'o'n de la gast'o'j, kaj sam'temp'e serv'ist'o'j al'ŝov'is al ili seĝ'o'j'n kaj pied'benk'et'o'j'n. Petronius, kiu, imag'ant'e, ke en ĉi tiu sever'a dom'o reg'as ĉiam'a mal'gaj'ec'o, neniam est'is ĉi tie, rigard'is ĉirkaŭ'e'n kun cert'a mir'o kaj kvazaŭ kun sen'iluzi'iĝ'o, ĉar la atrium impres'is pli ĝust'e gaj'e. De supr'e, tra grand'a mal'ferm'aĵ'o, en'fal'ad'is kolon'o da hel'a lum'o, split'ant'a si'n en mil fajr'er'o'j'n sur fontan'o. Kvadrat'a lag'et'o kun fontan'o en la mez'o, nom'at'a impluvium, destin'it'a por akcept'ad'i pluv'o'n, en'fal'ant'a'n dum mal'bel'a veter'o, est'is ĉirkaŭ'it'a per anemon'o'j kaj lili'o'j. Special'e lili'o'j'n oni vid'ebl'e am'is en tiu ĉi dom'o, ĉar ili est'is ĉi tie grand'ar'e, blank'a'j, kaj ruĝ'a'j, kaj fin'e safir'blu'a'j irid'o'j, kies delikat'a'j petal'o'j est'is kvazaŭ arĝent'it'a'j de akv'a polv'o. Mez'e de mal'sek'a'j musk'o'j, inter kiu'j est'is kaŝ'it'a'j flor'pot'o'j kun lili'o'j, kaj mez'e de foli'o'j vid'iĝ'is bronz'a'j statu'et'o'j, prezent'ant'a'j infan'o'j'n kaj akv'a'j'n bird'o'j'n. En unu angul'o cerv'in'o, ankaŭ fand'it'a el bronz'o, klin'ad'is si'a'n verd'rust'iĝ'int'a'n pro mal'sek'ec'o kap'o'n al la akv'o, kvazaŭ vol'ant'e trink'i. La plank'o de la atrium est'is el mozaik'o; la mur'o'j, part'e inkrust'it'a'j per ruĝ'a marmor'o, part'e pentr'ornam'it'a'j per arb'o'j, fiŝ'o'j, bird'o'j kaj grif'o'j, log'is la okul'o'j'n per riĉ'ec'o de la kolor'o'j. La pord'o'kadr'o'j al flank'a'j ĉambr'o'j est'is ornam'it'a'j per testud'a ŝel'o aŭ eĉ ebur'o; ĉe la mur'o'j inter la pord'o'j star'is statu'o'j de la antaŭ'ul'o'j de Aulus. Ĉie oni vid'is trankvil'a'n bon'stat'o'n, mal'proksim'a'n de luks'o, sed nobl'a'n kaj mem'respekt'a'n.

Petronius, kiu loĝ'is sen'kompar'e pli riĉ'e kaj elegant'e, pov'is tamen trov'i ĉi tie nek unu objekt'o'n, kiu ofend'us li'a'n gust'o'n — kaj ĝust'e li turn'is si'n kun ĉi tiu rimark'o al Vinicius, kiam subit'e sklav'o velarius flank'e'n'tir'is la kurten'o'n, apart'ig'ant'a'n la atrium, kaj en la fund'o de la dom'o montr'iĝ'is rapid'e al'ven'ant'a Aulus Plautius.

Li est'is hom'o, proksim'iĝ'ant'a al la vesper'a'j tag'o'j de la viv'o, kun kap'o, kovr'it'a de blank'a prujn'o, sed vigl'a, kun vizaĝ'o energi'a, iom tro mal'long'a sed ankaŭ iom simil'a al kap'o de agl'o. Tiu'foj'e bild'is si'n sur ĝi iom'a mir'o kaj eĉ mal'trankvil'o kaŭz'e de la ne'atend'it'a al'ven'o de la amik'o, kun'ul'o kaj konfid'at'o de Nero.

Sed Petronius est'is tro lert'a mond'an'o kaj tro penetr'em'a hom'o, por tio'n ĉi ne rimark'i, do post la unu'a'j salut'o'j li deklar'is kun la tut'a elokvent'ec'o kaj flu'ec'o, kiu'n li sci'is el'montr'i, ke li ven'as dank'i por la zorg'ad'o, kiu'n en ĉi tiu dom'o ricev'is la fil'o de li'a frat'in'o, kaj ke sol'e dank'em'o est'as la kaŭz'o de li'a vizit'o, al kiu ceter'e kuraĝ'ig'is li'n la mal'nov'a kon'at'ec'o kun Aulus.

Aulus si'a'flank'e cert'ig'is li'n, ke li est'as bon'ven'a gast'o, kaj koncern'e dank'em'o'n, li dir'is, ke li mem sent'as si'n li'a ŝuld'ant'o, kvankam Petronius cert'e ne diven'as la kaŭz'o'n.

Efektiv'e Petronius tut'e ĝi'n ne diven'is. Van'e, lev'int'e supr'e'n si'a'j'n nuks'o'kolor'a'j'n okul'o'j'n, li streĉ'is la mens'o'n, per re'memor'i plej et'a'n serv'o'n, far'it'a'n al Aulus aŭ al iu ali'a. Li re'memor'is neniu'n, krom ebl'e ĉi tiu, kiu'n li intenc'is far'i al Vinicius. Preter'vol'e pov'is ver'dir'e okaz'i io simil'a, sed nur preter'vol'e.

— Mi am'as kaj tre ŝat'as Vespasianon — respond'is Aulus — al kiu vi sav'is la viv'o'n, kiam foj'e traf'is li'n la mal'feliĉ'o en'dorm'iĝ'i dum aŭskult'ad'o de vers'aĵ'o'j de la cezar'o.

— Traf'is li'n feliĉ'o — re'dir'is Petronius — ĉar li ne aŭd'is ili'n, sed mi ne ne'as, ke ĝi pov'is fin'iĝ'i mal'feliĉ'e. La Kupr'o'barb'a nepr'e vol'is send'i al li centuri'estr'o'n kun amik'a komisi'o, ke li mal'ferm'u al si la vejn'o'j'n.

— Kaj vi, Petronius, rid'is li'n.

— Jes, aŭ kontraŭ'e: mi dir'is al li, ke se Orfe'o sci'is dorm'ig'ad'i per kant'o sovaĝ'a'j'n best'o'j'n, li'a triumf'o est'as egal'a, se li sukces'is en'dorm'ig'i Vespasianon. Ahenobarbuson oni pov'as mal'laŭd'i, sed kondiĉ'e, ke mal'grand'a mal'laŭd'o en'ten'u grand'eg'a'n flat'o'n. Ni'a moŝt'a aŭgust'in'o, Poppaea, kompren'as ĉi tio'n tre bon'e.

— Bedaŭr'ind'e, tia est'as ni'a temp'o — respond'is Aulus. Mank'as al mi du antaŭ'a'j dent'o'j, kiu'j'n for'romp'is al mi ŝton'o, ĵet'it'a per man'o de brit'o, kaj tamen la plej feliĉ'a'j'n tag'o'j'n do mi'a viv'o mi pas'ig'is en Brit'uj'o.

— Feliĉ'a'j'n, ĉar venk'a'j'n — al'ĵet'is Vinicius.

Sed Petronius, ek'tim'int'e, ke la mal'jun'a komand'ant'o komenc'os parol'i pri si'a'j iam'a'j milit'o'j, ŝanĝ'is la tem'o'n de la konversaci'o. Jen en la ĉirkaŭ'aĵ'o'j de Prenesto kamp'ar'an'o'j trov'is mort'a'n lup'id'o'n kun du kap'o'j, kaj dum la antaŭ'hieraŭ'a fulm'o'tondr'o tondr'o de'romp'is angul'aĵ'o'n de la templ'o de Lun'o, kio, konsider'ant'e la mal'fru'a'n aŭtun'o'n, est'is sen'ekzempl'a okaz'o. Unu hom'o, Cotta, kiu ĉi tio'n rakont'is al li, al'don'is ankaŭ, ke la pastr'o'j de tiu templ'o antaŭ'dir'as pro tie fal'o'n de grand'eg'a dom'o, kiu'n evit'i oni pov'us nur per prez'o de ekster'ordinar'a'j ofer'o'j.

Aulus, aŭskult'int'e la rakont'o'n, esprim'is la opini'o'n, ke tia'j'n sign'o'j'n oni tamen ne dev'as bagatel'ig'i. Ke la di'o'j pov'as est'i koler'a'j pro la super'plen'a nombr'o da krim'o'j, en ĉi tio est'as neni'o strang'a — kaj ĉi-okaz'e prop'et'a'j ofer'o'j est'as sen'dub'e far'ind'a'j.

Al ĉi tio Petronius dir'is:

— Vi'a dom'o, Plautius, ne est'as grand'eg'a, kvankam loĝ'as en ĝi grand'eg'a hom'o; la mi'a est'as ver'dir'e tro grand'a por tia sen'valor'a posed'ant'o, sed ankaŭ mal'grand'a. Sed se tem'as pri ruin'o de iu dom'o, tiel grand'a ekzempl'e, kiel domus transitoria, ĉu valor'as far'i ofer'don'o'j'n, por kontraŭ'ag'i tiu'n ruin'o'n?

Plautius ne respond'is ĉi tiu'n demand'o'n, kaj li'a si'n'gard'em'o iom'et'e eĉ ofend'is Petroniuson, ĉar, malgraŭ la tut'a mank'o de sent'o pri la diferenc'o inter bon'o kaj mal'bon'o, li neniam est'is denunc'ant'o, kaj oni pov'is parol'i kun li tut'e sen'danĝer'e. Li sekv'e de'nov'e ŝanĝ'is la tem'o'n kaj komenc'is laŭd'i la loĝ'ej'o'n de Plautius kaj la bon'a'n gust'o'n, reg'ant'a'n en la dom'o.

— Ĝi est'as mal'nov'a hejm'o — dir'is Aulus — en kiu mi ŝanĝ'is neni'o'n, de kiam mi ĝi'n hered'is.

Kiam oni flank'e'n'tir'is la kurten'o'n, divid'ant'a'n la atrium de la tablinum, la dom'o est'is tra'e mal'ferm'it'a, tiel, ke tra la tablinum, tra la sekv'ant'a peristil'o kaj trov'ant'a si'n post ĝi hal'o, nom'at'a oecus, la rigard'o ating'is ĝis la ĝarden'o, kiu vid'iĝ'is de mal'proksim'e, kiel hel'a bild'o, ĉirkaŭ'it'a per mal'hel'a kadr'o. Gaj'a'j infan'a'j rid'o'j venad'is de tie ĝis la atrium.

— Ha, komand'ant'o — dir'is Petronius — las'u ni'n aŭskult'i de proksim'e tiu'n sincer'a'n rid'o'n, kiu hodiaŭ est'as tiel mal'oft'a.

— Volont'e — dir'is Plautius, lev'iĝ'ant'e. — Tio est'as mi'a mal'grand'a Aulus kaj Ligia, lud'ant'a'j pilk'o'j'n. Sed koncern'e rid'o'n, mi kred'as, Petronius, ke ĝi okup'as vi'a'n tut'a'n viv'o'n.

— La viv'o ind'as rid'o'n, do mi rid'as — respond'is Petronius — sed ĉi tie la rid'o son'as ali'e.

— Petronius — al'don'is Vinicius — rid'as ceter'e ne dum tut'a'j tag'o'j, sed pli ĝust'e dum tut'a'j nokt'o'j.

Tiel inter'parol'ant'e, ili tra'ir'is laŭ'long'e la dom'o'n kaj trov'iĝ'is en la ĝarden'o, kie Ligia kaj la mal'grand'a Aulus lud'is pilk'o'j'n, kiu'j'n sklav'o'j, nom'at'a'j sphaeristae, destin'it'a'j special'e por tiu ĉi lud'o, kolekt'ad'is de la ter'o kaj trans'don'ad'is en ili'a'j'n man'o'j'n. Petronius ĵet'is mal'long'a'n, pas'em'a'n rigard'o'n al Ligia. La mal'grand'a Aulus, ek'vid'int'e Viniciuson, al'kur'is por li'n salut'i, kaj tiu ĉi last'a, pas'ant'e, klin'is la kap'o'n antaŭ la bel'eg'a knab'in'o, kiu star'is kun pilk'o en la man'o, kun har'o'j part'e dis'lig'it'a'j, iom sen'spir'a kaj ruĝ'iĝ'int'a.

Sed en la ĝarden'a triclinium, ombr'ig'it'a de heder'o, vin'ber'branĉ'o'j kaj lonicer'o, sid'is Pomponia Graecina, do ili ir'is ŝi'n salut'i. Petronius, kvankam li ne vizit'ad'is la dom'o'n de Plautius kon'is ŝi'n, ĉar li vid'ad'is ŝi'n ĉe Antistia, fil'in'o de Rubelius Plautus, kaj ankaŭ ĉe Seneca kaj Pollio. Li ne pov'is for'pel'i de si cert'a'n mir'o'n, kiu'n inspir'is al li ŝi'a vizaĝ'o mal'gaj'a, sed seren'a, la nobl'ec'o de ŝi'a si'n'ten'o, gest'o'j kaj vort'o'j. Pomponia tia'grad'e konfuz'is li'a'j'n ide'o'j'n pri la vir'in'o'j, ke tiu ĝis'fund'e mal'virt'em'a hom'o, mem'fid'a, kiel neni'u ali'a en Romo, ne nur sent'is al ŝi cert'a'n spec'o'n de estim'o, sed eĉ part'e perd'ad'is si'a'n mem'fid'o'n. Kaj ankaŭ nun, dank'ant'e ŝi'n por la fleg'ad'o de Vinicius, li inter'met'ad'is, kvazaŭ preter'vol'e, la vort'o'n: domina, kiu neniam ven'is en li'a'n pens'o'n, kiam li parol'is ekzempl'e kun Calvia Crispinilla, kun Scribonia, kun Valeri'a, Solina kaj ali'a'j grand'mond'a'j vir'in'o'j. Salut'int'e ŝi'n kaj esprim'int'e la dank'o'j'n, li tuj komenc'is plend'i, ke oni vid'as Pomponian tiel mal'oft'e, ke oni pov'as ŝi'n renkont'i nek en la cirk'o, nek en la amfiteatr'o, al kio ŝi respond'is trankvil'e, met'int'e la man'o'n sur la man'o'n de la edz'o.

— Ni ambaŭ mal'jun'iĝ'as kaj ŝat'as ĉiam pli la hejm'a'n trankvil'ec'o'n.

Petronius vol'is ne'i, sed Aulus Plautius al'don'is per si'a fajf'a voĉ'o:

— Kaj ni sent'as ni'n ĉiam pli fremd'a'j inter la hom'o'j, kiu'j eĉ ni'a'j'n roma'j'n di'o'j'n nom'as per grek'a'j nom'o'j.

— La di'o'j de cert'a temp'o iĝ'is nur retor'ik'a'j figur'o'j — respond'is Petronius — kaj ĉar la retor'ik'o'n instru'is al ni grek'o'j, tial al mi mem est'as pli facil'e dir'i ekzempl'e: Her'o, ol Junon'o.

Dir'int'e ĉi tio'n, li turn'is la okul'o'j'n al Pomponia, kvazaŭ por esprim'i, ke en ŝi'a ĉe'est'o li pov'is ek'pens'i pri neni'u ali'a di'in'o, kaj post'e li komenc'is ne'i tio'n, kio'n ŝi dir'is pri la mal'jun'ec'o. “La hom'o'j en'ver'e rapid'e mal'jun'iĝ'as, sed tia'j, kiu'j viv'as tut'e ali'a'n viv'o'n, kaj krom tie ekzist'as vizaĝ'o'j, pri kiu'j Saturn'o ŝajn'as forges'i.” — Petronius parol'is ĉi tio'n eĉ kun cert'a sincer'ec'o, ĉar Pomponia Graecina, kvankam pas'int'a jam la tag'mez'o'n de la viv'o, konserv'is ne'ordinar'a'n freŝ'ec'o'n de la haŭt'o, kaj ĉar ŝi hav'is mal'grand'a'n kap'o'n kaj et'a'n vizaĝ'o'n, ŝi farad'is kelk'foj'e, malgraŭ la mal'hel'a vest'o, malgraŭ la serioz'ec'o kaj mal'gaj'ec'o, la impres'o'n de tut'e jun'a vir'in'o.

Dum'e la mal'grand'a Aulus, kiu dum la rest'ad'o de Vinicius en la dom'o ekster'ordinar'e amik'iĝ'is kun li, komenc'is, proksim'aĝ'int'e, invit'i li'n al pilk'lud'o. Post la knab'o en la triclinium en'ir'is Ligia. Sub la kurten'o de heder'o'j, kun lum'et'a'j, trem'ant'a'j sur ŝi'a vizaĝ'o, ŝi ek'ŝajn'is nun al Petronius pli bel'a, ol ĉe la unu'a rigard'o, kaj efektiv'e simil'a al iu nimf'o. Kaj ĉar li ĝis nun ne al'parol'is ŝi'n, tial, lev'iĝ'int'e, li klin'is antaŭ ŝi la kap'o'n, kaj anstataŭ la ordinar'a'j salut'esprim'o'j, komenc'is cit'i la vort'o'j'n, per kiu'j Odise'o salut'is Naŭzikaon:

— Ĉu di'in'o vi est'as, aŭ fraŭl'in’ mort'em'a?
Sed se vi aparten'as al la ter'an'ar'o,
Ben'it'a est'as patr'o kaj patr'in'o vi'a,
Ben'it'a'j vi'a'j frat'o'j. . . . . . . . . . . . . . . . . .

Eĉ al Pomponia plaĉ'is la bon'manier'a eduk'it'ec'o de ĉi tiu mond'an'o. Koncern'e Ligian, ŝi aŭskult'is konfuz'it'e, kun flam'ant'a'j vang'o'j, ne kuraĝ'ant'e lev'i la okul'o'j'n. Sed iom post iom en la angul'et'o'j de ŝi'a buŝ'o komenc'is trem'i petol'a rid'et'o, kaj sur la vizaĝ'o vid'iĝ'is batal'o inter la knab'in'a hont'em'o kaj la dezir'o respond'i — kaj vid'ebl'e tiu ĉi dezir'o venk'is, ĉar rigard'int'e subit'e Petroniuson, ŝi respond'is al li per la vort'o'j de tiu sam'a Naŭzikao, cit'ant'e ili'n unu'spir'e kaj iom kiel parker'a'n lecion'o'n:

— Ne iu ajn vi est'as — kaj hav'as vi saĝ'o'n!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Post'e, turn'iĝ'int'e sur'lok'e, ŝi for'kur'is, kiel for'kur'as tim'ig'it'a bird'o.

Nun por Petronius ven'is la vic'o mir'i — ĉar li ne esper'is ek'aŭd'i la vers'o'n de Homero el la buŝ'o da la knab'in'o, pri kies barbar'a de'ven'o li est'is inform'it'a de Vinicius. Li do ĵet'is demand'a'n rigard'o'n al Pomponia, sed tiu ĉi ne pov'is al li respond'i, ĉar ŝi rigard'is tiu'moment'e, rid'et'ant'e, la fier'ec'o'n, kiu bild'iĝ'is sur la vizaĝ'o de la mal'jun'a Aulus.

Kaj Aulus ne sci'is kaŝ'i tiu'n ĉi fier'ec'o'n. Unu'e, li am'is Ligian, kiel propr'a'n infan'o'n, kaj du'e, malgraŭ si'a'j mal'nov'rom'a'j antaŭ'juĝ'o'j kiu'j ig'is li'n ĵet'i tondr'o'j'n kontraŭ la grek'a lingv'o kaj ĝi'a dis'vast'iĝ'o, li opini'is ĝi'n la plej'supr'o de la mond'an'a bon'eduk'it'ec'o. Mem li neniam pov'is ĝi'n bon'e el'lern'i, kio'n li kaŝ'e bedaŭr'is, do nun li est'is kontent'a, ke al tiu ĉi elegant'a sinjor'o kaj verk'ist'o, kiu ebl'e em'us konsider'i li'a'n dom'o'n barbar'a, oni respond'is en ĝi en la lingv'o de Homero kaj per li'a vers'o.

— Ni hav'as hejm'e pedagog'o'n, grek'o'n — li dir'is, turn'ant'e si'n al Petronius — kiu instru'as ni'a'n fil'o'n, kaj in knab'in'o ĉe'est'as la lecion'o'j'n. Ŝi est'as ankoraŭ bird'id'o, sed am'ind'a bird'id'o, al kiu ni ambaŭ al'kutim'iĝ'is.

Petronius rigard'is nun tra la plekt'aĵ'o'j de heder'o kaj lonicer'o en la ĝarden'o'n kaj la lud'ant'a'n tri'o'n. Vinicius for'met'is la tog'o'n, kaj nur en tunik'o supr'e'n'ĵet'ad'is pilk'o'n, kiu'n Ligia, star'ant'a kontraŭ'e kun lev'it'a'j brak'o'j, pen'is kapt'i. La knab'in'o je la unu'a rigard'o ne far'is je Petronius grand'a'n impres'o'n. Ŝi ŝajn'is al li tro mal'dik'a. Sed de la moment'o, kiam li rigard'is ŝi'n pli proksim'e en la triclinium, li ek'pens'is, ke tamen tiel pov'us aspekt'i Aŭror'o — kaj, kiel spert'ul'o, li ek'kompren'is, ke est'as en ŝi io ekster'ordinar'a. Ĉio'n li rimark'is kaj ĉio'n li taks'is: la vizaĝ'o'n roz'kolor'a'n kaj klar'a'n, kaj la freŝ'a'n buŝ'o'n, kvazaŭ pret'a'n al kis'o, kaj la okul'o'j'n, blu'a'j'n kiel mar'a lazur'o, kaj la alabastr'a'n blank'ec'o'n de la frunt'o, kaj la abund'o'n de la mal'hel'a'j har'o'j, tra'bril'ant'a'j sur bukl'o'j la kolor'o'n de sukcen'o aŭ de korinta kupr'o — kaj la facil'a'n kol'o'n, kaj la “di'a'n” dekliv'ec'o'n de la ŝultr'o'j, kaj la tut'a'n figur'o'n fleks'em'a'n, graci'a'n, jun'a'n per la jun'ec'o de maj'o kaj de ĵus-ek'flor'int'a'j flor'o'j. Vek'iĝ'is en li art'ist'e kaj ador'ant'o de bel'o, kiu ek'sent'is, ke sub statu'o de tiu ĉi knab'in'o oni pov'us sub'skrib'i: “printemp'o”. — Subit'e li re'memor'is pri Chrysothemis, kaj ek'sent'is fort'a'n em'o'n al rid'o. Ŝi ek'ŝajn'is al li, kun'e kun si'a or'a pudr'o sur la har'o'j kaj nigr'ig'it'a'j brov'o'j, sen'fin'e velk'int'a — io simil'a al flav'iĝ'int'a roz'o, perd'ant'a la petal'o'j'n. Kaj tamen tiu'n Chrysothemison envi'is al li la tut'a Romo. Post'e li re'memor'is Poppaean — kaj tiu fam'eg'a Poppaea ankaŭ ek'ŝajn'is al li vaks'a, sen'anim'a mask'o. En ĉi tiu knab'in'o kun tanagr'a'j form'o'j est'is ne nur printemp'o — est'is ankaŭ la radi'a “Psyche”, kiu tra'bril'is ŝi'a'n roz'kolor'a'n korp'o'n, kiel lum'radi'o tra'bril'as lamp'o'n.

— Vinicius est'as prav'a — li ek'pens'is — kaj mi'a Chrysothemis est'as mal'jun'a, mal'jun'a... kiel Troj'o.

Post'e li turn'is si'n al Pomponia Graecina — kaj, montr'int'e la ĝarden'o'n, dir'is:

— Nun mi kompren'as, domina, ke hav'ant'e ili'n du, vi prefer'as la hejm'o'n, ol festen'o'j'n sur Palatin'o kaj cirk'o'n.

— Jes — ŝi respond'is, turn'ant'e la okul'o'j'n al la mal'grand'a Aulus kaj Ligia.

Kaj la mal'jun'a komand'ant'o komenc'is rakont'i la histori'o'n de la knab'in'o kaj tio'n, kio'n li aŭd'is antaŭ jar'o'j de Atelius Hister pri la naci'o de lig'o'j, sid'ant'a en la ombr'o'j de l’ nord'o.

La ge'jun'ul'o'j dum'e ĉes'is lud'i pilk'o'n kaj dum cert'a temp'o promen'is sur la ĝarden'a sabl'o, bild'ant'e si'n sur la nigr'a fon'o de mirt'o'j kaj cipres'o'j, kiel tri blank'a'j statu'o'j. Ligia ten'is la man'o'n de la mal'grand'a Aulus. Promen'int'e iom, ili sid'iĝ'is sur benk'o apud “piscina”, okup'ant'a la mez'o'n de la ĝarden'o. Sed post moment'o Aulus ek'salt'is por pel'i fiŝ'o'j'n en la tra'vid'ebl'a akv'o, kaj Vinicius daŭr'ig'is la inter'parol'o'n, komenc'it'a'n dum la promen'o.

— Jes — li parol'is per mal'alt'a, vibr'ant'a voĉ'o. — Apenaŭ mi for'met'is la praetexta*, oni send'is mi'n en la azi'a'j'n legi'o'j'n. Mi ne ĝu'is la urb'o'n — ek'kon'is nek la viv'o'n, nek am'o'n. Mi sci'as parker'e iom da Anakreonto kaj Horaco, sed mi ne sci'us, kiel Petronius, parol'i vers'o'j'n tiam, kiam la saĝ'o mut'iĝ'as pro admir'o kaj si'a'j'n propr'a'j'n vort'o'j'n ne trov'as. Est'ant'e knab'o, mi vizit'is la lern'ej'o'n de Musonius, kiu dir'ad'is al ni, ke la feliĉ'o konsist'as en tio, ke ni vol'u tio'n, kio'n vol'as la di'o'j — kaj sekv'e ĝi de'pend'as de ni'a vol'o. Mi tamen pens'as, ke ekzist'as feliĉ'o ali'a, kiu ne de'pend'as de la vol'o, ĉar ĝi'n nur am'o pov'as don'i. — Di'o'j mem serĉ'as tiu'n feliĉ'o'n, do mi ankaŭ, ho Ligia, mi, kiu ĝis nun ne ek'kon'is am'o'n, serĉ'as, kiel ili, tiu'n, kiu vol'us don'i al mi la feliĉ'o'n...

Li ek'silent'is — kaj dum cert'a temp'o oni aŭd'is nur facil'a'n plaŭd'ad'o'n de la akv'o, en kiu'n la mal'grand'a Aulus ĵet'ad'is ŝton'et'o'j'n, pel'ant'e per ili fiŝ'o'j'n. — Sed post moment'o Vinicius re'e ek'parol'is, per voĉ'o ankoraŭ pli mol'a kaj pli mal'laŭt'a:

— Vi ja kon'as la fil'o'n de Vespasian, Tituson? Oni dir'as, ke, apenaŭ kresk'int'e super la knab'a'n aĝ'o'n, li tiel ek'am'is Berenican, ke la sopir'o preskaŭ el'suĉ'is el li la viv'o'n... Mi ankaŭ sci'us tiel ek'am'i, ho Ligia! Riĉ'ec'o, glor'o, potenc'o — vant'a fum'o! mal'grav'aĵ'o! Hom'o riĉ'a trov'os ali'a'n, pli riĉ'a'n, hom'o'n glor'a'n ali'a super'glor'os, potenc'ul'o'n super'os pli potenc'a... Sed ĉu la cezar'o mem, ĉu iu el la di'o'j pov'as sent'i volupt'o'n pli grand'a'n kaj est'i pli feliĉ'a, ol simpl'a mort'em'ul'o, kiam ĉe li'a brust'o spir'eg'as brust'o kar'a, kiam li kis'as la am'at'a'n buŝ'o'n... Do am'o far'as ni'n egal'a'j al di'o'j — ho Ligia!

Kaj ŝi aŭskult'is en mal'trankvil'o, en mir'o, kaj sam'temp'e tiel, kvazaŭ ŝi aŭskult'us son'o'n de grek'a flut'o aŭ citr'o. Ŝajn'is al ŝi moment'e, ke Vinicius kant'as i'a'n strang'a'n kant'o'n, kiu verŝ'as si'n en ŝi'a'j'n orel'o'j'n, ekscit'as ŝi'a'n sang'o'n, kaj kun'e est'ig'as en la kor'o sven'ec'o'n, tim'o'n kaj i'a'n ne'kompren'ebl'a'n ĝoj'o'n... Ŝajn'is al ŝi ankaŭ, ke li parol'as i'o'n tia'n, kio jam est'is en ŝi antaŭ'e, sed kio'n ŝi ne sci'is al si konsci'ig'i. Ŝi sent'is, ke li vek'as en ŝi i'o'n, kio dorm'is ĝis nun, kaj ke en tiu ĉi moment'o la nebul'a sonĝ'o ŝanĝ'as si'n en form'o'n ĉiam pli klar'a'n, pli plaĉ'a'n kaj pli bel'a'n.

Dum'e la sun'o jam est'is de'long'e rul'iĝ'int'a trans Tibr'o'n kaj star'is mal'alt'e super la Janikula mont'aĵ'o. Sur la sen'mov'a'j'n cipres'o'j'n fal'is ruĝ'a lum'o — kaj la tut'a aer'o est'is de ĝi tra'ig'it'a. Ligia lev'is al Vinicius si'a'j'n blu'a'j'n okul'o'j'n, kvazaŭ vek'it'a'j'n el dorm'o, kaj subit'e en la vesper'a'j re'bril'o'j li, klin'it'a super ŝi kun pet'o, trem'ant'a en la okul'o'j, ek'ŝajn'is al ŝi pli bel'a ol ĉiu'j hom'o'j kaj ĉiu'j grek'a'j kaj roma'j di'o'j, kies statu'o'j'n ŝi vid'ad'is sur la fronton'o'j de templ'o'j. Kaj li ĉirkaŭ'fingr'is facil'e ŝi'a'n man'o'n super la artik'o kaj demand'is:

— Ĉu vi ne diven'as, Ligia, kial mi dir'as al vi ĉi tio'n?

— Ne! — ŝi re'flustr'is tiel mal'laŭt'e, ke Vinicius apenaŭ ek'aŭd'is.

Sed li ne ek'kred'is al ŝi, kaj al'tir'ant'e ĉiam pli fort'e ŝi'a'n man'o'n, li al'prem'us ŝi'n al la kor'o, bat'ant'a, kiel martel'o, pro la pasi'o, ekscit'it'a de la bel'eg'a knab'in'o, kaj li turn'us rekt'e al ŝi brul'a'j'n vort'o'j'n, se sur la voj'et'o, ĉirkaŭ'it'a per mirt'a'j kadr'o'j, ne montr'iĝ'us la mal'jun'a Aulus, kiu dir'is, al'proksim'iĝ'int'e:

— La sun'o sub'ir'as; gard'u vi'n kontraŭ la vesper'a mal'varm'o kaj ne ŝerc'u je Libitino...

— Ne — respond'is Vinicius — mi ne sur'met'is ĝis nun la tog'o'n, kaj ne sent'as mal'varm'o'n.

— Kaj jam apenaŭ du'on'o de la sun'disk'o vid'iĝ'as el trans la mont'aĵ'o'j — re'dir'is la mal'jun'a milit'ist'o. — Glor'at'a est'u la dolĉ'a klimat'o de Sicilio, kie vesper'e popol'o kun'ven'as sur plac'o'j, por per ĥor'kant'o'j adiaŭ'i la sub'ir'ant'a'n Feb'o'n.

Kaj forges'int'e, ke antaŭ moment'o li mem avert'is kontraŭ Libitino, li komenc'is rakont'i pri Sicilio, kie li hav'is posed'aĵ'o'j'n kaj grand'a'n ter'kultur'a'n bien'o'n, la objekt'o'n de si'a am'o. Li menci'is ankaŭ, ke jam kelk'foj'e ven'is al li la ide'o trans'lok'iĝ'i en Sicilion kaj tie trankvil'e pas'ig'i la rest'o'n de la viv'o. La vintr'a'j prujn'o'j est'as jam sufiĉ'a'j al tiu, kies kap'o'n la vintr'o'j blank'ig'is. Ne fal'as ankoraŭ foli'o'j de arb'o'j kaj super la urb'o la ĉiel'o favor'e rid'et'as, sed kiam flav'iĝ'os vin'o, kiam neĝ'o sur'ŝut'os la Alban'a'j'n mont'o'j'n kaj la di'o'j send'os trem'ig'a'n vent'o'n en Kampani'o'n, tiam — kiu sci'as? — ebl'e li trans'lok'iĝ'os kun la tut'a dom'o en si'a'n trankvil'a'n, kamp'ar'a'n rest'ej'o'n.

— Ĉu vi dezir'as for'las'i Romon, Plautius? — demand'is Vinicius kun subit'a mal'trankvil'o.

— Jam de'long'e mi ĝi'n dezir'as — respond'is Aulus — ĉar tie est'as pli trankvil'e kaj pli sen'danĝer'e.

Kaj de'nov'e li komenc'is glor'i si'a'j'n frukt'o'ĝarden'o'j'n, brut'ar'o'j'n, dom'o'n, kaŝ'it'a'n en verd'aĵ'o'j, kaj mont'et'o'j'n, kovr'it'a'j'n do timian'o kaj kamp'a'j flor'o'j, inter kiu'j zum'as ar'o'j da abel'o'j. Sed Vinicius ne atent'is tiu'n idili'a'n ton'o'n — kaj, pens'ant'e nur pri tio, ke li pov'as perd'i Ligian, li rigard'is al Petronius, kvazaŭ de li sol'a li esper'us sav'o'n.

Dum'e Petronius, sid'ant'e apud Pomponia, ĝu'is la vid'aĵ'o'n, kiu'n prezent'is la sub'ir'ant'a sun'o, la ĝarden'o kaj la hom'o'j, star'ant'a'j ĉe la lag'et'o. Ili'a'j blank'a'j vest'o'j sur la mal'hel'a fon'o de l’ mirt'o'j bril'is or'kolor'e en la vesper'a'j lum'o'j. Sur la ĉiel'o la vesper'ruĝ'o komenc'is kolor'iĝ'i purpur'e kaj viol'e kaj nuanc'i, kiel opal'o. La firmament'o iĝ'is viol'et'a. La nigr'a'j siluet'o'j de la cipres'o'j far'iĝ'is ankoraŭ pli klar'a'j, ol dum la tag'a lum'o, kaj en la hom'o'j, en la arb'o'j, kaj en la tut'a ĝarden'o ek'reg'is vesper'a trankvil'o.

Petroniuson frap'is tiu trankvil'o, kaj precip'e frap'is li'n la trankvil'o en la hom'o'j. En la vizaĝ'o'j de Pomponia, de La mal'jun'a Aulus, de ili'a fil'o kaj de Ligia est'is io, kio'n li ne vid'ad'is en tiu'j vizaĝ'o'j, kiu'j li'n ĉirkaŭ'is ĉiu'tag'e, aŭ pli ĝust'e ĉiu'nokt'e; est'is en ili ia lum'o, ia anim'pac'o kaj ia seren'ec'o, flu'ant'a el tiu viv'o, kiu'n ĉiu'j viv'is ĉi tie. Kaj kun cert'a mir'o li ek'pens'is, ke pov'is tamen ekzist'i bel'o kaj dolĉ'ec'o, kiu'n li, etern'e post'kur'ant'a bel'o'n kaj dolĉ'ec'o'n, neniam kon'is. Kaj li ne sci'is kaŝ'i en si ĉi tiu'n sent'o'n, sed turn'int'e si'n al Pomponia, dir'is:

— Mi konsider'as en mi, kiel diferenc'as vi'a mond'o de tiu mond'o, kiu'n reg'as Nero.

Kaj ŝi lev'is si'a'n mal'grand'a'n vizaĝ'o'n al la vesper'a ĉiel'ruĝ'o kaj respond'is kun simpl'ec'o:

— La mond'o'n reg'as ne Nero — sed Di'o.

Sekv'is moment'o de silent'o. Proksim'e de la triclinium aŭd'iĝ'is paŝ'o'j de la mal'jun'a komand'ant'o, de Vinicius, Ligia kaj la mal'grand'a Aulus — sed antaŭ ol ili al'ven'is, Petronius demand'is ankoraŭ:

— Do vi kred'as je la di'o'j, Pomponia?

— Mi kred'as je Di'o, kiu est'as unu, just'a kaj ĉio'pov'a — respond'is la edz'in'o de Aulus Plautius.

Ĉapitr'o III

Ŝi kred'as je Di'o, kiu est'as unu, ĉio'pov'a kaj just'a — ripet'is Petronius en la moment'o, kiam li de'nov'e trov'iĝ'is en la port'il'o sol'e kun Vinicius. — Se ŝi'a Di'o est'as ĉio'pov'a, tiam Li reg'as la viv'o'n kaj mort'o'n; kaj se Li est'as just'a, Li just'e send'as la mort'o'n. Kial do Pomponia funebr'as Julian? Bedaŭr'ant'e Julian, ŝi riproĉ'as al si'a Di'o. Mi dev'as ripet'i ĉi tiu'n rezon'ad'o'n al ni'a kupr'o- barb'a simi'o, ĉar mi trov'as, ke en la dialektik'o mi egal'as Sokrat'o'n. Koncern'e la vir'in'o'j'n, mi konsent'as, ke ĉiu el ili hav'as du aŭ tri anim'o'j'n, sed neni'u hav'as prudent'a'n anim'o'n. Pomponia medit'u kun Seneca aŭ kun Cornutus pri tio, kio est'as ili'a grand'a Log'os... Kun'e ili el'aper'ig'ad'u la ombr'o'j'n de Ksenofano, Parmenid'o, Zenon'o kaj Platon'o, kiu'j enu'as tie en la kimeriaj land'o'j, kiel fringel'o'j en kaĝ'o... Mi vol'is parol'i kun ŝi kaj Plautius pri io ali'a. Je la sankt'a ventr'o de l' egipta Izid'o! Se mi dir'us al ili tut'e simpl'e, por kio ni ven'is, mi supoz'as, ke ili'a virt'o ek'sonor'us, kiel kupr'a ŝild'o, frap'it'a per baston'o. Kaj mi ne kuraĝ'is! Kred'u al mi, Vinicius, mi ne kuraĝ'is! Pav'o'j est'as tre bel'a'j bird'o'j, sed kri'as tro laŭt'e. Mi tamen dev'as aprob'i vi'a'n elekt'o'n. Ver'a “roz'fingr'a Aŭror'o”! Kaj ĉu vi sci'as, kio'n krom'e ŝi pens'ig'is al mi? — Printemp'o'n! — ne la ni'a'n, en Ital'uj'o, kie apenaŭ kelk'lok'e pom'arb'o kovr'as si'n per flor'o'j, kaj oliv'arb'o'j griz'as, kiel ili griz'is — sed tia'n printemp'o'n, kia'n mi vid'is iam en Grek'land'o, jun'a'n, freŝ'a'n, hel'e-ved'a'n... Je tiu blank'a Selen'o — mi ne mir'as vi'n, Marcus, sci'u tamen, ke vi am'as Dian'o'n, kaj ke Aulus kaj Pomponia est'us pret'a'j vi'n dis'ŝir'i, kiel iam la hund'o'j dis'ŝir'is Akteon'o'n.

Vinicius, ne lev'ant'e la kap'o'n, silent'is dum moment'o, kaj post'e komenc'is parol'i per voĉ'o, inter'romp'at'a de pasi'o:

— Mi avid'is ŝi'n antaŭ'e, sed nun mi avid'as ŝi'n pli mult'e. Kiam mi ĉirkaŭ'pren'is ŝi'a'n man'o'n, fajr'o mi'n ek'blov'is... Mi dev'as ŝi'n hav'i. Se mi est'us Zeŭso, mi ĉirkaŭ'pren'us ŝi'n per nub'o, kiel li ĉirkaŭ'pren'is Ion'o'n, mi fal'us sur ŝi'n per pluv'gut'o'j, kiel li fal'is sur Danaon. Mi vol'us kis'i ŝi'a'n buŝ'o'n ĝis dolor'o! Mi vol'us aŭd'i ŝi'a'n kri'o'n en mi'a'j brak'o'j. Mi vol'us mort'ig'i Auluson kaj Pomponian, kaj ŝi'n for'kapt'i kaj port'i en la brak'o'j en mi'a'n dom'o'n. Mi ne dorm'os hodiaŭ. Mi ordon'os skurĝ'i iu'n sklav'o'n kaj aŭskult'os li'a'j'n ĝem'o'j'n.

— Trankvil'iĝ'u — dir'is Petronius — vi'a'j dezir'o'j ind'as ĉarpent'ist'o'n el Suburra.

— Est'as al mi egal'e. Mi dev'as ŝi'n hav'i. Mi pet'is vi'n pri konsil'o, sed se vi ĝi'n ne trov'as, mi mem ĝi'n trov'os... Aulus konsider'as Ligian kiel fil'in'o'n, kial do mi rigard'u ŝi'n kiel sklav'in'o'n? Do, se ne ekzist'as ali'a rimed'o, ŝi ĉirkaŭ'ŝpin'u la pord'o'n de mi'a dom'o, ŝmir'u ĝi'n per lup'a gras'aĵ'o, kaj ek'sid'u, kiel mi'a edz'in'o, ĉe mi'a hejm'fajr'o.

— Trankvil'iĝ'u, frenez'a post'e'ul'o de konsul'o'j. Ne tial ni ven'ig'as barbar'o'j'n, ŝnur'lig'it'a'j'n post ni'a'j ĉar'o'j, por post'e edz'in'ig'ad'i ili'a'j'n fil'in'o'j'n. Gard'u vi'n kontraŭ la ekstrem'o. El'ĉerp'u simpl'a'j'n, honest'a'j'n rimed'o'j'n, kaj las'u al vi mem kaj al mi iom da temp'o, por pens'i pri tio. Ankaŭ al mi Chrysothemis ŝajn'is fil'in'o de Jov'o, tamen mi ne edz'in'ig'is ŝi'n — sam'e kiel Nero ne edz'in'ig'is Acten, kvankam oni ŝi'n far'is fil'in'o de reĝ'o Attalus. Trankvil'iĝ'u... Pens'u, ke se ŝi vol'os for'las'i la dom'o'n de Aulus pro vi, li ne rajt'os ŝi'n re'ten'i, kaj ankaŭ tio'n sci'u, ke ne vi sol'a brul'as, ĉar ankaŭ en ŝi Eros'o flam'ig'is fajr'o'n... Mi vid'is ĉi tio'n, kaj al mi oni dev'as kred'i ... Pacienc'u. Por ĉio ekzist'as rimed'o, sed mi jam tro mult'e pens'is hodiaŭ, kaj tio mi'n lac'ig'as. Mi tamen promes'as al vi, ke jam morgaŭ mi pens'os pri vi'a am'o, kaj Petronius ne est'us Petronius, se li ne trov'us i'a'n rimed'o'n.

Ili ambaŭ ek'silent'is — fin'e post cert'a temp'o Vinicius dir'is jam pli trankvil'e:

— Dank'o'n al vi, kaj mal'avar'e favor'u vi'n Fortun'o.

— Pacienc'u.

— Kie'n vi ordon'is vi'n port'i?

— Al Chrysothemis...

— Feliĉ'a vi est'as, posed'ant'e tiu'n, kiu'n vi am'as.

— Mi? Ĉu vi sci'as, kio mi'n ankoraŭ amuz'as en Chrysothemis Jen tio, ke ŝi perfid'as mi'n kun mi'a propr'a liber'ig'it'o, la liut'ist'o Teocles, kaj pens'as, ke mi ĝi'n ne vid'as. Iam mi am'is ŝi'n, kaj nun amuz'as mi'n ŝi'a'j mensog'o'j kaj mal'saĝ'ec'o. Ven'u al ŝi kun mi. Se ŝi komenc'os vi'n koket'i kaj desegn'i sur la tabl'o liter'o'j'n per fingr'o, tremp'it'a en vin'o, sci'u, ke mi ne est'as ĵaluz'a.

Kaj ili ordon'is port'i si'n ambaŭ al Chrysothemis.

Sed en la vestibl'o Petronius met'is la man'o'n sur la ŝultr'o'n de Vinicius.

— Atend'u, ŝajn'as, ke mi el'pens'is rimed'o'n.

— Ĉiu'j di'o'j vi'n rekompenc'u...

— Jes! mi kred'as, ke la rimed'o est'as sen'erar'a. — Ĉu vi sci'as, Marcus?

— Mi aŭskult'as vi'n — mi'a Ateno...

— Post kelk'a'j tag'o'j la di'a Ligia manĝ'os en vi'a dom'o la grajn'o'j'n de Demetro.

— Vi est'as pli grand'a, ol la cezar'o! — ek'kri'is ekscit'it'e Vinicius.

Ĉapitr'o Iv

Petronius efektiv'e plen'um'is la promes'o'n.

La tag'o'n, sekv'int'a'n post la vizit'o ĉe Chrysothemis, li ver'dir'e la tut'a'n tra'dorm'is, sed vesper'e li ordon'is port'i si'n sur Palatin'o'n kaj hav'is kun Nero konfidenc'a'n inter'parol'o'n, sekv'e de kiu, la tri'a'n tag'o'n, antaŭ la dom'o de Plautius aper'is centuri'estr'o kun dek'kelk'a'j pretori'a'j soldat'o'j.

La temp'o est'is ne'cert'a kaj terur'a. Tia'spec'a'j send'it'o'j est'is plej oft'e anonc'ant'o'j de mort'o. Tial en la moment'o, kiam la centuri'estr'o ek'frap'is per la frap'il'o la pord'o'n de Aulus, kaj kiam la atriumestro sci'ig'is, ke en la vestibl'o trov'as si'n soldat'o'j, terur'o ek'reg'is en la tut'a dom'o. La famili'o tuj grup'iĝ'is ĉirkaŭ la mal'jun'a komand'ant'o, ĉar neni'u dub'is, ke la danĝer'o ek'pez'is antaŭ ĉio super li. Pomponia, ĉirkaŭ'brak'int'e li'a'n kol'o'n, al'prem'is si'n al li per ĉiu'j fort'o'j, kaj ŝi'a'j sen'sang'iĝ'int'a'j lip'o'j mov'is si'n rapid'e, el'parol'ant'e i'a'j'n mal'laŭt'a'j'n vort'o'j'n; Ligia kun vizaĝ'o blank'a, kiel tol'o, kis'is li'a'n man'o'n; la mal'grand'a Aulus kroĉ'is si'n al li'a tog'o — el koridor'o'j, el ĉambr'o'j, kuŝ'ant'a'j sur la etaĝ'o kaj destin'it'a'j por serv'ist'in'o'j, el serv'ist'ej'o, el ban'ej'o, el sub'a'j enkelaj loĝ'ej'o'j, el la tut'a dom'o komenc'is el'kur'i ar'o'j da sklav'o'j kaj sklav'in'o'j. Aŭd'iĝ'is ek'kri'o'j: “heu! heu, mi miserum!” vir'in'o'j ek'plor'eg'is; kelk'a'j el ili eĉ komenc'is grat'i si'a'j'n vang'o'j'n, aŭ kovr'i la kap'o'j'n per tuk'o'j.

Sol'e la mal'jun'a komand'ant'o mem, kiu kutim'is de mult'a'j jar'o'j rigard'i la mort'o'n rekt'e en la okul'o'j'n, rest'is trankvil'a, kaj nur li'a mal'long'a, agl'a vizaĝ'o iĝ'is kvazaŭ skulpt'it'a el ŝton'o. Post moment'o, trankvil'ig'int'e la plor'kri'o'j'n kaj ordon'int'e al la serv'ist'o'j dis'ir'i, li dir'is:

— Las'u mi'n, Pomponia. Se ven'is mi'a fin'o, ni hav'os temp'o'n por adiaŭ'i unu la ali'a'n.

Li for'ŝov'is ŝi'n facil'e — kaj ŝi dir'is:

— Est'u vi'a sort'o ankaŭ mi'a, ho Aulus!

Post'e ĵet'int'e si'n sur la genu'o'j'n, ŝi komenc'is preĝ'i kun tia fort'o, kia'n pov'as don'i nur tim'o pri am'at'a person'o.

Aulus trans'ir'is en la atrium, kie li'n atend'is la centuri'estr'o. Tio est'is mal'jun'a Caius Hasta, li'a iam'a sub'ul'o kaj kun'ul'o en la brit'a'j milit'o'j.

— Honor'o'n al vi, komand'ant'o — li dir'is. — Mi al'port'as al vi ordon'o'n kaj salut'o'n de la cezar'o — kaj jen est'as la tabul'et'o'j, la sign'o, ke mi ven'as en li'a nom'o.

— Mi dank'as la cezar'o'n por la salut'o, kaj la ordon'o'n mi plen'um'os — respond'is Aulus. — Est'u bon'ven'a, Hasta, kaj parol'u, kun kia komisi'o vi ven'as.

— Aulus Plautius — komenc'is Hasta — la cezar'o ek'sci'is, ke en vi'a dom'o trov'as si'n la fil'in'o de la reĝ'o de l’ lig'o'j, kiu'n la dir'it'a reĝ'o, ankoraŭ dum la viv'o de la di'a Claudius, trans'don'is en la roman'a'j'n man'o'j'n kiel garanti'o'n, ke la lim'o'j de la imperi'o est'os neniam tuŝ'it'a'j de la lig'o'j. La di'a Nero est'as dank'a al vi, komand'ant'o, ke dum tiom da jar'o'j vi est'is ŝi'a gast'ig'ant'o, sed, ne vol'ant'e ŝarĝ'i plu'e vi'a'n dom'o'n, kaj ankaŭ konsider'ant'e, ke la fraŭl'in'o, kiel garanti'ul'in'o, dev'as est'i zorg'at'a de la cezar'o mem kaj de la senat'o — li ordon'as al vi trans'don'i ŝi'n en mi'a'j'n man'o'j'n.

Aulus est'is tro mal'nov'a soldat'o kaj tro hard'it'a vir'o, por, ricev'int'e ordon'o'n, permes'i al si bedaŭr'o'n, van'a'j'n vort'o'j'n aŭ plend'o'j'n. Malgraŭ tio sulk'o de subit'a koler'o kaj dolor'o aper'is sur li'a frunt'o. Antaŭ tia sulk'iĝ'o de li'a frunt'o trem'is iam la brit'a'j legi'o'j, kaj eĉ en tiu ĉi moment'o sur la vizaĝ'o de Hasta spegul'iĝ'is tim'o. Sed nun, ricev'int'e la ordon'o'n, Aulus Plautius ek'sent'is si'n sen'defend'a. Dum cert'a temp'o li rigard'is la tabul'et'o'j'n, la sign'o'n, post'e, lev'int'e la okul'o'j'n al la mal'jun'a centuri'estr'o, li dir'is jam trankvil'e:

— Atend'u en la atrium, Hasta, ĝis la garanti'ul'in'o est'os al vi trans'don'it'a.

Kaj post ĉi tiu'j vort'o'j li trans'ir'is en la ali'a'n fin'o'n de la dom'o, en la hal'o'n, nom'at'a'n oecus, ke Pomponia Graecina, Ligia kaj la mal'grand'a Aulus atend'is li'n kun mal'trankvil'o kaj tim'o.

— Al neni'u minac'as mort'o, nek ekzil'o sur mal'proksim'a'j'n insul'o'j'n — li dir'is — tamen la send'it'o de la cezar'o est'as anonc'ant'o de mal'feliĉ'o. La afer'o koncern'as vi'n, Ligia.

— Ligian? — ek'kri'is kun mir'o Pomponia.

— Jes! — dir'is Aulus.

Kaj turn'int'e si'n al la knab'in'o, li komenc'is parol'i:

— Ligia, vi est'is eduk'at'a en ni'a dom'o, kiel ni'a propr'a infan'o, kaj ni ambaŭ, mi kaj Pomponia, am'as vi'n, kiel fil'in'o'n. Sed vi sci'as, ke vi ne est'as ni'a fil'in'o. Vi est'as garanti'ul'in'o, don'it'a de vi'a naci'o al Romo, kaj la zorg'ad'o pri vi aparten'as al la cezar'o. Kaj nun la cezar'o for'pren'as vi'n el ni'a dom'o.

La komand'ant'o parol'is trankvil'e, sed per ia strang'a, ne'ordinar'a ton'o. Ligia aŭskult'is li'a'j'n vort'o'j'n, palpebr'um'ant'e, kvazaŭ ne kompren'ant'e, pri kio tem'as, la vang'o'j'n de Pomponia kovr'is pal'ec'o; en la pord'o, konduk'ant'a el la koridor'o al la oecus, de'nov'e komenc'is montr'i si'n la terur'it'a'j vizaĝ'o'j de sklav'in'o'j.

— La vol'o de la cezar'o dev'as est'i plen'um'it'a — dir'is Aulus.

— Aulus! — ek'kri'is Pomponia, ĉirkaŭ'brak'ant'e la knab'in'o'n, kvazaŭ ŝi vol'us ŝi'n defend'i — pli bon'e est'us por ŝi mort'i.

Kaj Ligia, prem'ant'e si'n al ŝi'a brust'o, ripet'ad'is: “ho patr'in'o!” ne pov'ant'e, mez'e de plor'ĝem'o'j, el'ig'i ali'a'j'n vort'o'j'n.

Sur la vizaĝ'o de Aulus de'nov'e bild'iĝ'is koler'o kaj dolor'o.

— Se mi est'us sol'a en la mond'o — li dir'is mal'seren'e — mi ne for'don'us ŝi'n viv'a'n — kaj mi'a'j parenc'o'j pov'us ankoraŭ hodiaŭ ofer'don'i por ni Jovi liberatori... Sed mi ne rajt'as pere'ig'i vi'n kaj ni'a'n infan'o'n, kiu pov'as ĝis'viv'i pli feliĉ'a'j'n temp'o'j'n... Ankoraŭ hodiaŭ mi ir'os al la cezar'o kaj pet'eg'os, ke li ŝanĝ'u la ordon'o'n. Ĉu li mi'n el'aŭskult'os — mi ne sci'as. Dum'e adiaŭ, Ligia — kaj sci'u, ke tiel mi, kiel Pomponia ĉiam ben'is la tag'o'n, en kiu vi ek'sid'is ĉe ni'a hejm'fajr'o.

Dir'int'e ĉi tio'n, li met'is la man'o'n sur ŝi'a'n kap'a'n, sed kvankam li pen'is konserv'i trankvil'ec'o'n, tamen en la moment'o, kiam Ligia turn'is al li si'a'j'n okul'o'j'n, plen'a'j'n de larm'o'j, kaj post'e, ek'kapt'int'e li'a'n man'o'n, komenc'is prem'i ĝi'n al la buŝ'o, en li'a voĉ'o ek'vibr'is dolor'o profund'a, patr'a.

— Adiaŭ, ni'a ĝoj'o kaj lum'o de ni'a'j okul'o'j! — li dir'is.

Kaj rapid'e li re'ir'is en la atrium, por ne las'i si'n ek'reg'i de kor'tuŝ'o, ne'ind'a je roman'o kaj komand'ant'o.

Dum'e Pomponia, konduk'int'e Ligian en ŝi'a'n cubiculum, komenc'is ŝi'n trankvil'ig'i, konsol'i, kuraĝ'ig'i kaj parol'i vort'o'j'n, kiu'j strang'e son'is en ĉi tiu dom'o, kie, en la apud'a ĉambr'o, star'is ankoraŭ la lararium kaj fajr'uj'o, sur kiu Aulus, fidel'a al la mal'nov'a mor'o, farad'is ofer'o'j'n al la hejm'a'j di'o'j. Ven'is la temp'o de prov'o. Iam Virginius tra'pik'is la brust'a'n de la propr'a fil'in'o, por ŝi'n liber'ig'i el la man'o'j de Appius; pli fru'e ankoraŭ Lucretia mem'vol'e pag'is la mal'honor'o'n per la viv'o. La dom'o de la cezar'o est'as kavern'o de mal'virt'o, mal'bon'o, krim'o. — “Sed ni, Ligia, sci'as, kial ni ne rajt'as lev'i la man'o'n kontraŭ ni'n mem!” Jes! — Tiu leĝ'o, sub kiu ili ambaŭ viv'as, est'as ali'a, pli grand'a, pli sankt'a, ĝi tamen permes'as defend'i si'n kontraŭ mal'bon'a kaj mal'honor'o, se eĉ tiu'n defend'o'n oni dev'us pag'i per la viv'o kaj tortur'o'j. Se iu el'ir'as pur'a el mal'sankt'ej'o de mal'virt'o, tiom pli grand'a est'as la merit'o. La ter'o est'as tia mal'sankt'ej'o, sed feliĉ'e la viv'o est'as unu mal'long'a moment'o, kaj oni nur lev'iĝ'as el tomb'o, trans kiu reg'as jam ne Nero, sed Kompat'o — kaj anstataŭ dolor'o est'as ĝoj'o, kaj anstataŭ larm'o'j est'as feliĉ'o.

Post'e ŝi komenc'is parol'i pri si mem. Jes! Ŝi est'as trankvil'a — sed ankaŭ en ŝi'a brust'o ne mank'as dolor'a'j vund'o'j. Ĉar sur la okul'o'j de ŝi'a Aulus kuŝ'as ankoraŭ vual'o, ne sur'flu'is li'n ankoraŭ la torent'o de l’ lum'o. Ne est'as al ŝi ankaŭ permes'it'e instru'i la Ver'o'n al la fil'o. — Do kiam ŝi ek'pens'as, ke tiel pov'as daŭr'i ĝis la fin'o de la viv'o, kaj ke pov'as ven'i moment'o de dis'iĝ'o kun ili, dis'iĝ'o cent'foj'e pli grand'a kaj pli terur'a, ol ĉi tiu temp'a, kiu'n ili ambaŭ nun pri'plor'as — ŝi eĉ ne pov'as imag'i, kia'manier'e ŝi sci'os est'i feliĉ'a sen ili, eĉ en la ĉiel'o. Kaj mult'a'j'n nokt'o'j'n ŝi jam plor'is, mult'a'j'n tag'o'j'n ŝi preĝ'is, pet'eg'ant'e kompat'o'n kaj favor'o'n. Sed si'a'n dolor'o'n ŝi ofer'as al Di'o — kaj atend'as — kaj fid'as. Kaj kiam nun nov'a bat'o ŝi'n frap'as, kiam la ordon'o de la tiran'o for'pren'as de ŝi la kar'a'n est'aĵ'o'n, kiu'n Aulus nom'is lum'o de ili'a'j okul'o'j, ŝi ankoraŭ fid'as, kred'ant'e, ke ekzist'as Potenc'o pli grand'a, ol tiu de Nero — kaj Kompat'o pli fort'a, ol li'a kruel'ec'o.

Kaj ankoraŭ pli fort'e ŝi al'prem'is al la brust'o la kap'et'o'n de la knab'in'o; ĉi tiu mal'supr'e'n'iĝ'is al ŝi'a'j genu'o'j, kaj kaŝ'ant'e la okul'o'j'n en la fald'o'j de ŝi'a peplum, rest'is tiel long'a'n temp'o'n en silent'o, sed, kiam ŝi fin'e lev'iĝ'is, sur ŝi'a vizaĝ'o vid'iĝ'is jam iom da trankvil'o.

— Mi sopir'os vi'n, patr'in'o, kaj la patr'o'n, kaj la frat'o'n, mi sci'as tamen, ke kontraŭ'star'o neni'o'n help'us, nur vi'n ĉiu'j'n pere'ig'us. Sed mi promes'as al vi, ke mi neniam forges'os vi'a'j'n vort'o'j'n en la dom'o de la cezar'o.

Ankoraŭ'foj'e ŝi ĵet'is la brak'o'j'n ĉirkaŭ ŝi'a'n kol'o'n, kaj post'e, kiam ili ambaŭ en'ir'is en la oecus, ŝi komenc'is adiaŭ'i la mal'grand'a'n Plautiuson, mal'jun'a'n grek'o'n, kiu est'is ili'a instru'ist'o, si'a'n vest'ist'in'o'n, kiu iam ŝi'n vart'is, kaj ĉiu'j'n sklav'o'j'n.

Unu el ili, alt'a kaj larĝ'a'ŝultr'a lig'o, kiu'n oni hejm'e nom'is Ursus, kaj kiu iam, kun'e kun la patr'in'o de Ligia kaj ŝi mem, ven'is inter ili'a'j ali'a'j serv'ant'o'j en la roma'n tend'ar'o'n, fal'is nun al ŝi'a'j pied'o'j, kaj post'e klin'iĝ'is al la genu'o'j de Pomponia, dir'ant'e:

— Ho domina! permes'u al mi sekv'i mi'a'n sinjor'in'o'n, ke mi ŝi'n serv'u kaj gard'u en la dom'o de la cezar'o!

— Vi ne est'as ni'a serv'ist'o, sed de Ligia — respond'is Pomponia — sed ĉu oni vi'n al'las'os al la pord'o de la cezar'o? kaj kia'manier'e vi pov'os ŝi'n gard'i?

— Mi ne sci'as, domina, nur tio'n mi sci'as, ke fer'o romp'iĝ'as en mi'a'j man'o'j, kiel lign'o...

Aulus Plautius, kiu ven'is en ĉi tiu moment'o, ek'sci'int'e pri la afer'o, ne nur ne kontraŭ'star'is la dezir'o'n de Ursus, sed dir'is, ke ili eĉ ne rajt'as li'n re'ten'i. Ili for'send'as Ligian, kiel garanti'ul'in'o'n, kiu'n la cezar'o postul'as — est'as sekv'e ili'a dev'o for'send'i ŝi'a'n serv'ist'ar'o'n, kiu kun'e kun ŝi trans'ir'as en la cezar'a'n zorg'ad'o'n. Ĉe tio li flustr'is al Pomponia, ke, pretekst'ant'e la serv'ist'ar'o'n, ŝi pov'as don'i al Ligia tiom da sklav'in'o'j, kiom ŝi trov'as konven'e, ĉar la centuri'estr'o ne pov'as ili'n mal'akcept'i.

Por Ligia est'is en ĉi tio cert'a konsol'o, kaj Pomponia ankaŭ est'is kontent'a, ke ŝi pov'as ŝi'n ĉirkaŭ'ig'i per serv'ist'o'j laŭ si'a elekt'o. Kaj tiel krom Ursus ŝi destin'is al ŝi la mal'jun'a'n vest'ist'in'o'n, du cipr'an'in'o'j'n, lert'a'j'n en komb'ad'o, kaj du german'a'j'n ban'ist'in'o'j'n. La elekt'o, kiu'n ŝi far'is, traf'is ekskluziv'e konfes'ant'o'j'n de la nov'a instru'o; konsider'ant'e, ke ankaŭ Ursus konfes'is ĝi'n jam de kelk'a'j jar'o'j, Pomponia pov'is fid'i la fidel'ec'o'n de ĉi tiu serv'ist'ar'o, kaj sam'temp'e ĝoj'i pro la pens'o, ke la sem'o'j de la ver'o est'os ĵet'it'a'j en la dom'o'n de la cezar'o.

Ŝi skrib'is ankaŭ kelk'a'j'n vort'o'j'n, rekomend'ant'e Ligian al la zorg'ad'o de Acte, liber'ig'it'in'o de Nero. Pomponia ver'dir'e ne vid'ad'is ŝi'n en la kun'ven'o'j de la konfes'ant'o'j de la nov'a instru'o, sed ŝi aŭd'is de ili, ke Acte neniam rifuz'as al ili serv'o'j'n, kaj ke ŝi avid'e leg'as leter'o'j'n de Paŭlo el Tars'o. Ŝi sci'is ceter'e, ke la jun'a liber'ig'it'in'o viv'as en ĉiam'a mal'ĝoj'o, ke ŝi est'as person'o mal'simil'a al ĉiu'j dom'an'in'o'j de Nero, kaj ke ĝeneral'e ŝi est'as la bon'a spirit'o de la palac'o.

Hasta promes'is mem trans'don'i la leter'o'n al Acte. Konsider'ant'e kiel natur'a'n afer'o'n, ke reĝ'a fil'in'o dev'as hav'i si'a'n sekv'ant'ar'e'n, li neniel kontraŭ'is kun'pren'i ĝi'n en la palac'o'n, mir'ant'e, mal'e, la mal'grand'a'n nombr'o'n de la serv'ist'o'j. Li pet'is tamen, ke ili rapid'u, tim'ant'e, ke oni kulp'ig'os li'n pri mank'o de diligent'ec'o en plen'um'ad'o de ordon'o'j. La hor'o de la dis'iĝ'o al'ven'is. La okul'o'j'n de Pomponia kaj Ligia de'nov'e plen'ig'is larm'o'j, Aulus ankoraŭ'foj'e met'is la man'o'n sur ŝi'a'n kap'o'n, kaj post moment'o la soldat'o'j, akompan'at'a'j per kri'o'j de la mal'grand'a Aulus, kiu, defend'e al la frat'in'o, minac'is per ŝi'a'j mal'grand'a'j pugn'o'j al la centuri'estr'o — for'konduk'is Ligian al la dom'o de la cezar'o.

Sed la mal'jun'a komand'ant'o ordon'is pret'ig'i por si port'il'o'n, kaj dum'e, ferm'int'e si'n kun Pomponia en najbar'a al la oecus pinakotek'o, dir'is al ŝi:

— Aŭskult'u mi'n, Pomponia. Mi ir'as al la cezar'o, kvankam mi pens'as, ke van'e, kaj malgraŭ tio, ke la vort'o de Seneca neni'o'n plu signif'as ĉe li, mi est'os ankaŭ ĉe Seneca. Hodiaŭ pli mult'e signif'as Sofonius, Tigellinus, Petronius aŭ Vatinius... Koncern'e la cezar'o'n, li ebl'e eĉ neniam aŭd'is pri la naci'o de la lig'o'j, kaj se li ek'postul'is trans'don'o'n de Ligia, ĝi okaz'is tial, ke iu li'n al tio instig'is, kaj facil'e est'as diven'i, kiu pov'is ĝi'n far'i.

Kaj ŝi lev'is subit'e al li la okul'o'j'n.

— Petronius?

— Jes.

Sekv'is moment'o da silent'o, post kio la komand'ant'o kontinu'ig'is:

— Jen kio'n signif'as las'i trans si'a'n sojl'o'n iu'n el tiu'j hom'o'j sen honor'o kaj konscienc'o. Mal'ben'it'a est'u la moment'o, en kiu Vinicius en'ir'is ni'a'n dom'o'n! Li, Vinicius, ven'ig'is al ni Petroniusan. Ve al Ligia, ĉar ne garanti'ul'in'o'n, sed konkub'in'o'n ili vol'as!

Kaj li'a parol'o, sekv'e de koler'o, do sen'help'a furioz'o kaj ĉagren'o pro la krom'infan'o, iĝ'is ankoraŭ pli fajf'a, ol ordinar'e. Dum cert'a temp'o li lukt'is kun si mem, kaj nur la kun'prem'it'a'j pugn'o'j atest'is, kiel mal'facil'a est'is ĉi tiu intern'a batal'o.

— Ĝis nun mi glor'is la di'o'j'n — li dir'is — sed en ĉi tiu moment'o mi pens'as, ke ili ne ekzist'as super la mond'o, kaj ke ekzist'as nun unu, kruel'eg'a, furioz'a kaj monstr'a, kiu nom'as si'n Nero.

— Aulus! — dir'is Pomponia. — Nero est'as nur plen'man'o da putr'a polv'o antaŭ Di'o.

Li dum'e komenc'is marŝ'i per grand'a'j paŝ'o'j sur la mozaik'o de la pinakotek'o. En li'a viv'o est'is grand'o'j far'o'j, sed ne est'is grand'a'j mal'feliĉ'o'j, do li ne est'is al ili kutim'ig'it'a. La mal'jun'a soldat'o am'is Ligian pli mult'e, ol li mem sci'is pri tio, kaj nun li ne pov'is pac'iĝ'i kun la pens'o, ke li ŝi'n perd'is. Krom tio li sent'is si'n humil'ig'it'a. Ek'pez'eg'is sur li tiu man'o, kiu'n li mal'estim'is, kaj sam'temp'e li sent'is, ke antaŭ tiu fort'o li'a fort'o est'as neni'o.

Sed kiam li fin'e kviet'ig'is en si la koler'o'n, kiu mal'klar'ig'is li'a'j'n pens'o'j'n, li dir'is:

— Mi supoz'as, ke Petronius ne for'ig'is ŝi'n de ni por Nero, ĉar li ne vol'us incit'i kontraŭ si Poppaean. Sekv'e aŭ por si mem, aŭ por Vinicius... Ankoraŭ hodiaŭ mi ek'sci'os ĉi tio'n.

Kaj post moment'o la port'il'o port'is li'n al Palatin'o. Pomponia, rest'int'e sol'a, ir'is al la mal'grand'a Aulus, kiu ne ĉes'is plor'i la frat'in'o'n, kaj minac'i la cezar'o'n.

Ĉapitr'o V

Aulus tamen prav'e supoz'is, ke li ne est'os al'las'it'a antaŭ la vizaĝ'o'n de Nero. Oni respond'is al li, ke la cezar'o est'as okup'it'a per kant'ad'o kun la liut'ist'o Terpnos, kaj ke ĝeneral'e li ne akcept'as tiu'j'n, kiu'j'n li mem ne al'vok'is. Ĝi signif'as, ke Aulus ne prov'u, ankaŭ est'ont'e, vid'i la cezeron. Ali'flank'e Seneca, kvankam mal'san'a je febr'o, akcept'is la mal'jun'a'n komand'ant'o'n kun ŝuld'at'a al li respekt'o — sed kiam li el'aŭskult'is li'a'n afer'o'n, li rid'et'is mal'dolĉ'e kaj dir'is: — Nur unu serv'o'n mi pov'as far'i al vi, nobl'a Plautius, tio est'as: neniam montr'i al la cezar'o, ke mi'a kor'o sent'as vi'a'n dolor'o'n, kaj ke mi vol'us vi'n help'i; ĉar se la cezar'o ek'hav'us tiu'rilat'e plej et'a'n suspekt'o'n, sci'u, ke li ne re'don'us al vi Ligian, kvankam li hav'us kontraŭ tio neni'a'j'n ali'a'j'n motiv'o'j'n, ol ag'i spit'e al mi. Li ankaŭ ne konsil'is al li turn'i si'n al Tigellinus, nek al Vatinius, nek al Vitelius. Per mon'o oni ebl'e pov'us i'o'n efik'i ĉe ili, ebl'e ili vol'us ankaŭ spit'i al Petronius, kies influ'o'n ili pen'as ek'ŝancel'i, sed plej ver'ŝajn'e ili perfid'us al la cezar'o, kia'grad'e Ligia est'as kar'a al Plautius, kaj tiam la cezar'o tiom pli cert'e ŝi'n ne re'don'us. Ĉe tio la mal'jun'a saĝ'ul'o komenc'is parol'i kun mord'a ironi'o, kiu'n li turn'is kontraŭ si'n mem: “Vi silent'is, Plaŭtius, vi silent'is dum tut'a'j jar'o'j, kaj la cezar'o ne am'as tiu'j'n, kiu'j silent'as. Kiel vi pov'is ne rav'iĝ'ad'i per li'a bel'ec'o, virt'o, kant'ad'o, per li'a deklam'ad'o, vetur'ig'ad'o kaj vers'aĵ'o'j. Kiel vi pov'is ne glor'i la mort'o'n de Britannicus, ne dir'i laŭd'parol'ad'o'n je la honor de l’ patr'in'mort'ig'int'o kaj ne esprim'i gratul'o'j'n pro la sufok'o de Oktavi'a? Mank'as al vi antaŭ'vid'em'o, Aulus, la antaŭ'vid'em'o, kiu'n ni, viv'ant'a'j feliĉ'e ĉe la kort'eg'o, posed'as en konven'a grad'o.”

Tiel parol'ant'e, li pren'is vaz'et'o'n, kiu'n li port'is ĉe la zon'o, ĉerp'is akv'o'n el la fontan'o de la impluvium, re'freŝ'ig'is la brul'ig'it'a'n buŝ'o'n kaj parol'is plu:

— Ha, Nero hav'as dank'em'a'n kor'o'n. Li am'as vi'n, ĉar vi serv'is al Romo kaj dis'port'is la glor'o'n de li'a nom'o al la ekstrem'o'j de la mond'o, kaj li am'as mi'n, ĉar en li'a jun'ec'o mi est'is li'a majstr'o. Tial, vid'u, mi sci'as, ke ĉi tiu akv'o ne est'as venen'it'a, kaj mi trink'as ĝi'n trankvil'e. Vin'o en mi'a dom'o est'us mal'pli sen'danĝer'a, sed se vi soif'as, trink'u ĉi tiu'n akv'o'n. La akv'o'tub'o'j konduk'as ĝi'n el la Alban'a mont'ar'o, kaj por ĝi'n venen'i, oni dev'us venen'i ĉiu'j'n fontan'o'j'n en Romo. Kiel vi vid'as, oni pov'as ankoraŭ est'i sekur'a en tiu ĉi mond'o kaj hav'i trankvil'a'n mal'jun'ec'o'n. Mi est'as, ver'e, mal'san'a, sed mal'san'as pli ĝust'e mi'a anim'o, ol la korp'o.

Ĝi est'is ver'o. Al Seneca mank'is tiu anim'a fort'o, kiu'n posed'is ekzempl'e Cornutus aŭ Thraseas, do li'a viv'o est'is si'n'sekv'o de kompromis'o'j, far'at'a'j kun krim'o. Li mem tio'n sent'is, li mem kompren'is, ke adept'o de la princip'o'j de Zenon'o el Cintio dev'us ir'i ali'a'n voj'o'n, kaj li sufer'is pro ĉi tio pli mult'e, ol pro la tim'o de mort'o mem.

Sed la komand'ant'o inter'romp'is nun li'a'j'n mal'dolĉ'a'j'n konsider'o'j'n.

— Nobl'a Anneus — li dir'is — mi sci'as, kiel la cezar'o rekompenc'is al vi la zorg'em'o'n, kiu'n vi el'montr'is al li en li'a jun'ec'o. Sed la for'kapt'o'n de ni'a infan'o kaŭz'is Petronius. Montr'u al mi rimed'o'j'n kontraŭ li, montr'u influ'o'j'n, kiu'j je li efik'as, kaj fin'e mem uz'u por li la tut'a'n elokvent'ec'o'n, kiu'n sukces'os al vi inspir'i la mal'nov'a amik'ec'o al mi.

— Petronius kaj mi — respond'is Seneca — est'as hom'o'j el du kontraŭ'a'j tend'ar'o'j. Rimed'o'j'n kontraŭ li mi ne sci'as, efik'as je li nenies influ'o. Pov'as est'i, ke malgraŭ si'a tut'a mal'virt'em'o li pli valor'as ankoraŭ, ol tiu'j kanajl'o'j, per kiu'j Nero hodiaŭ ĉirkaŭ'iĝ'as. Sed pen'i li'n konvink'i, ke li plen'um'is mal'bon'a'n far'o'n, est'as nur perd'i la temp'o'n; Petronius de'long'e perd'is tiu'n sent'o'n, kiu disting'as mal'bon'o'n de bon'o. Konvink'u li'n, ke li'a far'o est'as mal'bel'a — tiam li ek'hont'os. Kiam mi vid'os li'n, mi dir'os al li: vi'a ag'o ind'as liber'ig'it'o'n. Se tio ĉi ne help'os, neni'o help'os.

— Dank'o'n eĉ pro tio — respond'is la komand'ant'o.

Post'e li ordon'is port'i si'n al Vinicius, kiu'n li trov'is skerm'ant'a'n kun dom'a skerm'ist'o. Kiam Aulus ek'vid'is la jun'a'n vir'o'n, trankvil'e ekzerc'ant'a'n si'n en la moment'o, en kiu la atenc'o kontraŭ Ligia est'is plen'um'it'a, ek'reg'is li'n terur'a koler'o, kiu, apenaŭ la kurten'o fal'is post la skerm'ist'o, eksplod'is per torent'o da mal'dolĉ'a'j riproĉ'o'j kaj insult'o'j. Sed Vinicius ek'sci'int'e, ke Ligia est'as for'kapt'it'a, pal'iĝ'is tiel terur'e, ke eĉ dum moment'o Aulus ne pov'is li'n suspekt'i pri part'o'pren'o en la atenc'o. La frunt'o de la jun'ul'o kovr'iĝ'is per ŝvit'o; la sang'o, kiu por moment'o for'kur'is en la kor'o'n, re'flu'is varm'ond'e en la vizaĝ'o'n, la okul'o'j ŝpruc'ig'is fajr'er'o'j'n, el la buŝ'o ek'kur'is sen'ord'a'j demand'o'j. Ĵaluz'o kaj furioz'o sku'is li'n altern'e, kiel uragan'o. Ŝajn'is al li, ke Ligia, foj'e trans'ir'int'e la sojl'o'n de la cezar'a dom'o, est'as por li perd'it'a por ĉiam, kaj kiam Aulus el'dir'is la nom'o'n de Petronius, suspekt'o, kvazaŭ fulm'o, tra'kur'is la pens'o'n de la jun'a soldat'o — ke Petronius ek'mok'is li'n, aŭ donac'ant'e Ligian al Nero, vol'is per tio cert'ig'i al si nov'a'j'n favor'o'j'n de la cezar'o, aŭ ke li vol'is re'ten'i ŝi'n por si mem. Ke iu, ek'vid'int'e Ligian, ne ek'dezir'u ŝi'n sam'temp'e — tio'n ĉi li ne kapabl'is imag'i.

Ne'si'n'reg'em'o, simil'a al ek'furioz'int'a ĉeval'o, kaj hered'a en li'a famili'o, ek'posed'is li'n nun kaj sen'ig'is de la konsci'o.

— Komand'ant'o — li dir'is per inter'romp'at'a voĉ'o — re'ven'u hejm'e'n kaj atend'u mi'n... Sci'u, ke se Petronius est'us eĉ mi'a patr'o, mi venĝ'us al li la mal'bon'o'n, far'it'a'n al Ligia. Re'ven'u hejm'e'n kaj atend'u mi'n. Nek Petronius, nek la cezar'o ŝi'n hav'os!

Post tio li turn'is la kun'prem'it'a'j'n pugn'o'j'n al la vaks'a'j mask'o'j, kiu'j star'is en ŝrank'o'j, en la atrium, kaj eksplod'is:

— Je tiu'j mort'mask'a'j! antaŭ'e mi mort'ig'os ŝi'n kaj mi'n mem!

Dir'int'e ĉi tio'n, Vinicius salt'lev'iĝ'is, kaj ankoraŭ'foj'e vok'int'e al Aulus: “atend'u mi'n”, li el'kur'is, kiel frenez'a, el la atrium kaj kur'is al Petronius, dis'puŝ'ant'e en'voj'e preter'pas'ant'o'j'n.

Aulus re'ven'is hejm'e'n kun iom'a esper'o. Li supoz'is, ke se Petronius instig'is la cezar'o'n for'kapt'i Ligian, por ŝi'n for'don'i al Vinicius, Vinicius re'konduk'os ŝi'n en ili'a'n dom'o'n. Fin'e ne'mal'grav'e konsol'is li'n la pens'o, ke se Ligia ne est'os sav'it'a, ŝi est'os tamen venĝ'it'a kaj ŝirm'it'a per mort'o kontraŭ la mal'honor'o. Li kred'is, ke Vinicius plen'um'os ĉio'n, kio'n li promes'is. Li vid'is li'a'n furioz'o'n kaj kon'is la ekscit'em'o'n, de'nask'a'n en li'a tut'a gent'o. Li mem, kvankam li am'is Ligian, kiel patr'o, prefer'us ŝi'n mort'ig'i, ol for'don'i al la cezar'o, kaj se li ne konsider'us la fil'o'n, la last'a'n post'e'ul'o'n de si'a gent'o, li sen'dub'e ĝi'n far'us. Aulus est'is soldat'o, pri la stoik'o'j li apenaŭ aŭd'is, sed per la karakter'o li ne mult'e diferenc'is de ili, kaj al li'a'j ide'o'j, al li'a fier'ec'o mort'o konven'is pli facil'e kaj pli bon'e, ol mal'honor'o.

Re'ven'int'e hejm'e'n, li trankvil'ig'is Pomponian, trans'don'is al ŝi si'a'n esper'o'n, kaj ili ambaŭ komenc'is atend'i nov'aĵ'o'j'n de Vinicius. De temp'o al temp'o, kiam en la atrium aŭd'iĝ'ad'is paŝ'o'j, ili kred'is, ke tio est'as Vinicius, re'konduk'ant'a al ili la am'at'a'n infan'o'n, kaj ili est'is pret'a'j el la tut'a anim'o ben'i ili'n ambaŭ. Sed la temp'o pas'ad'is, kaj neni'a nov'aĵ'o ven'is. Nur vesper'e aŭd'iĝ'is la frap'il'o ĉe la pord'o.

Post moment'o sklav'o en'ir'is kaj trans'don'is al Aulus leter'o'n. La mal'jun'a komand'ant'o, kvankam li ŝat'is el'montr'ad'i si'n'reg'em'o'n, pren'is ĝi'n tamen per iom trem'ant'a man'o kaj komenc'is leg'i tiel avid'e, kvazaŭ de ĉi tiu leter'o de'pend'us la ekzist'o de li'a tut'a dom'o.

Subit'e li'a vizaĝ'o mal'lum'iĝ'is, kvazaŭ fal'us sur ĝi'n ombr'o de pas'ant'a nub'o.

— Leg'u — li dir'is, turn'int'e si'n al Pomponia.

Pomponia pren'is la leter'o'n kaj leg'is, kio sekv'as:

“Marcus Vincius, salut'o'n al Aulus Plautius. Kio okaz'is, okaz'is laŭ la vol'o de la cezar'o, antaŭ kiu klin'u la kap'o'j'n, kiel klin'as mi kaj Petronius”.

Sekv'is long'a silent'o.

Ĉapitr'o Vi

Petronius est'is hejm'e. La pord'ist'o ne kuraĝ'is halt'ig'i Viniciuson, kiu en'kur'is la atrium, kiel fulm'o'tondr'o, post'e, ek'sci'int'e, ke oni dev'as serĉ'i la mastr'o'n en la bibliotek'o, kun tiu sam'a impet'o en'kur'is la bibliotek'o'n, kaj trov'int'e Petroniuson skrib'ant'a, el'ŝir'is la kan'o'n el li'a man'o, romp'is ĝi'n, ĵet'eg'is ter'e'n, post'e prem'kapt'is li'a'j brak'o'j'n per la fingr'o'j kaj, proksim'ig'ant'e la vizaĝ'o'n al li'a vizaĝ'o, komenc'is demand'i per raŭk'a voĉ'o:

— Kio'n vi far'is kun ŝi? Kie ŝi est'as?

Sed subit'e okaz'is io mir'ind'eg'a. La delikat'form'a kaj mal'hard'it'a Petronius ek'kapt'is la man'o'n de la jun'a atlet'o, prem'ant'a'n li'a'n brak'o'n, post tio li ek'kapt'is li'a'n du'a'n man'o'n, kaj ten'ant'e ili'n ambaŭ en si'a unu kun fort'o de fer'a prem'il'o, dir'is:

— Mi est'as mal'fort'ul'o nur maten'e, sed vesper'e mi re'akir'as la antaŭ'a'n vigl'ec'o'n. Prov'u liber'iĝ'i. Gimnastik'o'n evident'e instru'is al vi teks'ist'o, kaj kondut'o'n forĝ'ist'o.

Sur li'a vizaĝ'o ne vid'iĝ'is eĉ koler'o, nur en la okul'o'j ek'flam'et'is ia pal'a re'bril'o de kuraĝ'o kaj energi'o. Post moment'o li las'is la man'o'j'n de Vinicius, kiu star'is antaŭ li humil'ig'it'a, hont'ig'it'a kaj furioz'a.

— Ŝtal'a'n man'o'n vi hav'as — li dir'is — sed je ĉiu'j di'o'j de la infer'o mi ĵur'as, ke se vi mi'n perfid'is, mi en'bat'os ponard'o'n en vi'a'n gorĝ'o'n, eĉ en la ĉambr'o'j de la cezar'o.

— Ni parol'u trankvil'e — re'dir'is Petronius. — Ŝtal'o est'as pli fort'a, ol fer'o, do kvankam el unu vi'a brak'o oni pov'us far'i du mi'a'j'n, mi ne dev'as vi'n tim'i. Ali'flank'e, dolor'as mi'n vi'a krud'ec'o, kaj se la hom'a sen'dank'ec'o pov'us mi'n ankoraŭ mir'ig'i, mi mir'us vi'a'n sen'dank'ec'o'n.

— Kie est'as Ligia?

— En la mal'ĉast'ej'o, tio est'as en la dom'o de la cezar'o.

— Petronius!

— Trankvil'iĝ'u kaj sid'iĝ'u. Mi pet'is la cezar'o'n pri du afer'o'j, kiu'j'n li promes'is al mi: une, ke li el'ig'u Ligian el la dom'o de Aulus, du'e, ke li don'u ŝi'n al vi. Ĉu vi ne hav'as ponard'o'n ie en la fald'o'j de vi'a tog'o? Ebl'e vi frap'os mi'n? Sed mi konsil'as al vi atend'i kelk'a'j'n tag'o'j'n, ĉar oni pren'us vi'n en mal'liber'ej'o'n, kaj dum'e Lig'a enu'us en vi'a dom'o.

— Sekv'is silent'o. Vinicius dum cert'a temp'o rigard'is Petroniuson per mir'plen'a'j okul'o'j, post kio li dir'is:

— Pardon'u mi'n. Mi ŝi'n am'as, kaj la am'o konfuz'as mi'a'n prudent'o'n.

— Admir'u mi'n, Marcus. Antaŭ'hieraŭ mi dir'is al la cezar'o la jen'o'n: mi'a nev'o, Vinicius, tiel ek'am'eg'is iu'n mal'gras'aĉ'a'n knab'in'o'n, kiu'n oni pri'zorg'as ĉe Aulusoj, ke li'a dom'o ŝanĝ'is si'n en vapor'ban'ej'o'n de sopir'o'j. Vi, cezar'o — mi dir'is — kaj mi, kiu'j sci'as, kio est'as la ver'a bel'ec'o, ne don'us por ŝi eĉ mil sesterc'o'j'n, sed la knab'o ĉiam ja est'is mal'saĝ'a, kiel tri'pied'a tabl'o, kaj nun li en'tut'e mal'saĝ'iĝ'is.

— Petronius!

— Se vi ne kompren'as, ke mi dir'is ĉi tio'n, vol'ant'e sekur'ig'i Ligian, mi em'as ek'kred'i, ke mi dir'is la ver'o'n. Mi persvad'is al la Kupr'o'barb'a, ke tia estetik'ul'o, kiel li, ne pov'as konsider'i tia'n knab'in'o'n bel'a, kaj Nero, kiu ĝis nun ne kuraĝ'as rigard'i ali'e, ol per mi'a'j okul'o'j, ne trov'os en ŝi bel'ec'o'n, kaj ne trov'int'e ĝi'n, li ŝi'n ne dezir'os. Oni dev'is sen'danĝer'ig'i la simi'o'n kaj brid'i ĝi'n per ŝnur'o. Nun Ligian pri'taks'os ĝust'e ne li, sed Poppaea, kaj natur'e ŝi klopod'os kiel ebl'e baldaŭ for'ig'i ŝi'n el la palac'o. Kaj mi parol'is, kvazaŭ sen'intenc'e al la Kubra barb'o: “Pren'u Ligian kaj don'u ŝi'n al Vinicius. Vi rajt'as ĝi'n far'i, ĉar ŝi est'as garanti'ul'in'o, kaj se vi ĝi'n far'os, vi mal'bon'ag'os kontraŭ Aulus.” Kaj li konsent'is. Li hav'is neni'a'n kaŭz'o'n por mal'konsent'i, tiom pli, ke mi don'is al li okaz'o'n sufer'ig'i honest'a'j'n hom'o'j'n. Oni far'os vi'n oficial'a gard'ist'o de la garanti'ul'in'o, oni trans'don'os en vi'a'j'n man'o'j'n tiu'n lig'a'n trezor'o'n, kaj vi, kiel alianc'an'o de la brav'a'j lig'o'j, kaj kun'e fidel'a serv'ist'o de la cezar'o, ne nur neni'o'n perd'os el tiu trezor'o, sed eĉ klopod'os ĝi'n mult'obl'ig'i. La cezar'o, dezir'ant'e konserv'i la form'o'j'n, ten'os ŝi'n dum kelk'a'j tag'o'j en si'a dom'o, kaj post'e for'send'os ŝi'n en vi'a'n insula, feliĉ'ul'o!

— Ĉu ĝi est'as ver'o? Neni'o minac'as ŝi'n en la dom'o de la cezar'o?

— Se ŝi dev'us ek'loĝ'i tie por ĉiam, Poppaea parol'us pri ŝi kun Locusta, sed dum kelk'a'j tag'o'j neni'o ŝi'n minac'as. En la cezar'a palac'o est'as dek mil hom'o'j. Pov'as est'i, ke Nero tut'e ŝi'n ne vid'os, tiom pli, ke li tia'grad'e ĉio'n konfid'is al mi, ke antaŭ moment'o est'is ĉe mi la centuri'estr'o kaj sci'ig'is, ke li for'konduk'is la knab'in'o'n en la palac'o'n kaj trans'don'is en la man'o'j'n de Acte. Acte est'as bon'kor'a person'o, kaj tial mi ordon'is trans'don'i Ligian al ŝi. Pomponia Graecina vid'ebl'e sam'e opini'as, ĉar ŝi skrib'is al ŝi. Morgaŭ est'os festen'o ĉe Nero. Mi rezerv'is por vi lok'o'n apud Ligia.

— Pardon'u mi'a'n koler'em'o'n, Caius — dir'is Vinicius. — Mi kred'is, ke vi ordon'is for'kapt'i ŝi'n por vi mem, aŭ por la cezar'o.

— Mi pov'as pardon'i vi'a'n koler'em'o'n, sed pli mal'facil'e est'as al mi pardon'i vi'a'j'n vulgar'a'j'n gest'o'j'n, krud'a'j'n kri'o'j'n kaj la voĉ'o'n, simil'a'n al tiu de mora'o-lud'ant'o. Tio ĉi ne plaĉ'as al mi, Marcus, kaj de tio ĉi gard'u vi'n. Sci'u, ke la per'ist'o de Nero est'as Tigellinus, kaj sci'u ankaŭ, ke se mi vol'us pren'i la knab'in'o'n por mi mem, tiam, rigard'ant'e rekt'e en vi'a'j'n okul'o'j'n, mi dir'us al vi la jen'o'n: Vinicius, mi for'pren'as de vi Ligian, kaj mi ten'os ŝi'n tiel long'e, ĝis ŝi enu'ig'os mi'n.

Tiel parol'ant'e, li komenc'is rigard'i per si'a'j nuks'o'kolor'a'j pupil'o'j rekt'e en la okul'o'j'n de Vinicius, kun esprim'o mal'varm'a kaj impertinent'a, kaj la jun'a vir'o en'tut'e konfuz'iĝ'is.

— La kulp'o est'as mi'a — li dir'is. — Vi est'as bon'a, honest'a, kaj mi dank'as vi'n el la tut'a anim'o. Permes'u nur far'i al vi ankoraŭ unu demand'o'n. Kial vi ne ordon'is send'i Ligian rekt'e en mi'a'n dom'o'n?

— Ĉar la cezar'o vol'as konzervi la form'o'j'n. Oni parol'os pri tio en Romo, kaj ĉar ni for'pren'is Ligian, kiel garanti'ul'in'o'n, tial, tiel long'e, kiel oni parol'os, ŝi rest'os en la cezar'a palac'o. Post'e oni sen'bru'e for'send'os ŝi'n al vi, kaj la afer'o est'os fin'it'a. La Kupr'o'barb'a est'as mal'kuraĝ'a hund'o. Li sci'as, ke li'a potenc'o est'as sen'lim'a, tamen li pen'as trov'i pretekst'o'n por ĉiu si'a ag'o. Ĉu vi jam kviet'iĝ'is tiom, por pov'i iom'et'e filozof'i? Oft'e ven'is en mi'a'n pens'o'n la demand'o, kial krim'o, se ĝi eĉ est'us potenc'a, kiel cezar'o, kaj kiel li, cert'a pri sen'pun'ec'o, ĉiam klopod'as pri ŝajn'o'j de leĝ'o, de just'ec'o kaj virt'o? Por kio tiu pen'o? Mi opini'as, ke mort'ig'i si'a'n frat'o'n, patr'in'o'n kaj edz'in'o'n est'as far'o'j, ind'a'j je iu azi'a reĝ'aĉ'o, ne je roma cezar'o; sed se tio al mi okaz'us, mi ne skrib'us prav'ig'a'j'n leter'o'j'n al la senat'o... Sed Nero skrib'as — Nero serĉ'as pretekst'o'j'n, ĉar Nero est'as tim'ul'o. Tamen Tiberius, ekzempl'e, ne est'is tim'ul'o — malgraŭ tio li prav'ig'ad'is ĉiu'j'n si'a'j'n far'o'j'n. Kial tiel est'as? Kio est'as tiu strang'a, preter'vol'a respekt'o, kiu'n mal'bon'o esprim'as al virt'o? Ĉu vi sci'as, kio ŝajn'as al mi? Nom'e, ke ĝi okaz'as tial, ĉar krim'o est'as mal'bel'a, kaj virt'o est'as bel'a. Ergo, ver'a estetik'ul'o est'as sam'fakt'e virt'ul'o. Ergo, mi est'as virt'ul'o. Mi dev'as hodiaŭ verŝ'i iom da vin'o al la ombr'o'j de Protagor'o, Prodiko kaj Gorgiaso. Montr'iĝ'as, ke ankaŭ la sofist'o'j pov'as kelk'foj'e est'i util'a'j. Aŭskult'u mi'n, ĉar mi parol'as plu. Mi for'pren'is Ligian de Aulus, por ŝi'n don'i al vi. Bon'e. Sed Lizipo far'us el vi bel'eg'a'j'n grup'o'j'n. Vi ambaŭ est'as bel'a'j, sekv'e ankaŭ mi'a far'o est'as bel'a, kaj est'ant'e bel'a, ĝi ne pov'as est'i mal'bon'a. Rigard'u, Marcus! jen antaŭ vi sid'as virt'o, en'korp'ig'it'a en Petroniuson. Se Aristid'o viv'us, li dev'us ven'i al mi kaj ofer'i al mi cent minaojn por mal'long'a preleg'o pri virt'o.

Sed Vinicius, hom'o, kiu'n la real'ec'o interes'is pli, ol preleg'o'j pri virt'o, dir'is:

— Morgaŭ mi vid'os Ligian, kaj post'e mi hav'os ŝi'n en mi'a dom'o ĉiu'tag'e, ĉiam kaj ĝis la mort'o.

— Vi hav'os Ligian, sed mi hav'os sur la kap'o Auluson. Li al'vok'os kontraŭ mi venĝ'o'n de ĉiu'j sub'ter'a'j di'o'j. Kaj se li, best'aĉ'o, pren'us antaŭ'e lecion'o'n de deklam'ad'o... Sed li insult'os tiel, kiel mi'a'j'n klient'o'j'n insult'ad'is mi'a iam'a pord'ist'o, kiu'n ceter'e mi pro tio send'is en kamp'ar'a'n pun'labor'ej'o'n.

— Aulus est'is ĉe mi. Mi promes'is send'i al li sci'ig'o'n pri Ligia.

— Skrib'u al li, ke la vol'o de la “di'a” cezar'o est'as la plej alt'a leĝ'o, kaj ke vi'a unu'a fil'o ricev'os la nom'o'n Aulus. Hav'u la mal'jun'ul'o i'a'n konsol'o'n. Mi est'as pret'a pet'i la Kupr'o'barb'a'n, ke li al'vok'u li'n al la morgaŭ'a festen'o. Li vi'n ek'vid'u en la triclinium apud Ligia.

— Ne far'u tio'n — dir'is Vinicius. — Mi tamen sent'as kompat'o'n al ili, special'e al Pomponia.

Kaj li ek'sid'is por skrib'i tiu'n leter'o'n, kiu sen'ig'is la mal'jun'a'n komand'ant'o'n de la last'a esper'o.

Ĉapitr'o Vi'i

Antaŭ Acte, la eks'am'at'in'o de Nero, iam klin'ad'is si'n la plej alt'a'j kap'o'j en Romo. Sed ŝi eĉ tiam ne vol'is miks'i si'n en la publik'a'j'n afer'o'j'n, kaj se ŝi kelk'foj'e uz'is si'a'n influ'o'n je la jun'a regn'estr'o, ŝi far'is ĝi'n nur por el'pet'i kompat'o'n por iu. Modest'a kaj humil'a, ŝi gajn'is dank'em'o'n de mult'a'j, kaj mal'amik'ig'is kontraŭ si neniu'n. Eĉ Oktavi'a ne kapabl'is ŝi'n ek'mal'am'i. Al ĵaluz'ul'o'j ŝi ŝajn'is ne'sufiĉ'e danĝer'a. Oni sci'is, ke ĉiam ŝi am'as Ner'o'n per am'o mal'gaj'a kaj super'plen'a, kiu viv'as jam ne plu per esper'o, sed nur per re'memor'ad'o de la temp'o, en kiu tiu Nero est'is ne nur pli jun'a kaj am'ant'a, sed ankaŭ pli bon'a. Oni sci'is, ke ŝi ne kapabl'as for'ŝir'i la anim'o'n kaj pens'o'n de tiu'j re'memor'o'j, sed atend'as jam neni'o'n, kaj ĉar oni ver'e ne bezon'is tim'i, ke la cezar'o re'ven'os al ŝi, oni rigard'is ŝi'n kiel est'aĵ'o'n tut'e sen'defend'a'n, kaj tial oni las'as ŝi'n trankvil'e. Poppaea konsider'is ŝi'n nur kiel humil'a'n serv'ant'in'o'n, sen'danĝer'a'n ĝis tia grad'o, ke ŝi eĉ ne postul'is ŝi'a'n for'iĝ'o'n el la palac'o.

Ĉar tamen la cezar'o iam am'is ŝi'n kaj for'las'is sen ofend'o, en trankvil'a, kaj eĉ cert'a'grad'e amik'a manier'o, oni konserv'is por ŝi cert'a'n respekt'o'n. Nero, liber'ig'int'e ŝi'n, don'is al ŝi en la palac'o loĝ'ej'o'n, en tiu apart'a'n cubiculum kaj iom da serv'ist'o'j. Kaj ĉar si'a'temp'e Pallas kaj Narcissus, kvankam liber'ig'it'o'j de Claudius, ne nur part'o'pren'is en festen'o'j de Claudius, sed eĉ, kiel potenc'a'j ministr'o'j, okup'is disting'a'j'n lok'o'j'n, ankaŭ ŝi'n oni invit'ad'is ia'foj'e al la tabl'o de la cezar'o. Oni ĝi'n farad'is ebl'e tial, ke ŝi'a bel'eg'a person'o est'is ver'a ornam'o de la festen'o. Ceter'e, koncern'e la elekt'o'n de la societ'o, la cezar'o jam de'long'e for'las'is ĉi'a'j'n konsider'o'j'n. Ĉe li'a tabl'o sid'ad'is plej divers'a miks'amas'o de hom'o'j de ĉi'a'j klas'o'j kaj profesi'o'j. Est'is inter ili senat'an'o'j, sed ĉef'e tia'j, kiu'j konsent'is est'i kun'e arleken'o'j. Est'is patrici'o'j, mal'jun'a'j kaj jun'a'j, avid'a'j je volupt'o, luks'o kaj viv'ĝu'o. Est'is vir'in'o'j, hav'ant'a'j grand'a'j'n nom'o'j'n, sed ne hezit'ant'a'j vesper'e sur'met'ad'i flav'et'a'j'n peruk'o'j'n kaj distr'i si'n, serĉ'ant'e aventur'o'j'n en mal'lum'a'j strat'o'j. Est'is ankaŭ alt'a'j ofic'ist'o'j kaj pastr'o'j,kiu'j ĉe plen'a'j pokal'o'j mem volont'e mok'is la propr'a'j'n di'o'j'n, kaj apud ili — ĉia'spec'a ĉifon'ul'ar'o, konsist'ant'a el kant'ist'o'j, mim'ik'ist'o'j, muzik'ist'o'j, danc'ist'o'j kaj danc'ist'in'o'j, el poet'o'j, kiu'j, deklam'ant'e vers'aĵ'o'j'n, pens'is pri la sesterc'o'j, kiu'j'n ili esper'is profit'i per la laŭd'ad'o de vers'aĵ'o'j de la cezar'o, el filozof'o'j-mizer'ul'o'j, sekv'ant'a'j per avid'a'j okul'o'j la serv'at'a'j'n manĝ'o'j'n, el fam'a'j vetur'ig'ist'o'j, ĵongl'ist'o'j, mirakl'ist'o'j, fabel'rakont'ist'o'j, komik'ist'o'j, fin'e el divers'a'j sen'taŭg'ul'o'j, kiu'j'n mod'o aŭ mal'saĝ'ec'o kron'is kiel unu'tag'a'j'n eminent'ul'o'j'n, kaj inter kiu'j ne mank'is eĉ tia'j, kiu'j per long'a'j har'o'j kovr'is la orel'o'j'n, tra'pik'it'a'j'n sign'e de sklav'ec'o.

Pli fam'a'j el ili okup'is la lok'o'j'n rekt'e ĉe la tabl'o'j, mal'pli grav'a'j serv'is dum la manĝ'ad'o kiel distr'ist'o'j, atend'ant'e la moment'o'n, en kiu la serv'ist'ar'o permes'os al ili ĵet'i si'n sur la rest'int'a'j'n manĝ'aĵ'o'j'n kaj trink'aĵ'o'j'n. Tia'spec'a'j'n gast'o'j'n ven'ig'ad'is Tigellinus, Vatinius kaj Vitelius; al la gast'o'j ili oft'e dev'is hav'ig'i vest'o'j'n, konven'a'j'n al la ĉambr'o'j de la cezar'o, kiu ceter'e ŝat'is tia'n societ'o'n, sent'ant'e si'n en ĝi plej sen'ĝen'a. La luks'o de la kort'eg'o or'ig'is ĉio'n kaj don'is si'a'n bril'o'n al ĉio. Grand'a'j kaj mal'grand'o'j, id'o'j de eminent'a'j gent'o'j kaj strat'a'j ĉifon'ul'o'j, potenc'a'j art'ist'o'j kaj mizer'a'j talent'aĉ'ul'o'j prem'is si'n en la palac'o'n, por sat'ig'i la rav'it'a'j'n okul'o'j'n per la luks'o, super'pas'ant'a la hom'a'n imag'o'n, kaj proksim'iĝ'i al la dis'don'ant'o de ĉi'a'j favor'o'j, riĉ'aĵ'o'j kaj bon'o'j, kies unu ek'plaĉ'o pov'is ver'dir'e mal'alt'ig'i, sed pov'is ankaŭ sen'mezur'e alt'ig'i.

En tiu tag'o ankaŭ Ligia dev'is part'o'pren'i en simil'a festen'o. Tim'o, ne'cert'ec'o kaj kap'turn'o, ne mir'ind'a post la subit'a tra'viv'aĵ'o, batal'is en ŝi kun la dezir'o mal'obe'i. Ŝi tim'is la cezar'o'n, ŝi tim'is la hom'o'j'n, ŝi tim'is la palac'o'n, kies svarm'o'bru'o preskaŭ sen'ig'is ŝi'n de la konsci'o, ŝi tim'is al festen'o'j'n, pri kies sen'hont'ec'o ŝi aŭd'is de Aulus, de Pomponia Graecina kaj il'a'j amik'o'j. Est'ant'e jun'a knab'in'o, ŝi ne est'is tamen sen'sci'a pri la viv'o, ĉar la sci'o pri mal'bon'o fru'e ating'ad'is en tiu'j temp'o'j eĉ infan'a'j'n orel'o'j'n. Ŝi sci'is do, ke en ĉi tiu palac'o minac'as ŝi'n pere'o, pri kiu ceter'e avert'is ŝi'n Pomponia en la adiaŭ'a moment'o. Hav'ant'e tamen anim'o'n jun'a'n, ne'kutim'ig'it'a'n al mal'virt'o, kaj fervor'e konfes'ant'e la instru'o'n, en'radik'ig'it'a'n al ŝi de la kvazaŭ-patr'in'o, ŝi promes'is defend'i si'n kontraŭ tiu pere'o: ŝi ĝi'n promes'is al la patr'in'o, al si mem, kaj ankaŭ al tiu Di'a instru'ist'o, je kiu ŝi ne nur kred'is, sed kiu'n ŝi ankaŭ ek'am'is per si'a du'on'infan'a kor'o pro la dolĉ'ec'o de li'a instru'o, pro la mal'dolĉ'ec'o de la mort'o kaj pro la glor'o de l’ lev'iĝ'o el mort'int'o'j.

Ŝi est'is ankaŭ cert'a, ke nun nek Aulus, nek Pomponia Graecina est'os plu respond'a'j por ŝi'a'j ag'o'j, ŝi do pri'pens'is, ĉu ne est'os pli bon'e mal'obe'i kaj ne ir'i al la festen'o. Unu'flank'e tim'o kaj mal'trankvil'o laŭt'e parol'is en ŝi'a anim'o, ali'flank'e nask'iĝ'is en ŝi la dezir'o el'montr'i kuraĝ'o'n, persist'o'n, risk'i tortur'o'j'n kaj mort'o'n. La Di'a instru'ist'o ja tiel ordon'is. Li ja mem don'is la ekzempl'o'n. Pomponia ja rakont'is al ŝi, ke la plej fervor'a'j inter la kred'ant'o'j avid'as per la tut'a anim'o tia'n prov'o'n kaj preĝ'as pri ĝi. Ankaŭ Ligian, kiam ŝi est'is ankoraŭ infan'o, ek'reg'ad'is kelk'foj'e simil'a dezir'o. Ŝi vid'is si'n martir'in'o, kun vund'o'j en la man'o'j kaj pied'o'j, blank'a, kiel neĝ'o, bel'eg'a per super'ter'a bel'eg'ec'o, port'at'a de sam'e blank'a'j anĝel'o'j en la ĉiel'blu'o'n, kaj ŝi'a anim'o trov'is ĝu'o'n en simil'a'j vizi'o'j. Est'is en tio mult'e da infan'a'j rev'o'j, sed est'is ankaŭ iom da mem'plaĉ'o, pro kiu Pomponia ŝi'n admon'is. Kaj nun, kiam la mal'obe'o al la vol'o de la cezar'o pov'is sekv'ig'i i'a'n terur'a'n pun'o'n, kaj kiam la tortur'o'j, oft'e vid'it'a'j en rev'o'j, pov'is iĝ'i real'aĵ'o, al la bel'a'j vizi'o'j, al la mem'plaĉ'o, al'iĝ'is ankoraŭ ia sci'vol'o, miks'it'a kun tim'o — kiel oni ŝi'n pun'os kaj kia'n spec'o'n de tortur'o'j oni elekt'os por ŝi.

Kaj tiel ŝi'a du'on'infan'a ankoraŭ anim'o ŝancel'is si'n en du flank'a'j'n. Sed Acte, ek'sci'int'e pri tiu hezit'ad'o, ek'rigard'is ŝi'n kun tia mir'eg'o, kvazaŭ la knab'in'o parol'us en delir'o. El'montr'i mal'obe'o'n al la vol'o de la cezar'o? Risk'i de la unu'a moment'o li'a'n koler'o'n? Por tio oni ja dev'as est'i infan'o, ne sci'ant'a, kio'n ĝi parol'as. El la propr'a'j vort'o'j de Ligia montr'iĝ'as, ke ĝust'e, ŝi ne est'as garanti'ul'in'o, sed knab'in'o, forges'it'a de si'a naci'o. Defend'as ŝi'n neni'u leĝ'o de naci'o'j, kaj se ĝi ŝi'n eĉ defend'us, la cezar'o est'as sufiĉ'e potenc'a, por dis'prem'i ĝi'n per la pied'o'j en moment'o de koler'o. Ek'plaĉ'is al la cezar'o ŝi'n pren'i, kaj de tiam li ŝi'n dispon'as. De tiam ŝi de'pend'as de li'a vol'o, super kiu est'as neni'u ali'a en la mond'o.

— Jes — ŝi parol'is plu — mi ankaŭ leg'is la leter'o'j'n de Paŭlo el Tars'o, kaj mi sci'as, ke super la ter'o est'as Di'o kaj est'as la Fil'o de Di'o, kiu lev'iĝ'is el mort'int'o'j, sed sur la ter'o est'as nur la cezar'o. Memor'u ĉi tio'n, Ligia. Mi sci'as ankaŭ, ke vi'a instru'o ne permes'as al vi est'i tio, kio mi est'is, kaj ke kiam ven'as elekt'o inter mal'honor'o kaj mort'o, al vi, kiel al la stoik'a'j, pri kiu'j rakont'is al mi Epictetus, permes'it'e est'as nur la mort'o'n elekt'i. Sed ĉi vi pov'as antaŭ'vid'i, ke vi'n atend'as mort'o, ne mal'honor'o? Ĉu vi ne aŭd'is pri la fil'in'o de Sejanus, kiu, est'ant'e ankoraŭ mal'grand'a infan'o, dev'is, laŭ la ordon'o de Tiberius, sufer'i mal'honor'ig'o'n antaŭ la mort'o, por ke respekt'it'a est'u la leĝ'o, kiu mal'permes'as mort'pun'i virg'ul'in'o'j'n! Ligia, Ligia, ne incit'u la cezar'o'n! Kiam ven'os la decid'a moment'o, kiam vi dev'os elekt'i inter mal'honor'o kaj mort'o, vi ag'os, kiel vi'a Ver'o al vi ordon'as, sed ne serĉ'u propr'a'vol'e pere'o'n kaj ne incit'u pro mal'grav'a kaŭz'o la ter'a'n, kaj krom tio kruel'a'n, di'o'n.

Acte parol'is kun grand'a kompat'o, kaj eĉ kun ekscit'o, kaj est'ant'e de'natur'e miop'a, ŝi al'ŝov'is si'a'n dolĉ'a'n vizaĝ'o'n al la vizaĝ'o de Ligia, kvazaŭ vol'ant'e kontrol'i, kia'n impres'o'n far'as ŝi'a'j vort'o'j.

Kaj Ligia, kun fid'em'o de infan'o ĵet'int'e si'a'j'n brak'o'j'n ĉirkaŭ ŝi'a'n kol'o'n, dir'is:

— Vi est'as bon'a, Acte.

Acte, kies kor'o'n tuŝ'is la laŭd'o kaj fid'em'o, al'prem'is ŝi'n al la brust'o, kaj post tio, liber'iĝ'int'e el la brak'a'j de la knab'in'o, respond'is:

— Mi'a feliĉ'o pas'is, kaj la ĝoj'o pas'is, sed mal'bon'a mi ne est'as.

Post'e ŝi komenc'is ir'i per rapid'a'j paŝ'o'j en la ĉambr'o kaj parol'i al si mem, kvazaŭ kun mal'esper'o:

— Ne! Li ankaŭ ne est'is mal'bon'a. Li mem tiam pens'is, ke li est'as bon'a, kaj vol'is est'i bon'a. Mi sci'as tio'n plej cert'e. Ĉio tio ven'is pli mal'fru'e... kiam li ĉes'is am'i... Ali'a'j far'is li'n tia, kia li est'as — ali'a'j — kaj Poppaea!

Tiam larm'o'j kovr'is ŝi'a'j'n okul'har'o'j'n. Ligia sekv'is ŝi'n dum ia temp'o per si'a'j blu'a'j okul'o'j, kaj fin'e ŝi dir'is:

— Vi li'n bedaŭr'as, Acte?

— Mi bedaŭr'as — respond'is obtuz'e la grek'in'o.

De'nov'e ŝi komenc'is paŝ'i kun man'o'j kun'prem'it'a'j, kvazaŭ de dolor'o, kaj kun sen'help'a vizaĝ'o.

Kaj Ligia mal'kuraĝ'e demand'is plu:

— Vi li'n ankoraŭ am'as, Acte?

— Mi am'as...

Post moment'o ŝi al'don'is:

— Li'n neni'u am'as, krom mi. . .

Sekv'is silent'o, dum kiu Acte pen'is re'ating'i trankvil'ec'o'n, konfuz'it'a'n de la re'memor'o'j, kaj kiam fin'e ŝi'a vizaĝ'o akir'is la kutim'a'n esprim'o'n de silent'a mal'ĝoj'o, ŝi dir'is:

— Ni parol'u pri vi, Ligia. Eĉ ne pens'u mal'obe'i la cezar'o'n. Tio est'us frenez'aĵ'o. Trankvil'iĝ'u fin'e. Mi bon'e kon'as ĉi tiu'n dom'o'n kaj mi supoz'as, ke flank'e de la cezar'o neni'o al vi minac'as. Se Nero ordon'us vi'n for'kapt'i por si mem, oni ne ven'ig'us vi'n sur Palatin'o'n. Ĉi tie reg'as Poppaea, kaj Nero, de kiam ŝi nask'is al li la fil'in'o'n, est'as ankoraŭ pli sub ŝi'a pov'o... Ne, Nero ordon'is, ver'e, ke vi ĉe'est'u la festen'o'n, sed ĝis nun li vi'n ne vid'is, nek demand'is pri vi, do li ne interes'as si'n pri vi. Ebl'e li for'pren'is vi'n de Aulus kaj Pomponia nur pro mal'am'o al ili... Petronius al mi skrib'is, ke mi zorg'u pri vi, kaj ĉar Pomponia, kiel vi sci'as, ankaŭ skrib'is, ili ver'ŝajn'e inter'kompren'iĝ'is. Ebl'e li far'is tio'n laŭ ŝi'a pet'o. Se tiel est'as, se ankaŭ li, laŭ la pet'o de Pomponia, ek'zorg'us pri vi, neni'o vi'n minac'as, kaj eĉ pov'as est'i, ke Nero laŭ li'a instig'o re'send'os vi'n al Aulusoj. Mi ne sci'as, ĉu Nero li'n tre am'as, sed mi sci'as, ke mal'oft'e li kuraĝ'as mal'konsent'i kun li'a opini'o.

— Ha, Acte! — respond'is Ligia. — Petronius est'is ĉe ni, antaŭ ol oni mi'n for'pren'is, kaj mi'a patr'in'o est'is konvink'it'a, ke Nero ek'postul'is la trans'don'o'n de mi laŭ li'a instig'o.

— Tio ĉi est'us mal'bon'a — dir'is Acte.

Sed, en'pens'iĝ'int'e por moment'o, ŝi kontinu'ig'is:

— Ebl'e tamen Petronius nur el'babil'is antaŭ Nero ĉe iu nokt'o'manĝ'o, ke li vid'is ĉe Aulusoj la garanti'ul'in'o'n de la lig'o'j, kaj Nero, kiu est'as ĵaluz'a pri si'a aŭtoritat'o, ek'postul'is vi'n tial, ke garanti'ul'o'j aparten'as al la cezar'o. Li ceter'e ne am'as Auluson kaj Pomponian... Ne! Ne ŝajn'as al mi, ke Petronius, se li vol'us for'pren'i vi'n de Aulus, uz'us tia'n rimed'o'n... Mi ne sci'as, ĉu Petronius est'as pli bon'a, ol tiu'j, kiu'j ĉirkaŭ'as la cezar'o'n, sed li est'as ali'a... Ceter'e ebl'e, krom Petronius, vi trov'os ankoraŭ iu'n, kiu vol'us prop'et'i pri vi. Ĉu vi ne ek'kon'is ĉe Aulusoj iu'n proksim'a'n al la cezar'o?

— Mi vid'ad'is Vespasianon kaj Tituson.

— La cezar'o ili'n ne am'as.

— Kaj Sen'ec'a'n.

— Sufiĉ'as, se Seneca i'o'n konsil'as, ke la cezar'o ag'u kontraŭ'e.

La hel'a vizaĝ'o de Ligia komenc'is kovr'i si'n per ruĝ'o.

— Kaj Viniciuson...

— Mi li'n ne kon'as.

— Li est'as parenc'o de Petronius, kiu antaŭ ne'long'e re'ven'is el Armen'uj'o...

— Ĉu vi pens'as, ke la cezar'o rigard'as li'n favor'e?

— Viniciuson ĉiu'j am'as.

— Kaj li vol'us prop'et'i pri vi?

— Jes.

Acte rid'et'is sent'em'e kaj dir'is:

— Vi cert'e vid'os li'n ĉe la festen'o. Part'o'pren'i ĝi'n vi dev'as, unu'e tial, ke vi dev'as... Nur tia infan'o, kiel vi, pov'us pens'i ali'e. Du'e, se vi vol'as re'ven'i la dom'o'n de Aulusoj, vi trov'os okaz'o'n pet'i Petroniuson kaj Viniciuson, ke ili per si'a influ'o akir'u por vi permes'o'n de re'ven'o. Se ili est'us ĉi tie, ili ambaŭ dir'us al vi la sam'o'n, kiel mi: ke frenez'e kaj pere'ig'e est'us mal'obe'i. La cezar'o pov'us, ver'e, ne rimark'i vi'a'n for'est'o'n, sed se li ĝi'n rimark'us kaj ek'pens'us, ke vi kuraĝ'is mal'respekt'i li'a'n vol'o'n, tiam ne est'us por vi rimed'o de sav'o. Ven'u, Ligia. Ĉu vi aŭd'as tiu'n bru'o'n en la dom'o? La sun'o jam mal'lev'iĝ'as kaj baldaŭ la gast'o'j komenc'os al'ven'i.

— Vi est'as prav'a, Acte — respond'is Ligia — kaj mi sekv'os vi'a'n konsil'o'n.

Kiom da dezir'o renkont'i Viniciuson kaj Petroniuson est'is en ŝi'a decid'o, kiom da vir'in'a sci'vol'o vid'i almenaŭ foj'e en la viv'o tia'n fest'o'n, kaj en ĝi la cezar'o'n, la kort'eg'o'n, la fam'a'n Poppaean kaj ali'a'j'n bel'ul'in'o'j'n, kaj tiu'n tut'a'n sen'egal'a'n luks'o'n, pri kiu oni rakont'is mir'ind'aĵ'o'j'n en Romo, sen'dub'e Ligia mem ne pov'is al si konsci'ig'i. Sed malgraŭ tio Acte est'is prav'a, kaj la knab'in'o bon'e ĝi'n sent'is. Ŝi dev'is ir'i; kiam do la nepr'ec'o kaj la simpl'a prudent'o sub'ten'is la kaŝ'it'a'n tent'o'n, ŝi ĉes'is hezit'i.

Acte konduk'is ŝi'n tiam en si'a'n propr'a'n unctorium, por ŝi'n pomad'i kaj vest'i, kaj kvankam en la dom'o de la cezar'o ne mank'is sklav'in'o'j, kaj Acte hav'is sufiĉ'e da ili por la person'a pri'serv'ad'o, tamen, pro kompat'o al la knab'in'o, kies sen'kulp'ec'o kaj bel'ec'o mov'is ŝi'a'n kor'o'n, ŝi decid'is mem vest'i Ligian. Kaj tuj montr'iĝ'is, ke en la jun'a grek'in'o, malgraŭ ŝi'a mal'ĝoj'o kaj malgraŭ profund'a leg'ad'o de la leter'o'j de Paŭlo el Tars'o, rest'is ankoraŭ mult'e el la grek'a anim'o, al kiu korp'a bel'ec'o parol'as pli, ol ĉio ali'a en la mond'o. Nud'ig'int'e Ligian, kaj ek'vid'int'e ŝi'a'n korp'o'n, kun'e fleks'em'a'n kaj plen'a'n, form'it'a'n kvazaŭ el perlamot'o kaj roz'o, ŝi ne pov'is de'ten'i ek'kri'o'n de mir'o, kaj, for'iĝ'int'e je kelk'a'j paŝ'o'j, rigard'is kun admir'o tiu'n sen'kompar'a'n, printemp'a'n figur'o'n.

— Ligia! — ŝi ek'kri'is fin'e — vi est'as mil'foj'e pli bel'a, ol Poppaea!

Sed la knab'in'o, eduk'it'a en la sever'a dom'o de Pomponia, kie oni gard'is modest'ec'o'n, eĉ kiam vir'in'o'j est'is nur inter si, star'is — bel'eg'a, kiel bel'eg'a sonĝ'o, harmoni'a, kiel verk'o de Praksitel'o, aŭ kiel kant'o, sed konfuz'it'a, roz'a de hont'o, kun genu'o'j kun'prem'it'a'j, kun man'o'j sur la brust'o kaj kun okul'har'o'j, mal'lev'it'a'j sur la okul'o'j'n. Fin'e, lev'int'e per subit'a mov'o la brak'o'j'n, ŝi el'tir'is la pingl'o'j'n, sub'ten'ant'a'j'n ŝi'a'j'n har'o'j'n, kaj en unu moment'o, per unu kap'o'sku'o, kovr'iĝ'is per ili, kiel per mantel'o.

Acte, proksim'iĝ'int'e kaj tuŝ'ant'e ŝi'a'n mal'hel'a'n har'ar'o'n, parol'is:

— Ho, kia'j'n har'o'j'n vi hav'as!... Mi ne sur'ŝut'os ili'n per or'a pudr'o, or'o jam tra'bril'as tie kaj ie ili'a'j'n ond'o'j'n... Nur kelk'lok'e mi ebl'e al'don'os or'a'n bril'o'n, sed facil'e, tiel facil'e, kvazaŭ radi'o ili'n tra'lum'us... Mir'ind'a est'as sen'dub'e vi'a lig'a land'o, kie tia'j knab'in'o'j nask'iĝ'as.

— Mi ĝi'n ne memor'as — re'dir'is Ligia. — Ursus nur al mi rakont'is, ke tie est'as arb'ar'o'j, arb'ar'o'j, arb'ar'o'j.

— Kaj en la arb'ar'o'j flor'o'j flor'as — parol'is Acte, tremp'ant'e la man'o'j'n en vaz'o, plen'a de verben'o, kaj verŝ'et'ant'e ĝi'n sur la har'o'j'n de la knab'in'o.

Fin'int'e tiu'n ĉi labor'o'n, ŝi komenc'is laŭ'vic'e delikat'e ŝmir'i ŝi'a'n korp'o'n per arom'a'j ole'o'j el Arab'uj'o, kaj post'e kovr'is ĝi'n per sen'manik'a, or'kolor'a mol'a tunik'o, sur kiu'n est'is met'ot'a neĝ'blank'a peplum. Sed ĉar antaŭ'e oni dev'is komb'i la har'o'j'n, ŝi ĉirkaŭ'volv'is ŝi'n dum'e per spec'o de vast'a vest'o, nom'at'a synthesis, kaj, sid'ig'int'e sur seĝ'o'n, trans'don'is ŝi'n por moment'o en la man'o'j'n de sklav'in'o'j, por gard'i de mal'proksim'e ŝi'a'n komb'ad'o'n. Du sklav'in'o'j komenc'is sam'temp'e met'i sur la mal'grand'a'j'n pied'o'j'n de Ligia blank'a'j'n, purpur'e brod'it'a'j'n ŝu'o'j'n, kruc'e ŝnur'ant'e ili'n ĉirkaŭ la alabastr'a'j maleol'o'j. Kiam la komb'ad'o est'i fin'it'a, oni ond'ig'is sur ŝi peplum en bel'eg'a'j'n fald'o'j'n, post kio Acte, ferm'int'e ŝnur'o'n da perl'o'j sur la kol'o de Ligia kaj tuŝ'int'e per or'a polv'o ŝi'a'n har'bukl'o'j'n, ordon'is vest'i ŝi'n mem dum la tut'a temp'o sekv'ant'e Lig'a'n per rav'it'a'j okul'o'j.

Sed baldaŭ ŝi est'is pret'a, kaj kiam nur antaŭ la ĉef'a pord'eg'o komenc'is aper'i la unu'a'j port'il'o'j, ili ambaŭ en'ir'is en flank'a'n kript'o'portik'o'n, el kie oni vid'is la ĉef'a'n en'ir'ej'o'n, la intern'a'j'n galeri'o'j'n kaj la kort'o'n, ĉirkaŭ'it'a'n per kolon'ar'o el numid'a marmor'o.

Iom post iom ĉiam pli da hom'o'j pas'is sub la alt'a ark'o de la pord'eg'o, super kiu grandioz'a kvadrig'o de Liziaso ŝajn'is port'i en aer'o'n Apolon'o'n kaj Dian'o'n. La okul'o'j'n de Ligia frap'is mir'ind'a vid'aĵ'o, pri kiu la modest'a dom'o de Aulus pov'is don'i al ŝi neni'a'n imag'o'n. Tio est'is la temp'o de sub'ir'o de la sun'o, kaj ĝi'a'j last'a'j radi'o'j fal'is sur la flav'a'n, numid'a'n marmor'o'n de la kolon'o'j, kiu en tiu'j lum'o'j bril'is kiel or'o, kaj kun'e nuanc'is roz'kolor'e. Inter la kolon'o'j, apud blank'a'j statu'o'j de Dana'id'o'j kaj ali'a'j, prezent'ant'a'j di'o'j'n aŭ hero'o'j'n, flu'is amas'o'j da hom'o'j, vir'o'j kaj vir'in'o'j, ankaŭ simil'a'j al statu'o'j, ĉar ĉirkaŭ'fald'it'a'j per tog'o'j, pepla kaj stolae, graci'e flu'ant'a'j mal'supr'e'n en mol'a'j ond'o'j, sur kiu'j esting'iĝ'ad'is la bril'o'j de la sub'ir'ant'a sun'o. Gigant'a Herkul'o, kies kap'o est'is ankoraŭ en lum'o, de la brust'o jam dron'ant'a en ombr'o, ĵet'at'a de kolon'o, rigard'is de supr'e la amas'o'n. Acte montr'is al Ligia senat'an'o'j'n en larĝ'e border'it'a'j tog'o'j, en kolor'a'j tunik'o'j, kun kvar'on'lun'o'j sur la ŝu'o'j, kaj kavalir'o'j'n, kaj fam'a'j'n art'ist'o'j'n, kaj roma'j'n sinjor'in'o'j'n, vest'it'a'j'n jen rome, jen grek'e, jen per fantazi'a'j, orient'a'j vest'o'j, kun har'o'j, friz'it'a'j tur'form'e aŭ piramid'e, aŭ komb'it'a'j, simil'e al di'in'statu'o'j, mal'alt'e ĉe la kap'o, kaj ornam'it'a'j per flor'o'j. Dir'ant'e la nom'o'j'n de mult'a'j vir'o'j kaj vir'in'o'j, Acte al'don'ad'is al ili mal'long'a'j'n kaj oft'e terur'a'j'n histori'o'j'n, kiu'j inspir'is al Ligia tim'o'n, admir'o'n, mir'eg'o'n. Tio est'is por ŝi nov'a mond'o, kies bel'ec'o'n ĝu'is ŝi'a'j okul'o'j, sed kies kontrast'o'j'n ŝi'a knab'in'a intelekt'o ne pov'is ek'kompren'i. En tiu vesper'a ruĝ'o sur la ĉiel'o, en tiu'j vic'o'j de sen'mov'a'j kolon'o'j, pere'ant'a'j for, mal'proksim'e, kaj en tiu'j hom'o'j, simil'a'j al statu'o'j, est'is la grand'eg'a pac'o. Ŝajn'is, ke inter tiu'j rekt'lini'a'j marmor'o'j dev'us viv'i i'a'j du'on'di'o'j, liber'a'j de zorg'o'j, lul'at'a'j de trankvil'o kaj feliĉ'a'j; dum'e la mal'laŭt'a voĉ'o de Acte foj'o'n post foj'o mal'kovr'ad'is ali'a'n, terur'a'n sekret'o'n, tiel de la palac'o, kiel de la hom'o'j. Jen tie, for, oni vid'as la kript'o'portik'o'n, sur kies kolon'o'j kaj plank'o ruĝ'as ankoraŭ sang'o'kolor'a'j makul'o'j de la sang'o, per kiu sur'ŝpruc'is la blank'a'j'n marmor'o'j'n Caligula, fal'ant'e de la ponard'o de Cassius Chaerea; tie oni murd'is li'a'n edz'in'o'n; tie la infan'o'n oni dis'bat'is kontraŭ la ŝton'o'j; tie, sub tiu palac'flank'o, est'as la sub'ter'ej'o, kie pro mal'sat'o mord'is la fingr'o'j'n la jun'a Drusus; tie oni venen'is la pli mal'jun'a'n, tie en terur'o tord'is si'n Gemellus, tie en konvulsi'o Claudius, tie Germanicus, ĉie tiu'j mur'o'j aŭd'is ĝem'o'j'n kaj stertor'ad'o'n de agoni'ant'o'j, kaj tiu'j ĉi hom'o'j, kiu'j nun rapid'as al la festen'o en tog'o'j, en kolor'a'j tunik'o'j, en flor'o'j kaj juvel'o'j, est'as ebl'e morgaŭ kondamn'ot'a'j; ebl'e sur plur'a'j vizaĝ'o'j rid'et'o kovr'as tim'o'n, mal'trankvil'o'n, ne'cert'ec'o'n pri la morgaŭ'a tag'o; ebl'e febr'o, avid'ec'o, ĵaluz'o mord'as ĉi-moment'e la kor'o'j'n de tiu'j ekster'vid'e sen'zorg'a'j, flor'kron'it'a'j du'on'di'o'j. La konfuz'it'a'j pens'o'j de Ligia ne kapabl'is post'kur'i la vort'o'j'n de Acte, kaj dum tiu bel'eg'a mond'o tir'is kun ĉiam pli grand'a fort'o ŝi'a'j'n okul'o'j'n, tim'o prem'is ŝi'a'n kor'o'n, kaj en la anim'o lev'iĝ'is subit'e ne'dir'ebl'a kaj sen'lim'a sopir'o al la am'at'a Pomponia Graecina kaj al la trankvil'a dom'o de Aulusoj, kie reg'is am'o, ne krim'o.

Dum'e de Vicus Apollinis al'flu'ad'is nov'a'j ond'o'j de gast'o'j. El trans la pord'eg'o aŭd'iĝ'ad'is bru'o kaj ek'kri'o'j de klient'o'j, akompan'ant'a'j si'a'j'n patron'o'j'n. Sur la kort'eg'o, inter la kolon'ar'o'j, ek'svarm'is amas'o'j de cezar'a'j sklav'o'j, sklav'in'o'j, mal'grand'a'j serv'o'knab'o'j kaj pretori'a'j soldat'o'j, gard'e posten'ant'a'j en la palac'o. Kelk'lok'e inter blank'a'j kaj brun'et'a'j vizaĝ'o'j ek'nigr'is vizaĝ'o de numid'o en plum'hav'a kask'o kaj kun grand'a'j or'a'j ring'o'j en la orel'o'j. Oni port'is liut'o'j'n, citr'o'j'n, fask'o'j'n da flor'o'j, art'e kultur'it'a'j malgraŭ la mal'fru'a aŭtun'o, man'lamp'o'j'n arĝent'a'j'n, or'a'j'n kaj kupr'a'j'n. Ĉiam pli laŭt'a bru'o de inter'parol'o'j miks'is si'n kun plaŭd'ad'o de fontan'o, kies gut'o'ŝnur'o'j, roz'a'j de la vesper'a'j bril'o'j, fal'ant'e de alt'e sur marmor'o'j'n, dis'bat'is si'n sur ili kvazaŭ plor'ĝem'e.

Acte ĉes'is rakont'i, sed Ligia rigard'is plu, kvazaŭ serĉ'ant'e iu'n en la amas'o. Kaj subit'e ŝi'a vizaĝ'o kovr'iĝ'is per ruĝ'o. El inter la kolon'o'j el'paŝ'is Vinicius kaj Petronius kaj ir'is al la grand'a triclinium, bel'eg'a'j, trankvil'a'j, simil'a'j en si'a'j tog'o'j al blank'a'j du'on'di'o'j. Al Ligia, kiam ŝi ek'vid'is inter la fremd'a'j hom'o'j tiu'j'n du kon'at'a'j'n kaj amik'a'j'n vizaĝ'o'j'n, ek'ŝajn'is, ke grand'a ŝarĝ'o de'fal'is de ŝi'a kor'o. Ŝi ek'sent'is si'n mal'pli sol'ec'a. Tiu grand'a sopir'o al Pomponia kaj al la dom'o de Aulusoj, kiu lev'iĝ'is en ŝi antaŭ moment'o, subit'e ĉes'is est'i dolor'a. La tent'o vid'i Viniciuson kaj parol'i kun li sufok'is ĉiu'j'n ali'a'j'n voĉ'o'j'n. Van'e ŝi re'memor'ig'is al si ĉi'a'n mal'bon'o'n, kiu'n ŝi aŭd'is pri la dom'o de la cezar'o, kaj la vort'o'j'n de Acte, kaj la avert'o'j'n de Pomponia; malgraŭ tiu'j vort'o'j kaj avert'o'j ŝi ek'sent'is subit'e, ke part'o'pren'i tiu'n ĉi festen'o'n ŝi ne nur dev'as, sed vol'as: ĉe la pens'o, ke post moment'o ŝi ek'aŭd'os tiu'n simpati'a'n kaj kar'a'n voĉ'o'n, kiu parol'is al ŝi pri am'o kaj pri feliĉ'o, ind'a je di'o'j, kaj kiu ĝis nun son'is en ŝi'a'j orel'o'j, kiel kant'o, ek'reg'is ŝi'n simpl'e ĝoj'o.

Sed subit'e ŝi ek'tim'is tiu'n ĝoj'o'n. Ek'ŝajn'is al ŝi, ke en ĉi tiu moment'e ŝi ŝi'n eduk'is, kaj Pomponian, kaj si'n mem. Ali'a afer'o est'as ir'i dev'ig'it'e, kaj ali'a — ĝoj'i pro tia nepr'ec'o. Ŝi ek'sent'is si'n kulp'a, mal'ind'a kaj perd'it'a. Ek'reg'is ŝi'n mal'esper'o kaj ŝi vol'is plor'i. Se ŝi est'us sol'a, ŝi sur'genu'iĝ'us kaj komenc'us bat'i la brust'o'n, ripet'ant'e: mi'a kulp'o, mi'a kulp'o! Acte, pren'int'e ŝi'n nun je la man'o, konduk'is ŝi'n tra intern'a'j ĉambr'o'j en grand'eg'a'n triclinium, kie dev'is okaz'i la festen'o, kaj sur ŝi'a'j okul'o'j kvazaŭ kuŝ'is nebul'o, en la orel'o'j son'is bru'o de intern'a'j emoci'o'j kaj la kor'bat'ad'o sufok'is la spir'o'n. Kiel en sonĝ'o ŝi ek'vid'is mil lamp'o'j'n, flagr'ant'a'j'n sur la tabl'o'j, sur la mur'o'j, kiel en sonĝ'o ŝi ek'aŭd'is ek'kri'o'n, per kiu oni salut'is la cezar'o'n, kiel tra nebul'o ŝi ek'vid'is li'n mem. La ek'kri'o ŝi'n surd'ig'is, blind'ig'is ŝi'n la bril'o, arom'o'j kap'turn'ig'is kaj perd'int'e la rest'o'n de la konsci'o, ŝi apenaŭ pov'is disting'i Acten, kiu, lok'int'e ŝi'n ĉe la tabl'o, okup'is mem apud'a'n lok'o'n.

Sed post moment'o mal'alt'a, kon'at'a voĉ'o aŭd'iĝ'is de la ali'a flank'o:

— Salut'o'n al vi, plej bel'a el fraŭl'in'o'j sur la ter'o kaj el stel'o'j sur la ĉiel'o! Salut'o'n al vi, di'a Callina!

Ligia, re'konsci'iĝ'int'e iom, ek'rigard'is: apud ŝi kuŝ'is Vinicius.

Li ne sur'hav'is tog'o'n, ĉar la oportun'o kaj kutim'o ordon'is de'met'i tog'o'j'n por festen'o'j. Li'a'n korp'o'n korv'is nur skarlat'a sen'manik'a tunik'o, sur'bord'it'a per arĝent'a'j palm'o'j. Li'a'j brak'o'j est'is nud'a'j, laŭ orient'a kutim'o ornam'it'a'j per du larĝ'a'j brak'ring'o'j, buk'it'a'j super la kubut'o'j; sub'e — zorg'em'e sen'har'ig'it'a'j, glat'a'j, sed tro muskol'a'j, ver'a'j brak'o'j de soldat'o, kre'it'a'j por glav'o kaj ŝild'o. Sur la kap'o li port'is kron'o'n el roz'o'j. Kun si'a'j brov'o'j, kun'kresk'ant'a'j super la naz'o, kun la mir'ind'a'j okul'o'j kaj brun'et'a vizaĝ'o li est'is kvazaŭ person'ig'o de jun'ec'o kaj fort'o. Al Ligia li ek'ŝajn'is tiel bel'eg'a, ke kvankam ŝi'a komenc'a sven'em'o jam pas'is, ŝi apenaŭ kapabl'is respond'i:

— Salut'o'n al vi, Marcus...

Kaj li parol'is:

— Feliĉ'a'j est'as mi'a'j okul'o'j, kiu'j vi'n vid'as, feliĉ'a'j la orel'o'j, kiu'j aŭd'is vi'a'n voĉ'o'n, pli dolĉ'a'n al mi, ol la voĉ'o de flut'o'j kaj citr'o'j. Se oni las'us mi'n elekt'i, kiu kuŝ'u apud mi dum tiu ĉi festen'o, ĉu vi, Ligia, aŭ Venus'o, mi elekt'us vi'n, ho di'a!

Kaj li komenc'is rigard'i ŝi'n, kvazaŭ vol'ant'e sat'iĝ'i per ŝi'a bild'o, kaj brul'vund'is ŝi'n per la okul'o'j. Li'a rigard'o glit'is de ŝi'a vizaĝ'o sur la kol'o'n kaj sur la mal'kovr'it'a'j'n brak'o'j'n, kares'is ŝi'a'n bel'eg'a'n figur'o'n, ĝu'is ŝi'n, posed'pren'is kaj sorb'is, sed krom volupt'em'o, bril'is en ĝi feliĉ'o kaj am'o kaj admir'o sen lim'o.

— Mi sci'is, ke mi vi'n renkont'os en la dom'o de la cezar'o — li parol'is plu — tamen, kiam mi vi'n ek'vid'is, tut'a'n mi'a'n anim'o'n ek'sku'is tia ĝoj'o, kvazaŭ ne'atend'it'a feliĉ'o mi'n traf'us.

Ligia, re'konsci'iĝ'int'e kaj sent'at'e, ke en ĉi tiu amas'o kaj en tiu ĉi dom'o li est'as la sol'a proksim'a al ŝi est'aĵ'o, komenc'is parol'i kun li kaj demand'i pri ĉio, kio est'is por ŝi ne'kompren'ebl'a kaj kio inspir'is al ŝi tim'o'n. El kie li sci'is, ke li trov'os ŝi'n en la dom'o de la cezar'o, kaj kial ŝi est'as ĉi tie? Kial la cezar'o for'pren'is ŝi'n de Pomponia? Ĉi tie ŝi tim'as kaj vol'as re'ven'i al ŝi. Ŝi mort'us pro sopir'o kaj mal'trankvil'o, se ŝi ne esper'us, ke Petronius kaj li prop'et'os pri ŝi la cezar'o'n.

Vinicius klar'ig'is al ŝi, ke pri ŝi'a for'kapt'o li ek'sci'is de Aulus mem. Kial ŝi est'as ĉi tie, li ne sci'as. La cezar'o antaŭ neni'u prav'ig'as si'a'j'n decid'o'j'n kaj ordon'o'j'n. Ŝi tamen ne tim'u. Jen li, Vinicius, est'as apud ŝi kaj rest'os apud ŝi. Li prefer'us perd'i la okul'o'j'n, ol ŝi'n ne vid'i, li prefer'us perd'i la viv'o'n, ol ŝi'n for'las'i. Ŝi est'as li'a anim'o, li do gard'os ŝi'n, kiel la propr'a'n anim'o'n. Li konstru'os al ŝi en si'a hejm'o altar'o'n, kiel al si'a di'in'o, li ofer'ad'os sur ĝi mirh'o'n kaj alo'o'n, kaj printemp'e, anemon'o'j'n kun pom'flor'o'j... Kaj ĉar ŝi tim'as la dom'o'n de la cezar'o, li promes'as al ŝi, ke en ĉi tiu dom'o ŝi ne rest'os.

Kvankam li parol'is el'turn'iĝ'em'e kaj kelk'foj'e artifik'e, en li'a voĉ'o est'is sent'ebl'a ver'o, ĉar li'a'j sent'o'j est'is ver'a'j. Iom post iom ek'posed'is li'n ankaŭ sincer'a kompat'o kaj ŝi'a'j vort'o'j penetr'is en li'a'n anim'o'n tiel, ke kiam ŝi komenc'is dank'i li'n kaj cert'ig'i, ke Pomponia ek'am'is li'n pro li'a bon'ec'o kaj ŝi mem est'os dank'a al li dum la tut'a viv'o, li ne pov'is ek'reg'i si'a'n kor'tuŝ'o'n kaj ŝajn'is al li, ke neniam en la viv'o li sci'os rifuz'i ŝi'a'n pet'o'n. Li'a kor'o komenc'is degel'i. Ŝi'a bel'ec'o ebri'ig'is li'a'j'n sent'o'j'n kaj li avid'is ŝi'n, sed ankaŭ konsci'is, ke ŝi est'as al li tre kar'a kaj ke ver'e li pov'as ŝi'n ador'i, kiel di'in'o'n; li sent'is ankaŭ ne'reg'ebl'a'n bezon'o'n parol'i al ŝi pri ŝi'a bel'ec'o kaj pri si'a am'o al ŝi, kaj ĉar la festen'a bru'o laŭt'iĝ'ad'is, tial, al'ŝov'int'e si'n pli proksim'e'n, li komenc'is flustr'i al ŝi vort'o'j'n bon'a'j'n, dolĉ'a'j'n, flu'ant'a'j'n el la fund'o de la anim'o, son'ant'a'j'n kiel muzik'o, kaj ebri'ig'a'j'n kiel vin'o.

Kaj li ebri'ig'ad'is ŝi'n. Inter ĉiu'j tiu'j fremd'ul'o'j, kiu'j ŝi'n ĉirkaŭ'is, li ŝajn'is al ŝi ĉiam pli proksim'a, pli am'ind'a, kaj tut'e cert'a kaj tut'anim'e si'n'don'a. Li trankvil'ig'is ŝi'n, promes'is el'ig'i el la dom'o de la cezar'o; li promes'is, ke li ŝi'n ne for'las'os, ke li serv'os al ŝi. Krom tio, antaŭ'e, en la hejm'o de Aulusoj li parol'is al ŝi nur ĝeneral'e pri am'o kaj pri feliĉ'o, kiu'n ŝi pov'as don'i, kaj nun li dir'is jam rekt'e, ke li am'as ŝi'n, ke ŝi est'as por li plej kar'a kaj plej am'at'a. La unu'a'n foj'o'n Ligia aŭd'is tia'j'n vort'o'j'n el vir'a buŝ'o, kaj dum ŝi aŭskult'is, ĉiam pli ŝajn'is al ŝi, ke io en ŝi vek'iĝ'as el dorm'o, ke ek'posed'as ŝi'n ia feliĉ'o, en kiu sen'lim'a ĝoj'o miks'as si'n kun sen'lim'a mal'trankvil'o. Tim'o ŝi'n kapt'is, ke tia'j'n parol'o'j'n ŝi aŭskult'is, sed por neni'o en la mond'o ŝi vol'us preter'las'i eĉ unu vort'o'n. Kelk'foj'e ŝi mal'lev'ad'is la okul'o'j'n, kaj jen lev'ad'is al Vinicius rigard'o'n lum'plen'a'n, tim'em'a'n kaj kun'e demand'a'n, kvazaŭ ŝi dezir'us dir'i al li: “parol'u plu!” La bru'o, la muzik'o, la odor'o de flor'o'j kaj la odor'o de arab'a'j incens'o'j de'nov'e komenc'is turn'ig'i ŝi'a'n kap'o'n. Est'is en Romo kutim'o kuŝ'i ĉe festen'o'j, sed hejm'e Ligia okup'ad'is la lok'o'n inter Pomponia kaj la mal'grand'a Aulus, kaj nun kuŝ'is apud ŝi Vinicius, jun'a, grand'eg'a, am'plen'a, ard'ant'a, kaj ŝi, sent'ant'e la brul'o'n, kiu de li radi'is, spert'is kun'e hont'o'n kaj volupt'o'n. Ek'reg'ad'is ŝi'n ia sen'fort'ec'o, ia sven'em'o kaj forges'em'o, kvazaŭ dorm'o est'us ŝi'n kapt'ant'a.

Sed ŝi'a apud'est'o, komenc'is ankaŭ li'n influ'i. Li'a vizaĝ'o pal'iĝ'is. La naz'o dis'blov'is si'n, kiel tiu de orient'a ĉeval'o. Vid'ebl'e ankaŭ li'a kor'o bat'is sub la skarlat'a tunik'o per ne'ordinar'a ritm'o, ĉar li'a spir'o iĝ'is mal'long'a kaj vort'o'j ŝir'is si'n en la buŝ'o. Ankaŭ li la unu'a'n foj'o'n est'is tiel sen'per'e apud ŝi. Li'a'j pens'o'j komenc'is miks'i si'n; en la vejn'o'j li sent'is fajr'o'n, kiu'n van'e li vol'is esting'i per vin'o. Ne la vin'o ankoraŭ, sed ŝi'a bel'eg'a vizaĝ'o, ŝi'a'j nud'a'j brak'o'j, ŝi'a knab'in'a brust'o, ond'ant'a sub la or'a tunik'o, kaj ŝi'a figur'o, kaŝ'it'a en la blank'a'j fald'o'j de la peplum, ebri'ig'ad'is li'n ĉiam pli. Fin'e li ĉirkaŭ'pren'is ŝi'a'n man'o'n super la artik'o, kiel li foj'e jam far'is en la dom'o de Aulusoj, kaj tir'ant'e ŝi'n al si, komenc'is flustr'i per trem'ant'a'j lip'o'j:

— Mi am'as vi'n, Callina... di'a mi'a!...

— Marcus, las'u mi'n — dir'is Ligia.

Kaj li parol'is plu kun okul'o'j, kovr'it'a'j de nebul'o:

— Di'a mi'a! — Am'u mi'n!...

Sed en la sam'a moment'o aŭd'iĝ'is la voĉ'o de Acte, kiu kuŝ'is ali'flank'e de Ligia:

— La cezar'o vi'n rigard'as.

Viniciuson ek'kapt'is subit'a koler'o tiel kontraŭ la cezar'o, kiel kontraŭ Acte. Jen ŝi'a voĉ'o dis'pel'is la sorĉ'o'n de la rev'ekscit'o. Al la jun'a vir'o eĉ amik'a voĉ'o ŝajn'us en tiu ĉi moment'o trud'em'a, kaj li pens'is, ke Acte intenc'e vol'as mal'help'i li'a'n inter'parol'o'n kun Ligia.

Do, lev'int'e la kap'o'n kaj rigard'int'e la jun'a'n liber'ig'it'in'o'n super la ŝultr'o'j de Ligia, li dir'is koler'e:

— Pas'is la temp'o, Acte, kiam vi kuŝ'ad'is dum festen'o'j apud la cezar'o, kaj oni dir'as, ke minac'as vi'n blind'ec'o, kiel do vi pov'as li'n vid'i?

Kaj ŝi respond'is, kvazaŭ kun mal'ĝoj'o:

— Mi vid'as li'n tamen... Li ankaŭ est'as miop'a kaj rigard'as vi'n tra la smerald'o.

Ĉio, kio'n far'is Nero, ekscit'ad'is la gard'em'o'n eĉ de plej proksim'a'j al li person'o'j, tial Vinicius mal'trankvil'iĝ'is, re'konsci'iĝ'is — kaj komenc'is ne'rimark'it'e rigard'i al la cezar'o. Ligia, kiu en la komenc'o de la festen'o vid'is li'n, pro konfuz'o, kiel tra nebul'o, kaj, absorb'it'e per la ĉe'est'o kaj inter'parol'o de Vinicius, tut'e li'n ne rigard'is, nun ankaŭ turn'is al li si'a'j'n kun'e sci'vol'a'j'n kaj tim'ig'it'a'j'n okul'o'j'n.

Acte dir'is la ver'o'n. La cezar'o, klin'it'a super la tabl'o, du'on'ferm'int'e unu okul'o'n, kaj ĉe la ali'a ten'ant'e per la fingr'o'j rond'a'n, polur'it'a'n smerald'o'n, kiu'n li konstant'e uz'ad'is, rigard'is ili'n. Por moment'o li'a rigard'o renkont'is la okul'o'j'n de Ligia, kaj la kor'o de la knab'in'o prem'iĝ'is de terur'o. Kiam, ankoraŭ en la infan'ec'o, ŝi est'is en la sicilia bien'o de Aulusoj, mal'jun'a egipta sklav'in'o rakont'ad'is al ŝi pri drak'o'j, loĝ'ant'a'j en mont'ar'a'j abism'o'j, kaj jen nun ek'ŝajn'is al ŝi, ke ek'rigard'is ŝi'n subit'e verd'et'a okul'o de tia drak'o. Ŝi ek'kapt'is per la man'o la man'o'n de Vinicius, kiel infan'o, kiu tim'as, kaj en ŝi'a'n kap'o'n ek'prem'is si'n sen'ord'a'j kaj rapid'a'j impres'o'j: do tio est'as li? la terur'a kaj ĉio'pov'a? Neniam ŝi vid'is li'n antaŭ'e, kaj ŝi imag'is, ke li aspekt'as ali'e. Ŝi prezent'is al si i'a'n terur'a'n vizaĝ'o'n, kun ŝton'e fiks'it'a en la trajt'o'j kruel'ec'o; dum'e ŝi ek'vid'is grand'eg'a'n, sur dik'a nuk'o baz'it'a'n kap'o'n, terur'a'n, ver'e , sed preskaŭ rid'ind'a'n, ĉar simil'a'n de mal'proksim'e al kap'o de infan'o. Tunik'o de ametist'a kolor'o, mal'permes'it'a al simpl'a'j mort'em'ul'o'j, reflekt'is blu'et'a'n bril'o'n sur li'a'n larĝ'a'n kaj mal'long'a'n vizaĝ'o'n. Li hav'is har'a'j'n mal'hel'a'j'n, friz'it'a'j'n, laŭ la mod'o, en'konduk'it'a de Otho, en kvar vic'o'j'n da bukl'o'j. Barb'o'n li ne hav'is, ĉar antaŭ ne'long'e li ofer'is ĝi'n al Jov'o, pro kio la tut'a Roma esprim'ad'is al li dank'o'j'n, kvankam kaŝ'e oni flustr'is, ke li ofer'don'is ĝi'n tial, ke ĝi kresk'is, kiel ĉe ĉiu'j el li'a famili'o, ruĝ'a'har'e. En li'a frunt'o, fort'e el'star'ant'a super la brov'o'j, est'is tamen io olimp'a. En la kun'tir'it'a'j brov'o'j oni vid'is konsci'o'n pri ĉio'pov'o; sed sub tiu frunt'o de du'on'di'o trov'iĝ'is vizaĝ'o de simi'o, drink'ul'o kaj komedi'ant'o, vant'a, plen'a de si'n'ŝanĝ'a'j avid'o'j, ŝvel'a de gras'o, kaj tamen mal'san'em'a kaj sen'hont'a. Al Ligia li ek'ŝajn'is mal'bon'aŭgur'a, sed antaŭ ĉio abomen'a.

Post moment'o li met'is la smerald'o'n kaj ĉes'is ŝi'n rigard'i. Tiam ŝi ek'vid'is li'a'j'n konveks'a'j'n, blu'a'j'n okul'o'j'n, ferm'it'iĝ'ant'a'j'n pro tro'o da lum'o, vitr'o'simil'a'j'n, sen pens'o, kiel la okul'o'j de mort'int'o'j.

Kaj li, turn'int'e si'n al Petronius, dir'is:

— Ĉu tio est'as la garanti'ul'in'o, kiu'n am'as Vinicius?

— Est'as ŝi — respond'is Petronius.

— Kiel nom'as si'n ŝi'a naci'o?

— Lig'o'j.

— Kaj Vinicius opini'as ŝi'n bel'a?

— Vest'u per vir'in'a peplum putr'int'a'n oliv'arb'a'n ŝtip'o'n, kaj Vinicius trov'os ĝi'n bel'eg'a. Sed sur vi'a vizaĝ'o, ho sen'kompar'a kon'ant'o, mi leg'as jam verdikt'o'n pri ŝi! Vi ne bezon'as ĝi'n anonc'i! Jes! tro sek'a, mal'gras'aĉ'a, ver'a papav'o sur mal'dik'a trunk'et'o, kaj vi, di'a estetik'ul'o, ŝat'as en vir'in'o antaŭ ĉio la trunk'o'n, kaj tri'obl'e, kvar'obl'e vi prav'as! La nur'a vizaĝ'o neni'o'n signif'as. Mi mult'e lern'is de vi, sed tiel sen'erar'a'n juĝ'o'n de la okul'o mi ankoraŭ ne hav'as... Kaj mi est'as pret'a vet'i kun Tulius Senecio je li'a am'at'in'o, ke kvankam dum la festen'o, kiam ĉiu'j kuŝ'as, mal'facil'e est'as juĝ'i pri la tut'a figur'o, vi jam dir'is al vi: “tro mal'larĝ'a en la koks'o'j!”

— Tro mal'larĝ'a en la koks'o'j — respond'is Nero, du'on'ferm'ant'e la okul'o'j'n.

Sur la buŝ'o de Petronius aper'is apenaŭ rimark'ebl'a rid'et'o, kaj Tulius Senecio, kiu ĝis tiu ĉi moment'o est'is okup'it'a per inter'parol'o kun Vestinus, aŭ pli ĝust'e per mok'ad'o de sonĝ'o'j, je kiu'j Vestinius kred'is, dir'is:

— Vi erar'as! — mi parti'as kun la cezar'o.

— Bon'e — respond'is Petronius. — Mi est'is ĝust'e pruv'ant'a, ke vi hav'as er'o'n de saĝ'o, kaj la cezar'o asert'as, ke vi est'as komplet'a azen'o.

— Habet! — dir'is Nero, rid'ant'e kaj turn'ant'e mal'supr'e'n la grand'a'n fingr'o'n de la man'o, kiel oni far'is en cirk'o'j, sign'e, ke gladiator'o ricev'is bat'o'n kaj ke li est'u fin'mort'ig'it'a.

Kaj Vestinus, kred'ant'e, ke oni parol'as ĉiam pri sonĝ'o'j, ek'kri'is:

— Mi tamen kred'as je sonĝ'o'j, kaj Seneca dir'is al mi iam, ke li ankaŭ kred'as.

— La last'a'n nokt'o'n mi sonĝ'is, ke mi iĝ'is vest'pastr'in'o — dir'is, klin'ant'e si'n super la tabl'o'n, Calvia Crispinilla.

Je tio ĉi Nero komenc'is klak'i per la man'o'j, ali'a'j sekv'is li'a'n ekzempl'o'n, kaj dum moment'o ĉirkaŭ'e son'is aplaŭd'o'j, ĉar Crispinilla, kelk'foj'a eks'edz'in'o, est'is kon'at'a pro si'a ne'kred'ebl'a mal'ĉast'ec'o en al tut'a Romo.

Sed ŝi, tut'e ne konfuz'it'e, dir'is:

— Kio'n do! Ili ĉiu'j est'as mal'jun'a'j kaj mal'bel'a'j. Sol'e Rubria simil'as al hom'o'j, kaj tiel ni est'us du, kvankam eĉ Rubria somer'e ricev'as lentug'o'j'n.

— Konfes'u tamen, ĉast'eg'a Calvia — dir'is Petronius — ke iĝ'i vest'pastr'in'o vi pov'is ja nur en sonĝ'o.

— Kaj se la cezar'o ordon'us?

— Mi ek'kred'us, ke real'iĝ'as sonĝ'o'j eĉ plej strang'a'j.

— Ĉar ili real'iĝ'as — ek'kri'is Vestinus. — Mi kompren'as hom'o'j'n, kiu'j ne kred'as je la di'o'j, sed kiel oni pov'as ne kred'i je sonĝ'o'j!

— Kaj aŭgur'o'j? — demand'is Nero. — Oni iam aŭgur'is al mi, ke Romo ĉes'os ekzist'i, kaj mi reg'os super la tut'a Orient'o.

— Aŭgur'o'j kaj sonĝ'o'j — tio lig'as si'n kun'e — parol'is Vestinus. — Foj'e unu prokonsul'o, grand'a ne'kred'ant'o, send'is en la templ'o'n de Mopsuso sklav'o'n kun sigel'it'a leter'o, kiu'n li mal'permes'is mal'ferm'i, por kontrol'i, ĉu la di'o sci'os respond'i al la demand'o, far'it'a en la leter'o. La sklav'o dorm'is nokt'o'n en la templ'o, por hav'i aŭgur'a'n sonĝ'o'n, post kio li re'ven'is kaj dir'is la jen'o'n: Mi vid'is en sonĝ'o jun'ul'o'n, hel'a'n, kiel la sun'o, kiu dir'is al mi nur unu vort'o'n: “nigr'a'n”. La prokonsul'o, ek'aŭd'int'e ĉi tio'n, pal'iĝ'is — kaj, turn'ant'e si'n al si'a'j gast'o'j, egal'a'j ne'kred'ul'o'j, dir'is: “Ĉu vi sci'as, kio est'is en la leter'o?”

En tiu ĉi moment'o Vestinus inter'romp'is kaj, lev'int'e pokal'o'n kun vin'o, komenc'is trink'i.

— Kio est'is en la leter'o? — demand'is Senecio.

— En la leter'o est'is la demand'o: “Kia'n vir'bov'o'n mi ofer'u; blank'a'n, aŭ nigr'a'n?”

Sed la interes'o'n, ekscit'it'a'n de la rakont'o, inter'romp'is Vitelius, kiu, ven'int'e jam iom ebri'a al la festen'o, sen iu kaŭz'o eksplod'is subit'e per sen'pens'a rid'o.

— Kial rid'as tiu barel'o de seb'o? — demand'is Nero.

— Rid'o disting'as hom'o'j'n de best'o'j — dir'is Petronius — kaj li ne hav'as ali'a'n pruv'o'n, ke li ne est'as vir'pork'o.

Vitelius inter'romp'is en du'on'o de ek'rid'o, kaj, ŝmac'ant'e per la lip'o'j, bril'ant'a'j de saŭc'o'j kaj gras'o'j, komenc'is rigard'i la ĉe'est'ant'o'j'n kun tia mir'eg'o, kvazaŭ li neniam antaŭ'e ili'n vid'us.

Post, lev'int'e si'a'n kusen'simil'a'n man'o'n, li dir'is per raŭk'a voĉ'o:

— Mi pred'is de la fingr'o kavalir'a'n ring'o'n, hered'it'a'n de la patr'o.

— Kiu est'is ŝu'ist'o — al'don'is Nero.

Sed Vitelius de'nov'e eksplod'is per ne'atend'it'a rid'o kaj komenc'is serĉ'i la ring'o'n en la peplum de Calvia Crispinilla. Je tio ĉi Vatinius komenc'is ŝajn'ig'i ek'kri'o'j'n de tim'ig'it'a vir'in'o, kaj Nigidia, amik'in'o de Calvia, jun'a vidv'in'o kun vizaĝ'o de mal'ĉast'ist'in'o, dir'is laŭt'e:

— Li serĉ'as tio'n, kio'n li ne perd'is.

— Kaj kio neniel al li util'os, se li eĉ ĝi'n trov'os — fin'is poet'o Lucanus.

La festen'o iĝ'ad'is pli gaj'a. Amas'o'j de sklav'o'j dis'port'ad'is ĉiam nov'a'j'n manĝ'o'j'n; el grand'eg'a'j uj'o'j, plen'ig'it'a'j per neĝ'o kaj ĉirkaŭ'volv'it'a'j per heder'o, oni ĉiu'moment'e el'tir'ad'is mal'pli grand'a'j'n kruĉ'o'j'n kun mult'spec'a'j vin'o'j. Ĉiu'j drink'is abund'e. Sur la tabl'o'n kaj sur la festen'an'o'j'n de la plafon'o foj'o'n post foj'o fal'ad'is roz'o'j.

Petronius komenc'is tamen pet'i Ner'o'n, ke antaŭ ol la gast'o'j ebri'iĝ'os, li don'u bril'o'n al la festen'o per si'a kant'o. Ĥor'o de voĉ'o'j sub'ten'is li'a'n vort'o'j'n, sed Nero komenc'is rezist'i. Tio ne est'as nur la afer'o de kuraĝ'o, kvankam ĉiam ĝi mank'as al li... La di'o'j sci'as, kiom kost'as al li ĉi'a'j si'n'prezent'o'j... Li, ver'e, ne deklin'as si'n de ili, ĉar oni dev'as ja i'o'n far'i por la art'o, kaj se Apolon'o donac'is al li cert'a'n voĉ'o'n, la di'a'n favor'o'n ne dec'as ja las'i sen'uz'e. Li eĉ kompren'as, ke ĝi est'as li'a dev'o rilat'e al la regn'o. Sed hodiaŭ li ver'e est'as raŭk'a. Nokt'e li met'is sur la brust'o'n plumb'a'j'n ŝarĝ'et'o'j'n, sed ankaŭ tio ne help'is... Li eĉ intenc'as vetur'i en Antiumon, por spir'i iom la mar'a'n aer'o'n.

Sed Lucanus komenc'is li'n pet'eg'i en la nom'o de la art'o kaj de la hom'ar'o. Ĉiu'j sci'as, ke la di'a poet'o kaj kant'ist'o kompon'is nov'a'n himn'o'n al Venus'o, kompar'e kun kiu tiu de Lucretius est'as nur hurl'et'ad'o de jar'a lup'id'o. Est'u ĉi tiu festen'o ver'a festen'o. Regn'estr'o bon'a, kiel li, ne dev'as tiel sufer'ig'i si'a'j'n sub'ul'o'j'n: “Ne est'u kruel'a, cezar'o!”

— Ne est'u kruel'a! — ripet'is ĉiu'j, sid'ant'a'j pli proksim'e.

Nero dis'met'is la man'o'j'n, sign'e, ke li dev'as ced'i. Tiam ĉiu'j vizaĝ'o'j al'pren'is la esprim'o'n de dank'o, kaj ĉiu'j okul'o'j direkt'is si'n al li. Sed li jam antaŭ'e ordon'is sci'ig'i Poppaean, ke li kant'os, kaj dir'is al la ĉe'est'ant'o'j, ke ŝi ne ven'is al la festen'o, ĉar ŝi ne sent'is si'n san'a, ĉar tamen neni'u kurac'il'o tiel help'as al ŝi, kiel li'a kant'o, li ne vol'us sen'ig'i ŝi'n de la okaz'o.

Poppaea baldaŭ ven'is, efektiv'e. Ŝi reg'is ĝis nun Ner'o'n, kiel sub'ul'o'n, ŝi tamen sci'is, ke kiam est'is koncern'at'a li'a mem'am'o de kant'ist'o, ĉar'ist'o aŭ poet'o, danĝer'e est'us ĝi'n incit'i. Ŝi en'ir'is do, bel'eg'a, kiel di'in'o, vest'it'a, kiel Nero, per ametist'kolor'a vest'o kaj kol'ĉen'o el grand'eg'a'j perl'o'j, milit'rab'it'a'j iam de Massinissa, or'har'a, dolĉ'a, kaj kvankam du'foj'a eks'edz'in'o, hav'ant'a la vizaĝ'o'n kaj aspekt'o'n de virg'ul'in'o.

Oni salut'is ŝi'n per ek'kri'o'j kaj per la titol'o “di'a aŭgust'in'o”. Ligia neniam en la viv'o vid'is iu'n egal'e bel'a'n, kaj apenaŭ ŝi kred'is la propr'a'j'n okul'o'j'n, ĉar ŝi sci'is, ke Poppaea Sabina est'is unu el plej mal'bon'a'j vir'in'o'j en la mond'o. Ŝi sci'is de Pomponia, ke ŝi, Poppaea instig'is la cezar'o'n mort'ig'i la patr'in'o'n kaj la edz'in'o'n, ŝi kon'is ŝi'n el rakont'o'j de gast'o'j kaj serv'ist'o'j de Aulus; ŝi aŭd'is, ke ŝi'a'j'n statu'o'j'n oni nokt'e fal'ig'ad'is en la urb'o; ŝi aŭd'is pri sur'skrib'o'j, kies aŭtor'o'j'n oni kondamn'ad'is je plej sever'a'j pun'o'j, kaj kiu'j tamen re'aper'ad'is ĉiu'maten'e sur la urb'a'j mur'eg'o'j. Dum'e nun, ĉe la ek'vid'o de tiu mal'bon'fam'a Poppaea, konsider'at'a de la konfes'ant'o'j de Krist'o kiel en'korp'ig'o de mal'bon'o kaj krim'o, ek'ŝajn'is al ŝi, ke tiel pov'as askpetki anĝel'o'j aŭ iu'j ĉiel'a'j spirit'o'j. Ŝi simpl'e ne pov'is for'turn'i de ŝi la rigard'o'n, kaj el ŝi'a buŝ'o sen'vol'e el'ŝir'is si'n la demand'o:

— Ha, Marcus, ĉu tio pov'as est'i?...

Sed li, ekscit'it'a per vin'o kaj kvazaŭ sen'pacienc'ant'a, ke tiom da afer'o'j mal'koncentr'ig'is ŝi'a'n atent'o'n kaj for'turn'is ĝi'n de li, parol'is:

— Jes, ŝi est'as bel'a, sed vi est'as mil'foj'e pli bel'a. Vi vi'n ne kon'as, ali'e vi en'am'iĝ'us je vi mem, kiel Narcizo... Ŝi ban'as si'n en lakt'o de azen'in'o'j, sed vi'n kred'ebl'e Venus'o ban'is en la propr'a. Vi vi'n ne kon'as, ocelle mi!... Ne rigard'u ŝi'n. Turn'u al mi la okul'o'j'n, ocelle mi!... Tuŝ'u per vi'a buŝ'o ĉi tiu'n vin'pokal'o'n, kaj mi post'e sam'lok'e'n al'met'os la mi'a'n...

Li al'iĝ'ad'is ĉiam pli proksim'e'n, kaj ŝi komenc'is for'ŝov'i si'n al Acte. Sed en tiu ĉi moment'o oni ordon'is silent'o'n, ĉar la cezar'o lev'iĝ'is. Kant'ist'o Diodorus prezent'is al li liut'o'n el la spec'o, nom'at'a delta, ali'a, Terpnos, akompan'ont'a li'a'n lud'o'n, proksim'iĝ'is kun instrument'o, nom'at'a nablium, kaj Nero, apog'int'e la delta kontraŭ la tabl'o, lev'is supr'e'n la okul'o'j'n, kaj post moment'o en la triclinium ek'reg'is silent'o, inter'romp'at'a sol'e de la bru'et'o, kiu'n kaŭz'is la roz'o'j, sen'ĉes'e fal'ant'a'j de la plafon'o.

Post tio li komenc'is kant'i, aŭ pli ĝust'e deklam'i kant'e kaj ritm'e, ĉe akompan'o de la du liut'o'j, si'a'n himn'o'n al Venus'o. Nek la voĉ'o, kvankam iom mal'klar'a, nek la vers'aĵ'o est'is mal'bon'a'j, tiel, ke la kompat'ind'a'n Ligian de'nov'e ek'kapt'is riproĉ'o'j de la konscienc'o, ĉar la himn'o, kvankam glor'ant'a la mal'pur'a'n idol'an'a'n Venus'o'n, ŝajn'is al ŝi eĉ tre bel'a, kaj la cezar'o mem, kun si'a laŭr'o'kron'o ĉirkaŭ la frunt'o kaj lev'it'a'j okul'o'j, prezent'is si'n al ŝi pli majest'a, mult'e mal'pli terur'a kaj mal'pli abomen'a, ol en la komenc'o de la festen'o.

Sed la festen'an'o'j son'ig'is tondr'o'n de aplaŭd'o'j. La ek'kri'o'j: “ho ĉiel'a voĉ'o!” aŭd'iĝ'is ĉirkaŭ'e; kelk'a'j el la vir'in'o'j, lev'int'e supr'e'n la man'o'j'n, rest'is tiel, sign'e de rav'o, eĉ post la fin'o de la kant'o; ali'a'j viŝ'is la larm'e mal'sek'a'j'n okul'o'j'n; en la tut'a ĉambr'eg'o ek'bol'is, kiel en abel'uj'o. Poppaea, klin'int'e si'a'n or'har'a'n kap'et'o'n, lev'is al la buŝ'o la man'o'n de Nero, kaj ten'is ĝi'n long'e en silent'o, kaj jun'a Pythagorias, mir'ind'e bel'a grek'o, tiu sam'a, kun kiu post'e jam du'on'e frenez'a Nero ordon'is al pastr'o'j lig'i li'n per edz'iĝ'a lig'o, konform'e kun ĉiu'j rit'o'j, sur'genu'iĝ'is nun ĉe li'a'j pied'o'j.

Sed Nero rigard'is atent'e Petroniuson, kies laŭd'o'j'n li ĉiam dezir'is antaŭ ĉio, kaj tiu dir'is:

— Koncern'e la muzik'o'n, Orfe'o est'as nun sen'dub'e tiel flav'a pro envi'o, kiel la ĉe'est'ant'a ĉi tie Lucanus, kaj rilat'e al la vers'o'j, mi bedaŭr'as, ke ili ne est'as pli mal'bon'a'j, ĉar tiam mi trov'us ebl'e konven'a'j'n laŭd'esprim'o'j'n por ili.

Sed Lucanus ne koler'iĝ'is je li pro la alud'o pri envi'o, kontraŭ'e, li rigard'is li'n dank'em'e kaj, ŝajn'ig'ant'e mal'bon'a'n humor'o'n, komenc'is murmur'i:

— Mal'ben'it'a fat'o, kiu ordon'is al mi viv'i sam'temp'e kun tia poet'o. Mi hav'us, forges'ot'a hom'o, lok'o'n en la hom'a memor'o kaj sur Parnas'o, kaj nun mi esting'iĝ'os, kiel esting'iĝ'as stump'o ĉe la sun'o.

Petronius tamen, kiu hav'is mir'ind'a'n memor'o'n, komenc'is ripet'i fragment'o'j'n el la himn'o, cit'i apart'a'j'n vers'o'j'n, glor'i kaj analiz'i pli bel'a'j'n esprim'o'j'n. Lucanus, kvazaŭ forges'int'e la envi'o'n pro la ĉarm'o de la poezi'o, al'don'is al li'a'j vort'o'j si'a'j'n rav'esprim'o'j'n. Sur la vizaĝ'o de Nero bild'iĝ'is plezur'eg'o kaj sen'lim'a vant'ec'o, ne nur parenc'a al mal'saĝ'ec'o, sed tut'e kun ĝi egal'a. Li mem suflor'is al ili la vers'o'j'n, kiu'j'n li opini'is la plej bel'a'j, kaj fin'e li komenc'is konsol'i Lucanuson kaj dir'i al li, ke li ne perd'u la kuraĝ'o'n, ĉar kvankam kio oni nask'iĝ'is, tio oni est'as, tamen la kult'o, kiu'n la hom'o'j montr'as al Jov'o, ne escept'as kult'o'n al ali'a'j di'o'j.

Post'e li lev'iĝ'is, por for'konduk'i Poppaean, kiu efektiv'e ne'bon'e fart'ant'e, dezir'is for'ir'i. Al la festen'an'o'j, kiu'j rest'is li ordon'is tamen de'nov'e okup'i la lok'o'j'n, kaj antaŭ'dir'is, ke li re'ven'os. Ver'e li re'ven'is post moment'o, por ebri'ig'ad'i si'n per la fum'o de incens'o'j kaj rigard'i la plu'a'j'n spektakl'o'j'n, kiu'j'n li mem, Petronius aŭ Tigellinus prepar'is por la festen'o.

De'nov'e oni leg'is vers'aĵ'o'j'n aŭ aŭskult'is dialog'o'j'n, en kiu'j aĉ'a strang'ec'o anstataŭ'is sprit'ec'o'n. Post'e fam'a mim'ik'ist'o, Par'is, prezent'is la aventur'o'j'n de Ion'o, la fil'in'o de Inaho. Al la gast'o'j, precip'e al Ligia, ne kutim'int'a al simil'a'j spektakl'o'j, ŝajn'is, ke ili vid'as mirakl'o'j'n kaj sorĉ'o'j'n. Par'is sci'is per mov'o'j de la man'o'j kaj de la korp'o esprim'i afer'o'j'n, ŝajn'e ne'esprim'ebl'a'j'n en danc'o. Li'a'j man'plat'o'j nebul'ig'is la aer'o'n, form'ant'e nub'o'n lum'a'n, viv'a'n, trem'ant'a'n, volupt'em'a'n, ĉirkaŭ'ant'a'n du'on'e sven'int'a'n knab'in'a'n figur'o'n, sku'at'a'n de volupt'a spasm'o. Ĝi est'is bild'o, ne danc'o, bild'o klar'a, mal'kaŝ'ant'a la mister'o'j'n de am'o, sorĉ'a kaj sen'hont'a, kaj kiam post ĝi'a fin'o en'ir'is cibel'pastr'o'j kaj komenc'is kun siriaj knab'in'o'j, ĉe akompan'o de citr'o'j, flut'o'j, cimbal'o'j kaj tambur'il'et'o'j bakĥan danc'o'n, plen'a'n de sovaĝ'a'j kri'o'j kaj de pli sovaĝ'a ankoraŭ mal'ĉast'o, ŝajn'is al Ligia, ke viv'a fajr'o ŝi'n brul'ig'os, ke tondr'o dev'us frap'i ĉi tiu'n dom'o'n, aŭ plafon'o dev'us fal'i sur la kap'o'j'n de la festen'an'o'j.

Sed el la or'a ret'eg'o, streĉ'it'a sub la plafon'o, fal'ad'is nur roz'o'j, kaj dum'e la du'on'ebri'a jam Vinicius parol'is al ŝi:

— Mi vid'is vi'n en la dom'o de Aulusoj ĉe la fontan'o kaj mi ek'am'is vi'n. Est'is tag'iĝ'o kaj vi pens'is, ke neni'u rigard'as, sed mi vi'n vid'is... Kaj mi vid'as vi'n tia ĝis nun, kvankam la pepulum kovr'as vi'n de mi'a'j okul'o'j. Ĵet'u for la peplum, kiel Crispinilla. Vid'u! Di'o'j kaj hom'o'j serĉ'as am'o'n. Neni'o est'as, krom ĝi, en la mond'o! Met'u la kap'o'n sur mi'a'n brust'o'n kaj ferm'u la okul'o'j'n.

Kaj ŝi'a'j puls'o'j bat'is pez'e en la tempi'o'j kaj man'o'j. Kapt'is ŝi'n la impres'o, ke ŝi fal'as en i'a'n abism'o'n, kaj tiu Vinicius, kiu ŝajn'is antaŭ'e tiel proksim'a kaj fid'ind'a, anstataŭ sav'i, tir'as ŝi'n profund'e'n. Kaj ŝi'a kor'o prem'iĝ'is kontraŭ li. De'nov'e ŝi komenc'is tim'i la festen'o'n, kaj li'n, kaj si'n mem. Iu voĉ'o, simil'a al la voĉ'o de Pomponia, vok'is en ŝi'a anim'o: Ligia! sav'u vi'n! sed io parol'is al ŝi ankaŭ, ke jam est'as tro mal'fru'e, ke kiu'n simil'a fajr'o ĉirkaŭ'blov'is, kiu vid'is ĉio'n, kio okaz'is dum ĉi tiu festen'o, en kiu la kor'o tiel bat'is, kiel en ŝi ĝi bat'is, kaj kiu'n tra'ig'is tia trem'o, kia ŝi'n tra'ig'is ĉe li'a proksim'iĝ'o — tiu est'as perd'it'a sen're'vok'e. Ŝi sent'is si'n sven'e. Kelk'foj'e ŝajn'is al ŝi, ke ŝi perd'os la konsci'o'n, kaj post'e okaz'os io terur'a. Ŝi sci'is, ke neni'u rajt'is, minac'at'e de la cezar'a koler'o, lev'i si'n de la festen'o, antaŭ ol la cezar'o si'n lev'is, sed se ĉe ne est'us tiel, ŝi ne hav'is jam por tio fort'o'n.

Dum'e la fin'o de la festen'o est'is ankoraŭ mal'proksim'a. Sklav'o'j al'port'ad'is ankoraŭ nov'a'j'n manĝ'o'j'n kaj sen'ĉes'e plen'ig'ad'is la pokal'o'j'n per vin'o, kaj antaŭ la tabl'o'j, star'ant'o'j en la form'o de unu'flank'e mal'ferm'it'a cirkl'o, aper'is du atlet'o'j, por prezent'i al la gast'o'j lukt'o'spektakl'o'n.

Kaj tuj ili ek'batal'is. La potenc'a'j korp'o'j, bril'ant'o'j de oliv'ole'o, far'is unu bul'eg'o'n, ili'a'j ost'o'j krak'son'is en la fer'a'j brak'o'j, el la kun'prem'it'a'j makzel'o'j el'iĝ'ad'is mal'bon'aŭgur'a grinc'o. Kelk'foj'e oni aŭd'is rapid'a'j'n, obtuz'a'j'n frap'o'j'n de ili'a'j pied'o'j sur la plank'o, sur'ŝut'it'a per safran'o, jen ili halt'ad'is sen'mov'e en silent'o, kaj al la rigard'ant'o'j ŝajn'is, ke ili vid'as antaŭ si grup'o'n, skulpt'it'a'n el ŝton'o. La okul'o'j de la roman'o'j kun plezur'o observ'is la pen'ad'o'n de la terur'e streĉ'it'a'j dors'o'j, krur'o'j kaj brak'o'j. Sed la lukt'o ne daŭr'is long'e, ĉar Croto, majstr'o kaj estr'o de gladiator'a lern'ej'o, ne van'e ĝu'is la opini'o'n de la plej fort'a hom'o en la regn'o. Li'a kontraŭ'ul'o komenc'is spir'i ĉiam pli rapid'e, post'e stertor'i, post'e li'a vizaĝ'o iĝ'is ruĝ'e'blu'a, fin'e sang'o el'ŝpruc'is el li'a buŝ'o, kaj li mal'streĉ'iĝ'is.

Tondr'o de aplaŭd'o'j salut'is la fin'o'n de la lukt'o, kaj Croto, apog'int'e la pied'o'j'n sur la dors'o de la kontraŭ'ul'o, kruc'ig'is la grand'eg'a'j'n brak'o'j'n sur la brust'o kaj rigard'is ĉirkaŭ'e'n tra la ĉambr'eg'o per la okul'o'j de triumf'ant'o.

Post'e en'ir'is imit'ist'o'j de best'o'j kaj de ili'a'j voĉ'o'j, ĵongl'ist'o'j kaj arleken'o'j, sed oni mal'mult'e ili'n rigard'is, ĉar vin'o nebul'ig'is jam la okul'o'j'n de la rigard'ant'o'j. La festen'o ali'form'is si'n iom post iom en drink'a'n kaj diboĉ'a'n orgi'o'n. La siriaj knab'in'o'j, kiu'j antaŭ'e danc'is la bakĥan danc'o'n, miks'is si'n kun la gast'o'j. La muzik'o ŝanĝ'is si'n en sen'ord'a'n kaj sovaĝ'a'n bru'ad'o'n de citr'o'j, liut'o'j, armen'a'j cimbal'o'j, egiptaj sistrae, trumpet'o'j kaj kron'o'j, kaj ĉar kelk'a'j el la festen'an'o'j dezir'is babil'i, oni komenc'is kri'i al la muzik'ist'o'j, ke ili ir'u for. La aer'o, satur'it'a per odor'o de flor'o'j, plen'a de arom'o de ole'o'j, kiu'j'n bel'eg'a'j serv'o'knab'et'o'j ŝpruc'ig'is dum la festen'o sur la pied'o'j'n de la gast'o'j, satur'it'a per safran'o kaj per hom'a'j el'spir'aĵ'o'j, iĝ'is sufok'a; la lamp'o'j bril'is per mal'fort'a'j flam'o'j, mal'rekt'iĝ'is la flor'kron'o'j sur la frunt'o'j, la vizaĝ'o'j pal'iĝ'is kaj kovr'iĝ'is per ŝvit'gut'o'j.

Vitelius pez'e fal'is sub la tabl'o'n. Nigidia, nud'ig'int'e si'n ĝis du'on'o de la korp'o, apog'is si'a'n ebri'a'n, infan'a'n kap'o'n sur la brust'o'n de Lucanus, kaj li, egal'e ebri'a, komenc'is for'blov'i or'a'n pudr'o'n de ŝi'a'j har'o'j, lev'ant'e la okul'o'j'n supr'e'n kun sen'lim'a kontent'ec'o. Vestinus kun la obstin'ec'o de ebri'ul'o ripet'is dek'foj'e la respond'o'n de Mopsuso al la sigel'it'a leter'o de la prokonsul'o, kaj Tulius, kiu mok'is la di'o'j'n, parol'is per voĉ'o long'iĝ'em'a, inter'romp'at'a de singult'o:

— Ĉar se la Sferoso de Ksenofano est'as sfer'a, tiam, vid'u, tia'n di'o'n oni pov'as rul'i antaŭ si per la pied'o, kiel barel'o'n.

Sed Domitius Afer, mal'jun'a ŝtel'ist'o kaj denunc'ist'o, indign'iĝ'is pro tiu ĉi parol'o, kaj pro indign'o sur'verŝ'is per falern'o si'a'n tut'a'n tunik'o'n. Li ĉiam kred'is je la di'o'j. Hom'o'j dir'as, ke Romo pere'os, kaj est'as eĉ tia'j, kiu'j asert'as, ke ĝi jam pere'as. Cert'e jes! Sed se tio ven'os, ĝi est'os tial, ke la jun'ul'ar'o ne hav'as plu la kred'o'n, kaj sen la kred'o ne pov'as ekzist'i virt'o, Oni for'las'is ankaŭ la iam'a'j'n sever'a'j'n mor'o'j'n, kaj en nenies kap'o'n ven'as la pens'o, ke la epikur'an'o'j ne kapabl'os rezist'i la barbar'o'j. Kaj tio ĉi est'as ja sen'dub'a! Koncern'e li'n, li bedaŭr'as, ke li ĝis'viv'is tia'n temp'o'n, kaj ke en ĝu'o'j li dev'as serĉ'i help'o'n kontraŭ ĉaĝrenoj, kiu'j ali'e rapid'e sub'ig'us li'n.

Dir'int'e ĉi tio'n, li al'prem'is al si siri'an danc'ist'in'o'n kaj per la sen'dent'a buŝ'o komenc'is kis'i ŝi'a'n nuk'o'n kaj dors'o'n, kio'n vid'ant'e, konsul'o Memmius Regulus ek'rid'is kaj, lev'int'e si'a'n kalv'a'n kap'o'n, ornam'it'a'n per flank'e'n'iĝ'int'a flor'kron'o, ek'parol'is:

— Kiu dir'as, ke Romo pere'as... Sen'senc'aĵ'o!... Mi, konsul'o, sci'as plej bon'e... Videant consules... tri'dek legi'o'j gard'as ni'a'n pax romana!...

Ĉe tiu'j ĉi vort'o'j li al'met'is la pugn'o'j'n al la tempi'o'j kaj komenc'is kri'i tra la tut'a ĉambr'eg'o:

— Tri'dek legi'o'j! — tri'dek legi'o'j!... de Brit'uj'o ĝis la lim'o de l’ part'o'j!

Sed subit'e li ek'halt'is pri'pens'e, kaj , al'met'int'e la fingr'o'n al la frunt'o, dir'is:

— Ebl'e eĉ, pli ĝust'e, tri'dek du...

Kaj li rul'iĝ'is sub la tabl'o'n, kie post moment'o li komenc'is vom'i fenikopter'a'j'n lang'o'j'n, rost'it'a'j'n agarik'o'j'n, glaci'ig'it'a'j'n fung'o'j'n, akrid'o'j'n kun miel'o, fiŝ'o'j'n, viand'o'j'n kaj ĉio'n, kio'n li manĝ'is aŭ trink'is.

Domitiuson tamen ne trankvil'ig'is la nombr'o de la legi'o'j, gard'ant'a'j la roma'n pac'o'n: “Ne, ne! Romo dev'as pere'i, ĉar pere'is la kred'o je la di'o'j kaj la sever'a'j mor'o'j! Romo dev'as pere'i! Domaĝ'e, ĉar la viv'o tamen est'as bon'a, la cezar'o favor'a, la vin'o bon'gust'a! Ha, kia domaĝ'o!

Kaj, kaŝ'int'e la kap'o'n inter la skapol'o'j'n de la siria bakĥ'ist'in'o, li komenc'is plor'i:

— Kio'n grav'as la est'ont'a viv'o!... Aĥil'o prav'is, dir'ant'e, ke prefer'ind'e est'as est'i kamp'serv'ist'o en la sub'sun'a mond'o, ol reĝ'o en la kimeriaj land'o'j. Kaj ankaŭ tio est'as demand'o, ĉu ekzist'as iu'j di'o'j, kvankam la ne'kred'o pere'ig'as la jun'a'n generaci'o'n.

Lucanus est'is dum'e dis'blov'int'a la tut'a'n or'a'n pudr'o'n de la har'o'j de Nigidia, kiu, ebri'iĝ'int'e, en'dorm'iĝ'is. Post'e li de'pren'is heder'a'j'n branĉ'o'j'n de star'ant'a antaŭ li vaz'o, ĉirkaŭ'volv'is per ili la dorm'ant'in'o'n, kaj plen'um'int'e tiu'n ĉi task'o'n, komenc'is rigard'i la ĉe'est'ant'o'j'n per okul'o'j kontent'eg'a'j kaj demand'a'j.

Post tio li ornam'is si'n mem per heder'o, ripet'ant'e per la ton'o de profund'a konvink'o:

— Mi tut'e ne est'is hom'o, sed faŭn'o.

Petronius ne est'is ebri'a, sed Nero, kiu komenc'e trink'is mal'mult'e pro si'a “ĉiel'a” voĉ'o, ĉe la fin'o mal'plen'ig'ad'is pokal'o'n post pokal'o, kaj ebri'iĝ'is. Li vol'is kant'i plu si'a'j'n vers'aĵ'o'j'n, la grek'a'j'n ĉi-foj'e, sed li forges'is ili'n kaj erar'e ek'kant'is kant'et'o'n de Anakreonto. Akompan'is li'n ĉe tio Pythagoras, Diodorus kaj Terpnos, sed ĉar neni'u el ili sukces'is, tial ili las'is. Nero si'a'vic'e komenc'is, kiel kon'ant'o kaj estetik'ul'o, admir'i la bel'ec'o'n de Pythagoras, kaj pro admir'o kis'i li'a'j'n man'o'j'n. Tiel bel'eg'a'j'n man'o'j'n li vid'is iam nur... ĉe kiu?

Kaj al'met'int'e la man'plat'o'n al la mal'sek'a frunt'o, li komenc'is re'memor'i. Post moment'o sur li'a vizaĝ'o spegul'iĝ'is tim'o:

— Aha! ĉe la patr'in'o! ĉe Agrippina!

Kaj subit'e ek'posed'is li'n mal'seren'a'j vizi'o'j.

— Oni dir'as — li parol'is — ke ŝi vag'as nokt'e ĉe lun'lum'o apud la mar'o, ĉirkaŭ Bajoj kaj Bauloj... Ŝi nur vag'as, kvazaŭ ŝi i'o'n serĉ'us — neni'o pli. Kaj kiam ŝi proksim'iĝ'as al boat'o, ŝi rigard'as iom kaj for'ir'as, sed la fiŝ'kapt'ist'o, kiu'n ŝi rigard'is, mort'as.

— Ne mal'bon'a tem'o — dir'is Petronius.

Kaj Vestinus, etend'int'e la kol'o'n, kiel gru'o, flustr'is mister'e:

— Mi ne kred'as je la di'o'j, sed mi kred'as je la spirit'o'j — ho!

Sed Nero ne atent'is ili'a'j'n vort'o'j kaj parol'is plu:

— Mi plen'um'is ja la lemuralia. Mi ne vol'as ŝi'n vid'i! Jam est'as la kvin'a jar'o. Mi dev'is, mi dev'is ŝi'n kondamn'i, ĉar ŝi send'is kontraŭ mi mort'ig'ist'o'n, kaj se mi ne est'us antaŭ'ag'int'a, vi ne aŭd'us hodiaŭ mi'a'n kant'o'n.

— Dank'o'n, cezar'o, en la nom'o de la urb'o kaj de la mond'o — vok'is Domitius Afer.

— Vin'o'n! Kaj oni son'ig'u timpan'o'j'n!

La bru'o re'komenc'iĝ'is. Lucanus, tut'a en heder'o, vol'ant'e ĝi'n super'kri'i, lev'iĝ'is kaj komenc'is vok'i:

— Mi ne est'as hom'o, sed faŭn'o, kaj mi loĝ'as en arb'ar'o! E... ho... oooo! E... ho... oooo!

Fin'e ebri'iĝ'is la cezar'o, ebri'iĝ'is la vir'o'j kaj la vir'in'o'j. Vinicius est'is ne mal'pli ebri'a, ol la ali'a'j, kaj krom tio ekster la pasi'o nask'iĝ'is en li inklin'o al mal'pac'o, kio okaz'ad'is ĉiu'foj'e, kiam li drink'is super'mezur'e. Li'a nigr'et'a vizaĝ'o iĝ'ad'is ankoraŭ pli pal'a kaj li'a'j vort'o'j jam konfuz'iĝ'is, kiam li parol'is rapid'e per laŭt'a kaj ordon'a voĉ'o:

— Don'u la buŝ'o'n! Hodiaŭ, ĉu morgaŭ, est'as egal'e! Sufiĉ'e jam! La cezar'o pren'is vi'n de Aulusoj, por vi'n donac'i al mi, vi kompren'as! Morgaŭ je la krepusk'o mi send'os sklav'o'j'n por vi'n pren'i, vi kompren'as! La cezar'o promes'is vi'n al mi, antaŭ ol li vi'n pren'is... Vi dev'as est'i mi'a! Don'u la buŝ'o'n! Mi ne vol'as atend'i ĝis morgaŭ... Don'u rapid'e la buŝ'o'n!

Kaj li ĉirkaŭ'pren'is ŝi'n, sed Acte komenc'is ŝi'n defend'i, kaj Ligia mem ankaŭ defend'is si'n per la last'a'j fort'o'j, ĉar ŝi sent'is, ke ŝi pere'as. Van'e tamen ŝi pen'is ambaŭ'man'e de'pren'i de si li'a'n sen'har'a'n brak'o'n; van'e per voĉ'o en kiu vibr'is kor'prem'o kaj tim'o, ŝi pet'eg'is, ke li ne est'u tia, kia li est'as, ke li kompat'u ŝi'n. Li'a vin'satur'it'a spir'o ĉirkaŭ'blov'ad'is ŝi'n ĉiam pli proksim'e, kaj li'a vizaĝ'o trov'iĝ'is tuj apud la ŝi'a. Li ne est'is plu tiu iam'a, bon'a kaj preskaŭ kar'a al ŝi'a anim'o Vinicius, sed ebri'a, mal'bon'a satirus'o, kiu plen'ig'is ŝi'n per terur'o kaj abomen'o.

La fort'o'j tamen for'las'ad'is ŝi'n ĉiam pli. Van'e, for'klin'int'e si'n, ŝi turn'is for la vizaĝ'o'n, por evit'i li'a'j'n kis'o'j'n. Li lev'iĝ'is, ek'kapt'is ŝi'n per ambaŭ brak'o'j, kaj al'tir'int'e ŝi'a'n kap'o'n al la brust'o, komenc'is, spir'eg'ant'e, dis'prem'i per la buŝ'o ŝi'a'n pal'iĝ'int'a'n buŝ'o'n.

Sed en la sam'a moment'o ia terur'a fort'o mal'volv'is li'a'j'n brak'o'j'n de ŝi'a kol'o tiel facil'e, kvazaŭ tio est'us brak'o'j de infan'o, kaj li'n mem ŝov'is flank'e'n, kiel sek'a'n branĉ'et'o'n aŭ velk'int'a'n foli'o'n. Kio okaz'is? Vinicius frot'is la mir'ig'it'a'j'n okul'o'j'n kaj subit'e ek'vid'is super si la grand'eg'a'n figur'o'n de la lig'o, nom'at'a Ursus, kiu'n li ek'kon'is en la dom'o de Aulusoj.

La lig'o star'is trankvil'e kaj nur rigard'is Viniciuson per si'a'j blu'a'j okul'o'j tiel strang'e, ke al la jun'a vir'o la sang'o koagul'is en la vejn'o'j, post'e li pren'is sur la brak'o'j'n si'a'n reĝ'id'in'o'n kaj per paŝ'o egal'mezur'a, mal'laŭt'a, el'ir'is el la triclinium.

Acte en la sam'a moment'o el'ir'is post li.

Vinicius sid'is dum sekund'o, kiel ŝton'iĝ'int'a, post'e li salt'lev'iĝ'is kaj ek'kur'is al la el'ir'ej'o.

Sed la pasi'o, mir'eg'o, furioz'o kaj vin'o sub'hak'is li'a'j'n pied'o'j'n. Li ek'ŝancel'iĝ'is foj'e kaj re'foj'e, post'e ek'kapt'is la nud'a'n ŝultr'o'n de iu el la bakĥ'ant'in'o'j kaj komenc'is, palpebr'um'ant'e, demand'i:

— Kio okaz'is?

Kaj ŝi, pren'int'e pokal'o'n kun vin'o, trans'don'is ĝi'n al li kun rid'et'o en la nebul'kovr'it'a'j okul'o'j:

— Trink'u — ŝi dir'is.

Vinicius el'trink'is kaj fal'eg'is plank'e'n.

La pli'mult'o de la gast'o'j kuŝ'is jam sub la tabl'o'j; ali'a'j vag'is per ŝancel'iĝ'em'a paŝ'o tra la triclinium, ali'a'j dorm'is sur sof'o'j, ronk'ant'e aŭ vom'ant'e en la dorm'o super'flu'o'n de la vin'o, kaj sur la ebri'a'n konsul'o'j'n kaj senat'an'o'j'n, sur la ebri'a'j'n kavalir'o'j'n, poet'o'j'n, filozof'o'j'n , sur la ebri'a'j'n danc'ist'in'o'j'n kaj patrici'in'o'j'n, sur tiu'n tut'a'n mond'o'n, ĉio'reg'a'n ankoraŭ, sed jam sen'anim'a'n, flokronitan kaj diboĉ'eg'a'n, sed jam esting'iĝ'ant'a'n, el la or'a ret'eg'o, streĉ'it'a sub la plafon'o, pluv'is kaj pluv'is sen'ĉes'e roz'o'j.

Ekster'e komenc'is tag'iĝ'i.

Ĉapitr'o VIII

Ursuson neni'u halt'ig'is, neni'u eĉ demand'is, kio'n li far'as. Tiu'j el la gast'o'j, kiu'j ne kuŝ'is sub la tabl'o, ne gard'is plu si'a'j'n lok'o'j'n, do serv'ist'o'j, vid'ant'e grand'eg'ul'o'n, port'ant'a'n sur la brak'o'j festen'an'in'o'n, pens'is, ke tio est'as sklav'o, el'port'ant'a si'a'n ebri'a'n sinjor'in'o'n. Ceter'e Acte ir'is kun ili, kaj ŝi'a ĉe'est'o for'ig'is ĉi'a'n dub'o'n.

Tia'manier'e ili el'ir'is el la triclinium en apud'a'n ĉambr'o'n, kaj el tie en galeri'o'n, konduk'ant'a'n al la loĝ'ej'o de Acte.

La fort'o'j for'las'is Ligian tia'grad'e, ke ŝi pez'is, kiel sen'viv'a, sur la brak'o'j de Ursus. Sed kiam ĉirkaŭ'blov'is ŝi'n mal'varm'et'a kaj pur'a aer'o, ŝi mal'ferm'is la okul'o'j'n. Tag'iĝ'ad'is ĉiam pli. Post moment'o, ir'ant'e laŭ'long'e de la galeri'o, ili en'paŝ'is flank'a'n portik'o'n, turn'it'a'n ne al la kort'o, sed al palac'a'j ĝarden'o'j, kie la pint'o'j de pini'o'j kaj cipres'o'j roz'nuanc'is jam de la maten'ruĝ'o. Tiu ĉi part'o de la grand'eg'a konstru'aĵ'o est'is sen'hom'a, kaj la re'son'o'j de la muzik'o, de la festen'a kri'ad'o ating'is ili'n ĉiam mal'pli klar'e. Al Ligia ek'ŝajn'is, ke oni el'ŝir'is ŝi'n el infer'o kaj el'port'is en la lum'a'n mond'o'n de Di'o. Ekzist'is tamen io ekster tiu abomen'a triclinium. Ekzist'is la ĉiel'o, la maten'ruĝ'o, la lum'o kaj la trankvil'o. La knab'in'o'n ek'kapt'is subit'a plor'o kaj, prem'ant'e si'n al la ŝultr'o de la grand'eg'ul'o, ŝi komenc'is ripet'i plor'ĝem'e:

— Ni ir'u hejm'e'n, Ursus! hejm'e'n, al Aulusoj!

— Ni ir'os — respond'is Ursus.

Dum'e tamen ili trov'iĝ'is en mal'grand'a atrium, aparten'ant'a al la loĝ'ej'o de Acte. Tie Ursus sid'ig'is Ligian sur marmor'a'n benk'o'n, proksim'e de la fontan'o, kaj Acte komenc'is ŝi'n trankvil'ig'i kaj instig'i al dorm'o, cert'ig'ant'e, ke ĉi-moment'e neni'o ŝi'n minac'as, ĉar la ebri'a'j festen'an'o'j dorm'os post la festen'o ĝis la vesper'o. Sed Ligia dum long'a temp'o ne vol'is trankvil'iĝ'i, kaj, prem'ant'e la tempi'o'j'n per la man'o'j, ripet'ad'is, kiel infan'o:

— Hejm'e'n! Al Aulusoj!

Ursus est'is pret'a. Ĉe la pord'eg'o'j star'as, ver'e, pretori'an'o'j, sed li ja iel tra'ir'os. La soldat'o'j ne halt'ig'as el'ir'ant'o'j'n. Antaŭ la ark'o svarm'as port'il'o'j. Hom'o'j komenc'os el'ir'i grand'ar'e. Neni'u ili'n halt'ig'os. Ili el'ir'os kun'e kun la amas'o kaj ir'os rekt'e hejm'e'n. Ceter'e, kio grav'as pli! Kiel la reĝ'id'in'o ordon'as, tiel dev'as est'i. Por tio li ja est'as ĉi tie.

Kaj Ligia ripet'ad'is:

— Jes, Ursus, ni el'ir'os.

Sed Acte dev'is hav'i prudent'o'n per ili ambaŭ. Ili el'ir'os! jes! Neni'u ili'n halt'ig'os. Sed for'kur'i el la dom'o de la cezar'o est'as mal'permes'it'e, kaj kiu tio'n far'as, ofend'as li'a'n majest'o'n. Ili el'ir'os, sed vesper'e centuri'estr'o front'e de soldat'o'j al'port'os mort'verdikt'o'n al Aulus, al Pomponia Graecina, Ligian pren'os re'e en la palac'o'n, kaj tiam rest'os por ŝi neni'a sav'rimed'o. Se Aulusoj akcept'os ŝi'n en si'a'n hejm'o'n, mort'o atend'as ili'n sen'dub'e.

La man'o'j de Ligia fal'is. Est'is neni'a rimed'o. Ŝi dev'is elekt'i inter la pere'o de Plautiusoj kaj la propr'a. Ir'ant'e al la festen'o, ŝi esper'is, ke Vinicius kaj Petronius el'pet'os ŝi'n de la cezar'o kaj re'don'os al Pomponia, nun ŝi tamen sci'is, ke ĝust'e ili instig'is la cezar'o'n for'pren'i ŝi'n do Aulusoj. Est'is neni'a rimed'o. Nur mirakl'o pov'is sav'i ŝi'n el tiu abism'o. Mirakl'o kaj la di'a potenc'o.

— Acte — ŝi dir'is mal'esper'e — ĉu vi aŭd'is, kio'n dir'is Vinicius, ke la cezar'o mi'n donac'is al li kaj ke vesper'e li al'send'os sklav'o'j'n kaj pren'os mi'n en si'a'n dom'o'n?

— Mi aŭd'is — dir'is Acte.

Kaj dis'met'int'e la man'o'j'n, ŝi ek'silent'is. La mal'esper'o, kun kiu Ligia parol'is, ne trov'is en ŝi eĥ'o'n. Ŝi mem est'is ja am'at'in'o de Nero. Ŝi'a kor'o, kvankam bon'a, ne sci'is sufiĉ'e sent'i la hont'ind'ec'o'n de tia rilat'o. Kiel est'int'a sklav'in'o, ŝi tro al'kutim'iĝ'is al la leĝ'o'j de sklav'ec'o, kaj krom tio ĝis nun ŝi am'is Ner'o'n. Se li vol'us al ŝi re'ven'i, ŝi etend'us al li la brak'o'j'n kiel al si'a feliĉ'o. Vid'ant'e nun klar'e, ke Ligia dev'as aŭ iĝ'i am'at'in'o de la jun'a kaj bel'a Vinicius, aŭ el'met'i si'n mem kaj Aulusojn al pere'o, ŝi simpl'e ne kompren'is, kiel la knab'in'o pov'is hezit'i.

— En la dom'o de la cezar'o — ŝi dir'is post moment'o — vi ne est'us pli sekur'a, ol en la dom'o de Vinicius.

Kaj ne ven'is al ŝi la pens'o, ke kvankam ŝi parol'is ver'o'n, ŝi'a'j vort'o'j signif'is: “pac'iĝ'u kun la sort'o kaj iĝ'u konkub'in'o de Vinicius.” Sed al Ligia, kiu sent'is ankoraŭ sur la buŝ'o li'a'j'n kis'o'j'n, plen'a'j'n do best'a pasi'o kaj brul'ant'a'j'n, kiel karb'o, la sang'o ek'flu'is en la vizaĝ'o'n pro hont'o ĉe la nur'a re'memor'o pri ili.

— Neniam! — ŝi ek'kri'is eksplod'e. — Mi rest'os nek ĉi tie, nek ĉe Vinicius! Neniam!

Acten mir'ig'is ŝi'a eksplod'o.

— Ĉu Vinicius — ŝi demand'is — est'as de vi tiel mal'am'at'a?

Sed Ligia ne pov'is respond'i, ĉar de'nov'e ek'kapt'is ŝi'n plor'o. Acte al'prem'is ŝi'n al la brust'o kaj komenc'is trankvil'ig'i. Ursus spir'is pez'e kaj kun'prem'is la grand'eg'a'j'n pugn'o'j'n, ĉar, am'ant'e kun hund'a fidel'ec'o si'a'n reĝ'id'in'o'n, li ne pov'is el'port'i la vid'o'n de ŝi'a'j larm'o'j. En li'a lig'a, du'on'sovaĝ'a kor'o nask'iĝ'is la dezir'o re'ven'i en la feston'ej'o'n, sufok'i Viniciuson kaj, se neces'e, ankaŭ la cezar'o'n, li tim'is tamen propon'i al si'a sinjor'in'o tia'n serv'o'n, ne est'ant'e cert'a, ĉu tia ag'o, kiu komenc'e ek'ŝajn'is al li tre'eg'e simpl'a, konven'as al konfes'ant'o de la kruc'um'it'a Ŝaf'id'o.

Kaj Acte, kviet'ig'int'e Ligian, komenc'is de'nov'e demand'i:

— Ĉu li est'as de vi tiel mal'am'at'a?

— Ne — dir'is Ligia — mi ne rajt'as li'n mal'am'i, ĉar mi est'as krist'an'in'o.

— Mi sci'as, Ligia. Mi sci'as ankaŭ el la leter'o'j de Paŭlo el Tars'o, ke vi, krist'an'o'j, ne rajt'as mal'honor'iĝ'i, nek tim'i mort'o'n pli, ol pek'o'n, sed dir'u al mi, ĉu vi'a instru'o permes'as kaŭz'i mort'o'n?

— Ne.

— Kiel do vi pov'as ven'ig'i venĝ'o'n de la cezar'o sur la dom'o'n de Aulusoj?

Sekv'is moment'o de silent'o. Abism'o sen fund'o mal'ferm'iĝ'is de'nov'e antaŭ Ligia.

Kaj la jun'a liber'ig'it'in'o parol'is plu:

— Mi demand'as, ĉar mi bedaŭr'as vi'n, mi bedaŭr'as la bon'a'n Pomponian, kaj Auluson, kaj ili'a'n infan'o'n. Mi long'e viv'as en ĉi tiu dom'o, kaj mi sci'as, kio'n minac'as la koler'o de la cezar'o. Ne! Vi ne pov'as for'kur'i el ĉi tie. Nur unu rimed'o rest'as al vi: pet'eg'i Viniciuson, ke li re'don'u vi'n al Pomponia.

Sed Ligia mal'supr'e'n'ŝov'is si'n sur la genu'o'j'n, por pet'eg'i iu'n ali'a'n. Ursus ankaŭ sur'genu'iĝ'is, kaj ambaŭ komenc'is preĝ'i en la dom'o de la cezar'o, ĉe la maten'ruĝ'o.

Acte la unu'a'n foj'o'n vid'is tia'n preĝ'o'n kaj ne pov'is de'turn'i la okul'o'j'n de Ligia, kiu, turn'it'a al ŝi profil'e, kun lev'it'a kap'o kaj man'o'j, rigard'is la ĉiel'o'n, kvazaŭ atend'ant'e de tie help'o'n. La tag'iĝ'o verŝ'is lum'o'n sur ŝi'a'j'n mal'hel'a'j'n har'o'j'n kaj sur la blank'a'n peplum, spegul'iĝ'is en la pupil'o'j, kaj, tut'a en bril'o, ŝi mem aspekt'is kiel lum'o. En ŝi'a pal'iĝ'int'a vizaĝ'o, en la mal'ferm'it'a buŝ'o, en la lev'it'a'j man'o'j kaj okul'o'j oni vid'is i'a'n super'ter'a'n ekstaz'o'n. Kaj Acte nun ek'kompren'is, kial Ligia pov'is iĝ'i nenies konkub'in'o. Antaŭ la iam'a am'at'in'o de Nero flank'e'n'iĝ'is kvazaŭ rand'o de vual'o, kovr'ant'a mond'o'n tut'e ali'a'n ol tiu, al kiu ŝi kutim'is. Mir'ig'is ŝi'n tiu preĝ'o, tie ĉi, en la dom'o de krim'o kaj sen'hont'o. Antaŭ moment'o ŝajn'is al ŝi, ke ekzist'as por Ligia neni'u sav'rimed'o, sed nun ŝi komenc'is kred'i, ke pov'as okaz'i io ekster'ordinar'a, ke ven'os ia help'o, tiel potenc'a, ke la cezar'o mem ne pov'os ĝi'n rezist'i, ke el la ĉiel'o mal'supr'e'n'ven'os ia flug'il'hav'a arme'o help'e al la knab'in'o, aŭ ke la sun'o sub'stern'os al ŝi si'a'j'n radi'o'j'n kaj tir'os al si. Ŝi aŭd'is jam pri mult'a'j mirakl'o'j inter la krist'an'o'j, kaj pens'is nun, ke vid'ebl'e ĉio tio est'as ver'o, se Ligia tiel preĝ'as.

Kaj Ligia lev'iĝ'is fin'e kun vizaĝ'o, lum'ig'it'a de esper'o, Ursus ankaŭ lev'iĝ'is, kaj ek'kaŭr'int'e apud la benk'o, li rigard'is si'a'n sinjor'in'o'n, atend'ant'e ŝi'a'j'n vort'o'j'n.

La okul'o'j de Ligia nebul'iĝ'is kaj post moment'o du grand'a'j larm'o'j rul'iĝ'is mal'rapid'e sur ŝi'a'j vang'o'j.

— Di'o ben'u Pomponian kaj Auluson — ŝi dir'is. — Mi ne rajt'as ili'n pere'ig'i, do mi neniam re'vid'os ili'n.

Post'e, turn'int'e si'n al Ursus, ŝi komenc'is parol'i al li, ke li sol'a rest'is al ŝi en la mond'o, ke li dev'as nun est'i ŝi'a patr'o kaj zorg'ant'o. Ili ne pov'as serĉ'i rifuĝ'o'n ĉe Aulusoj, ĉar tio ven'ig'us sur ili'n koler'o'n de la cezar'o. Sed ŝi ne pov'as ankaŭ rest'i en la dom'o de la cezar'o, nek ĉe Vinicius. Ursus do pren'u ŝi'n, el'konduk'u el la urb'o kaj kaŝ'u ie, kie ŝi'n trov'os nek Vinicius, nek li'a'j serv'ist'o'j. Ŝi ir'os kun li ĉi'e'n, eĉ trans mar'o'j'n, eĉ trans mont'o'j'n, al barbar'o'j, kie oni ne aŭd'is la nom'o'n de Romo kaj kie'n ne ating'as la pov'o de la cezar'o. Li pren'u ŝi'n kaj sav'u, ĉar li sol'a rest'is al ŝi.

La lig'o est'is pret'a kaj, sign'e de obe'o, klin'iĝ'int'e, li ĉirkaŭ'pren'is ŝi'a'j'n pied'o'j'n. Sed sur la vizaĝ'o de Acte, kiu atend'is mirakl'o'n, bild'iĝ'is dis'rev'iĝ'o. Nur tio'n kaŭz'is do tiu preĝ'o? For'kur'i el la dom'o de la cezar'o signif'as plen'um'i krim'o'n de ofend'o de li'a majest'o, kiu dev'as est'i venĝ'it'a, kaj se eĉ Ligia sukces'us kaŝ'i si'n, la cezar'o venĝ'os kontraŭ Aulusoj. Se ŝi vol'as for'kur'i, ŝi for'kur'u el la dom'o de Vinicius. Tiam la cezar'o, kiu ne'volont'e okup'iĝ'as per fremd'a'j afer'o'j, ebl'e eĉ ne vol'os help'i al Vinicius en la serĉ'ad'o, kaj ĉiu'okaz'e ne est'os plen'um'it'a krim'o de ofend'o de la majest'o.

Sed Ligia ĝust'e tiel pens'is. Aulusoj eĉ ne sci'os, kie ŝi est'as, nek eĉ Pomponia. Ŝi for'kur'os tamen ne el la dom'o de Vinicius, sed el'voj'e. Li dir'is al ŝi en si'a ebri'ec'o, ke vesper'e li send'os por ŝi si'a'j'n sklav'o'j'n. Li parol'is sen'dub'e ver'o'n, kiu'n li ne konfes'us, se li est'us sobr'a. Vid'ebl'e li mem, aŭ ebl'e kun'e kun Petronius, parol'is antaŭ la festen'o kun la cezar'o kaj hav'ig'is de li la promes'o'n, ke morgaŭ maten'e li trans'don'os ŝi'n. Kaj se hodiaŭ ili eĉ forges'us, ili send'os por ŝi morgaŭ. Sed Ursus sav'os ŝi'n. Li ven'os, el'port'os ŝi'n el la port'il'o, kiel li ŝi'n el'port'is el la triclinium, kaj ili ir'os en la mond'o'n. Al Ursus neni'u kapabl'os rezist'i. Al li ne rezist'us eĉ tiu terur'a lukt'ist'o, kiu hieraŭ lukt'is en la triclinium. Sed ĉar Vinicius pov'as al'send'i tre mult'e da sklav'o'j, tial Ursus ir'os tuj al la episkop'o, Linus, pet'i konsil'o'n kaj help'o'n. La episkop'o kompat'os ŝi'n, ne las'os en la man'o'j de Vinicius, kaj ordon'os al krist'an'o'j ir'i kun Ursus kaj sav'i ŝi'n. Ili re'kapt'os ŝi'n kaj for'konduk'os, kaj post'e Ursus sci'os el'ir'ig'i ŝi'n el la urb'o kaj kaŝ'i ie de la roma potenc'o.

Kaj ŝi'a vizaĝ'o de'nov'e komenc'is kovr'i si'n per roz'kolor'o kaj rid'i. Kuraĝ'o de'nov'e ŝi'n plen'ig'is, kvazaŭ la esper'o de sav'o est'us jam iĝ'int'a real'aĵ'o. Subit'e ŝi ĵet'is la brak'o'j'n ĉirkaŭ la kol'o'n de Acte kaj, al'met'int'e si'a'n bel'eg'a'n buŝ'o'n al ŝi'a vang'o, komenc'is flustr'i:

— Vi ne perfid'os ni'n, Acte, ĉu ne?

— Je la ombr'o de mi'a patr'in'o — respond'is la liber'ig'it'in'o — mi ne perfid'os vi'n, kaj pet'u nur vi'a'n Di'o'n, ke Ursus sukces'u vi'n re'kapt'i.

Sed la blu'a'j, infan'a'j okul'o'j de la grand'eg'ul'o bril'is de feliĉ'o. Jen, li sci'is neni'o'n el'pens'i, kvankam li streĉ'is si'a'n mizer'a'n kap'o'n, sed tia'n afer'o'n li ja sci'pov'os. Kaj ĉu tag'e, aŭ nokt'e, est'as al li egal'e!... Li ir'os al la episkop'o, ĉar la episkop'o leg'as en la ĉiel'o, kio'n oni dev'as far'i, kaj kio'n oni ne dev'as. Sed kolekt'i krist'an'o'j'n li sci'us ĉiu'okaz'e. Ĉu li ne hav'as sufiĉ'e da kon'at'o'j, sklav'o'j, gladiator'o'j kaj liber'a'j hom'o'j, kaj en Suburra, kaj trans la pont'o'j? Li kolekt'us mil'o'n, kaj du mil'o'j'n da ili. Li re'kapt'os si'a'n sinjor'in'o'n, kaj el'konduk'i ŝi'n el la urb'o li ankaŭ sci'pov'os, kaj ir'i kun ŝi li sci'pov'os. Ili ir'os eĉ al la fin'o de la mond'o, eĉ tie'n, el kie ili ven'is, kaj kie neni'u aŭd'is pri Romo.

Tiam li komenc'is rigard'i antaŭ si'n, kvazaŭ vol'ant'e vid'ating'i i'a'j'n afer'o'j'n pas'int'a'j'n kaj tre'eg'e mal'proksim'a'j'n, post'e li komenc'is parol'i:

— En arb'ar'eg'o'n? Ho, kia arb'ar'eg'o, kia arb'ar'eg'o!...

Sed post moment'o li for'sku'is de si la vizi'o'j'n:

Jen, li tuj ir'os al la episkop'o, kaj vesper'e kun ia cent'o da hom'o'j li jam embusk'os la port'il'o'n. Kaj konduk'u ĝi'n tiam ne nur sklav'o'j, sed eĉ pretori'an'o'j! Neni'u jam prefer'e ŝov'u si'n sub li'a'n pugn'o'n, eĉ en fer'a arm'il'o... Ĉar ĉu fer'o est'as tiel fort'a? Se oni dec'e frap'os fer'o'n, la kap'o sub ĝi ne el'ten'os la frap'o'n!

Sed Ligia kun grand'eg'a kaj kun'e infan'a serioz'ec'o lev'is supr'e'n la fingr'o'n

— Ursus! “ne mort'ig'u” — ŝi dir'is.

La lig'o met'is si'a'n man'o'n, simil'a'n al baston'eg'o, sur la mal'antaŭ'e'n part'o'n de la kap'o kaj komenc'is, murmur'ant'e, frot'i la nuk'o'n kun grand'eg'a embaras'o: Li ja dev'as re'kapt'i ŝi'n... “si'a'n lum'o'n”... Ŝi mem dir'is, ke nun est'as li'a vic'o... Li atent'os, kiom li pov'os. Sed se ĝi okaz'us sen'vol'e? Li ja dev'as ŝi'n re'kapt'i! Nu, se ĝi okaz'us, li tiel pent'o'far'os, tiel pet'os pardon'o'n de la Sen'kulp'a Ŝaf'id'o, ke la Kruc'um'it'a Ŝaf'id'o indulg'os li'n, mizer'a'n... Li ja ne vol'us ofend'i la Ŝaf'id'o'n, nur la man'o'j'n li hav'as tiel pez'a'j'n...

Grand'a kor'tuŝ'o bild'iĝ'is sur li'a vizaĝ'o, sed vol'ant'e ĝi'n kaŝ'i, li riverenc'is kaj dir'is:

— Do mi ir'as al la sankt'a episkop'o.

Kaj Acte, ĉirkaŭ'pren'int'e la kol'o'n de Ligia, komenc'is plor'i...

Ankoraŭ'foj'e ŝi ek'kompren'is, ke ekzist'as iu mond'o, kie eĉ en sufer'o est'as pli da feliĉ'o, ol en ĉiu'j luks'o'j kaj ĝu'o'j de la cezar'a dom'o, ankoraŭ'foj'e fend'e mal'ferm'iĝ'is antaŭ ŝi pord'o al lum'o, sed sam'temp'e ŝi ek'sent'is, ke ŝi ne ind'as tra'ir'i tiu'n pord'o'n.

Ĉapitr'o IX

La kor'o de Ligia prem'is si'n pro sopir'o je Pomponia Graecina, kiu'n ŝi am'is per la tut'a anim'o, kaj je la tut'a dom'o de Aulusoj, tamen ŝi'a mal'esper'o pas'is. Ŝi sent'is eĉ cert'a'n dolĉ'ec'o'n, pens'ant'e, ke jen ŝi ofer'as por si'a Ver'o la bon'stat'o'n kaj komfort'o'n kaj akcept'as vag'a'n, ne'kon'at'a'n viv'o'n. Ebl'e est'is en tio iom da infan'a sci'vol'o, kia est'os tiu viv'o, for, en mal'proksim'a'j land'o'j, inter barbar'o'j kaj sovaĝ'a'j best'o'j, est'is tamen pli mult'e da profund'a kaj fid'ant'a kred'o, ke ŝi ag'as tiel, kiel ordon'is la di'a Majstr'o, kaj ke de nun Li mem zorg'os pri ŝi, kiel pri obe'a kaj fidel'a infan'o. Kaj en tiu okaz'o kia mal'bon'o pov'as ŝi'n traf'i? Se ven'os i'a'j sufer'o'j, ŝi el'port'os ili'n en Li'a nom'o. Se ven'os ne'atend'it'a mort'o, Li pren'os ŝi'n, kaj iam, kiam mort'os Pomponia, ili est'os kun'e dum la tut'a etern'ec'o. Mult'foj'e, ankoraŭ en la dom'o de Aulusoj, ŝi aflikt'is si'a'n infan'a'n kap'et'o'n, ke ŝi, krist'an'in'o, pov'as neni'o'n far'i por tiu Kruc'um'it'o, pri kiu Ursus parol'is kun tia kor'tuŝ'o. Sed nun la moment'o ven'is! Ligia sent'is si'n preskaŭ feliĉ'a kaj komenc'is rakont'i pri si'a feliĉ'o al Acte, kiu tamen ne pov'is ŝi'n ek'kompren'i. For'las'i ĉio'n, for'las'i la dom'o'n, bon'stat'o'n, la urb'o'n, ĝarden'o'j'n, templ'o'j'n, portik'o'j'n, ĉio'n, kio est'as bel'a, for'las'i la sun'a'n land'o'n kaj la proksim'a'j'n hom'o'j'n, kaj kial? Por kaŝ'i si'n de am'o de jun'a kaj bel'a kavalir'o?... Ĉio tio ne pov'is en'ir'i en la kap'o'n de Acte. En moment'o'j ŝi sent'is, ke tio est'as prav'a, ke pov'as eĉ est'i en tio ia grand'eg'a, mister'a feliĉ'o, sed ŝi ne pov'is klar'e konsci'ig'i tio'n al si, tiom pli, ke antaŭ Ligia est'is ankoraŭ tra'viv'aĵ'o, kiu pov'is mal'bon'e fin'iĝ'i, kaj en kiu ŝi pov'is simpl'e perd'i la viv'o'n. Acte est'is de'natur'e tim'em'a kaj kun mal'trankvil'o ŝi pens'is pri tio, kio'n la vesper'o pov'as al'port'i. Sed ŝi ne vol'is parol'i al Ligia pri si'a tim'o, kaj ĉar inter'temp'e plen'lum'e tag'iĝ'is kaj la sun'o en'rigard'is en la atrium, ŝi komenc'is inklin'ig'i ŝi'n al ripoz'o, neces'a post la sen'dorm'e pas'ig'it'a nokt'o. Ligia ne kontraŭ'star'is, kaj ambaŭ ili en'ir'is en cubiculum, kiu est'is vast'a kaj luks'e aranĝ'it'a, pro la iam'a'j rilat'o'j inter Acte kaj la cezar'o. Tie ili kuŝ'iĝ'is unu apud la ali'a, sed Acte, malgraŭ lac'ec'o, ne pov'is en'dorm'iĝ'i.

De'long'e ŝi est'is mal'gaj'a kaj mal'feliĉ'a, sed nun komenc'is ŝi'n kapt'i ia mal'trankvil'o, kiu'n ŝi neniam spert'is antaŭ'e. Ĝis tiam la viv'o nur ŝajn'is al ŝi pez'a kaj sen'morgaŭ'a, nun ĝi ek'ŝajn'is al ŝi subit'e mal'nobl'a.

En ŝi'a kap'o nask'iĝ'ad'is ĉiam pli grand'a ĥaos'o. La pord'o al la lum'o komenc'is de'nov'e jen ferm'i si'n, jen si'n mal'ferm'i. Sed en la moment'o'j, kiam ĝi si'n mal'ferm'is, la lum'o blind'ig'is ŝi'n tiel, ke ŝi neni'o'n vid'is klar'e. Ŝi nur diven'is, pli ĝust'e, ke tiu lum'ec'o en'ten'as i'a'n feliĉ'o'n, simpl'e sen'lim'a'n, kompar'e kun kiu ĉio ali'a est'as tia'grad'e sen'valor'a, ke se ekzempl'e la cezar'o for'ig'us Poppaean kaj re'e ek'am'us ŝi'n, Acten, eĉ tio ĉi est'us vant'aĵ'o. Subit'e ven'is al ŝi al ide'o, ke tiu cezar'o, kiu'n ŝi am'is kaj kiu'n malgraŭ'vol'e ŝi konsider'is ia du'on'di'o, est'as iu tiel mizer'a, kiel ĉiu el la sklav'o'j, kaj tiu palac'o kun kolon'ar'o'j el numid'a marmor'o est'as io ne pli valor'a, ol amas'o da ŝton'o'j. Sed fin'e tiu'j sent'o'j, kiu'j'n ŝi ne pov'is al si konsci'ig'i, komenc'is ŝi'n turment'i. Ŝi pen'is en'dorm'iĝ'i, sed, mord'at'a de mal'trankvil'o, ne pov'is.

Fin'e, kred'ant'e, ke Ligia, super kiu ek'pend'is tiom da danĝer'o'j kaj ne'cert'ec'o, ankaŭ ne dorm'as, ŝi turn'is si'n al ŝi, por parol'i pri ŝi'a vesper'a for'kur'o.

Sed Ligia dorm'is trankvil'e. En la mal'lum'a'n cubiculum, tra ne'sufiĉ'e preciz'e sur'tir'it'a kurten'o, en'fal'is kelk'a'j hel'a'j radi'o'j, en kiu'j flug'turn'iĝ'is or'a polv'o. Ĉe ili'a lum'o Acte rimark'is ŝi'a'n delikat'a'n vizaĝ'o'n, apog'it'a'n sur la nud'a brak'o, la ferm'it'a'j'n okul'o'j'n kaj iom mal'ferm'it'a'n buŝ'o'n. Ŝi spir'is egal'ritm'e, sed tiel, kiel oni spir'as en dorm'o.

— Ŝi dorm'as, ŝi pov'as dorm'i! — ek'pens'is Acte — ŝi ja est'as ankoraŭ infan'o.

Tamen post moment'o ven'is en ŝi'a'n kap'o'n la pens'o, ke tiu ĉi infan'o prefer'as tamen for'kur'i, ol iĝ'i am'at'in'o de Vinicius, ke ŝi prefer'as mizer'o'n, ol mal'honor'o'n, vag'a'n viv'o'n, ol luks'a'n dom'o'n ĉe Carinae, ol bel'a'j'n vest'o'j'n, juvel'o'j'n, ol festen'o'j'n, son'o'j'n de liut'o'j kaj citr'o'j.

— Kial?

Kaj ŝi komenc'is rigard'i Ligian, kvazaŭ vol'ant'e trov'i respond'o'n en ŝi'a dorm'lul'at'a vizaĝ'o. Ŝi rigard'is ŝi'a'n pur'a'n frunt'o'n, la seren'a'j'n ark'o'j'n de la brov'o'j, la du'on'e mal'ferm'it'a'n buŝ'o'n, la knab'in'a'n brust'o'n mov'at'a'n de trankvil'a spir'o, post tio ŝi ek'pens'is de'nov'e:

— Kiel diferenc'a ŝi est'as de mi!

Kaj Ligia ek'ŝajn'is al ŝi io mir'ind'a, ia di'a vizi'o, iu am'elekt'it'a de di'o'j, cent'foj'e pli bel'a, ol ĉiu'j flor'o'j en la ĝarden'o de la cezar'o kaj ol ĉiu'j skulpt'aĵ'o'j en li'a palac'o. Sed en la kor'o de la grek'in'o ne est'is envi'o. Kontraŭ'e, je la pens'o pri la danĝer'o'j, kiu'j minac'is la knab'in'o'n, ek'kapt'is ŝi'n grand'a kompat'o. Nask'iĝ'is en ŝi ia patr'in'a sent'o; Ligia ek'ŝajn'is al ŝi ne nur bel'eg'a, sed ankaŭ tre am'at'a, kaj proksim'ig'int'e la buŝ'o'n al ŝi'a'j mal'hel'a'j har'o'j, ŝi komenc'is ili'n kis'i.

Ligia dum'e dorm'is trankvil'e, kvazaŭ hejm'e, sub la zorg'ad'o de Pomponia Graecina. Kaj ŝi dorm'is sufiĉ'e long'e. La tag'mez'o jam pas'is, kiam ŝi mal'ferm'is si'a'j'n blu'a'j'n okul'o'j'n kaj komenc'is ĉirkaŭ'rigard'i tra la cubiculum kun grand'eg'a mir'o.

Mir'ig'is ŝi'n vid'ebl'e, ke ŝi ne est'as hejm'e, ĉe Aulusoj.

— Ĉu tio est'as vi, Acte? — ŝi dir'is fin'e, rimark'int'e en la krepusk'o la vizaĝ'o'n de la grek'in'o.

— Mi, Ligia.

— Ĉu jam est'as vesper'o?

— Ne, infan'o, sed la tag'mez'o jam pas'is.

— Kaj Ursus ne re'ven'is?

— Ursus ne dir'is, ke li re'ven'os, nur ke vesper'e li embusk'os kun krist'an'a'j la port'il'o'n.

— Ver'e.

Post tio ili for'las'is la cubiculum kaj ir'is en ban'ej'o'n, kie ban'int'e Ligian, Acte konduk'is ŝi'n al maten'manĝ'o, kaj post'e en la palac'a'j'n ĝarden'o'j'n, kie oni dev'is tim'i neni'a'n danĝer'a'n renkont'o'n, ĉar la cezar'o kaj li'a'j plej eminent'a'j kort'eg'an'o'j dorm'is ankoraŭ. Ligia la unu'a'n foj'o'n en la viv'o vid'is tiu'j'n grandioz'a'j'n ĝarden'o'j'n, plen'a'j'n de cipres'o'j, pini'o'j, kverk'o'j, oliv'arb'o'j kaj mirt'o'j, inter kiu'j blank'is tut'a popol'o da statu'o'j, bril'is trankvil'a'j spegul'o'j de lag'et'o'j, flor'is tut'a'j bosk'o'j da roz'o'j, sur'ŝpruc'at'a'j de fontan'a akv'o'polv'o, kie en'ir'o'n al sorĉ'a'j grot'o'j ĉirkaŭ'kresk'is heder'o aŭ vin'ber'branĉ'o'j, kie sur la akv'o'j naĝ'is arĝent'a'j cign'o'j, kaj inter la statu'o'j kaj arb'o'j promen'is dom'ig'it'a'j gazel'o'j el dezert'o'j de Afrik'o kaj divers'kolor'a'j bird'o'j, ven'ig'it'a'j el ĉiu'j kon'at'o'j land'o'j de la mond'o.

La ĝarden'o'j est'is sen'hom'a'j; tie kaj le labor'is kun fos'il'o'j en la man'o'j sklav'o'j, du'on'voĉ'e kant'ant'a'j kant'o'j'n; ali'a'j, al kiu'j oni don'is moment'o'n da ripoz'o, sid'is apud lag'et'o'j aŭ en ombr'o de kverk'o'j, en trem'ant'a'j lum'et'o'j, penetr'ant'a'j tra la foli'o'j; ali'a'j fin'e sur'ŝpruc'ad'is roz'o'j'n aŭ pal'viol'a'j'n safran'flor'o'j'n. Acte kaj Ligia promen'is sufiĉ'e long'e, rigard'ant'e ĉiu'j'n mir'ind'aĵ'o'j'n de la ĝarden'o'j, kaj kvankam mank'is al Ligia liber'ec'o de la pens'o, ŝi est'is ankoraŭ tro infan'a, por pov'i kontraŭ'star'i la interes'o'n, sci'vol'o'n kaj admir'o'n. Ven'is eĉ en ŝi'a'n kap'o'n la ide'o, ke se la cezar'o est'us bon'a, tiam en tia palac'o kaj en tia'j ĝarden'o'j li pov'us est'i tre feliĉ'a.

Sed fin'e, iom lac'a'j, ili sid'iĝ'is sur benk'o, preskaŭ tut'e kaŝ'it'a en cipres'a dens'aĵ'o, kaj komenc'is parol'i pri tio, kio plej mult'e pez'is sur ili'a'j kor'o'j, tio est'as pri la vesper'a for'kur'o de Ligia. Acte est'is mult'e mal'pli trankvil'a, ol Ligia, pri la sukces'o de tiu for'kur'o. En moment'o'j ŝajn'is eĉ al ŝi, ke tio est'as frenez'a plan'o, kiu ne pov'as sukces'i. Ŝi sent'is ĉiam pli grand'a'n kompat'o'n por Ligia. En ŝi'a'n kap'o'n ven'is ankaŭ la ide'o, ke cent'obl'e mal'pli danĝer'e est'us pen'i pac'ig'i Viniciuson. Post moment'o ŝi komenc'is demand'i Ligian, kiel long'e ŝi kon'as Viniciuson, kaj ĉu ŝi ne supoz'as, ke li ebl'e las'us si'n mol'ig'i kaj re'don'us ŝi'n al Pomponia.

Sed Ligia sku'is mal'gaj'e si'a'n mal'hel'a'n kap'et'o'n.

— Ne. En la dom'o de Aulusoj Vinicius est'is ali'a, tre bon'a, sed de la hieraŭ'a festen'o mi tim'as li'n kaj prefer'as for'kur'i al la lig'o'j.

Acte demand'is plu:

— Tamen en la dom'o de Aulusoj li est'is simpati'a al vi?

— Jes — respond'is Ligia, klin'ant'e la kap'o'n.

— Vi ne est'as ja sklav'in'o, kiel mi est'is — dir'is Acte post moment'a pri'pens'o. — Vinicius pov'us vi'n edz'in'ig'i. Vi est'as garanti'ul'in'o kaj fil'in'o de la reĝ'o de l’ lig'o'j. Aulusoj am'as vi'n, kiel propr'a'n infan'o'n, kaj mi est'as cert'a, ke ili pret'e akcept'us vi'n kiel fil'in'o'n. Vinicius pov'us vi'n edz'in'ig'i.

Sed ŝi respond'is ankoraŭ pli mal'laŭt'e kaj mal'gaj'e:

— Mi prefer'as for'kur'i al la lig'o'j.

— Ligia, ĉu vi vol'as, ke mi tuj ir'u al Vinicius, vek'u li'n, se li dorm'as, kaj dir'u tio'n, kio'n mi dir'as nun al vi? Jes, mi'a kar'a, mi ir'os al li kaj dir'os: Vinicius, ŝi est'as reĝ'a fil'in'o kaj am'at'a infan'o de la glor'a Aulus; se vi am'as ŝi'n, re'don'u ŝi'n al Aulusoj kaj post'e pren'u ŝi'n, kiel edz'in'o'n, el ili'a dom'o.

La knab'in'o tamen respond'is per voĉ'o jam tiel mal'laŭt'a, ke Acte apenaŭ pov'is aŭd'i:

— Mi prefer'as al la lig'o'j...

Kaj du grand'a'j larm'o'j ek'pend'is sur ŝi'a'j mal'lev'it'a'j okul'har'o'j.

Sed la plu'a'n inter'parol'o'n inter'romp'is bru'et'o de proksim'iĝ'ant'a'j paŝ'o'j, kaj antaŭ ol Acte hav'is temp'o'n vid'i, kiu ven'as, antaŭ la benk'o aper'is Sabina Poppaea kun mal'grand'a sklav'in'a sekv'ant'ar'o. Du sklav'in'o'j ten'is super ŝi'a kap'o tuf'o'j'n de strut'a'j plum'o'j, fiks'it'a'j'n sur or'a'j stang'o'j, per kiu'j ili vent'um'is ŝi'n facil'e kaj ŝirm'is kontraŭ la brul'ant'a ankoraŭ aŭtun'a sun'o, dum antaŭ ŝi etiop'in'o, nigr'a, kiel ebon'o, kun puf'a'j mam'o'j, kvazaŭ ŝvel'int'a'j de lakt'o, port'is sur la brak'o'j infan'o'n, ĉirkaŭ'volv'it'a'n per purpur'a tuk'o kun or'a'j franĝ'o'j. Acte kaj Ligia lev'iĝ'is, kred'ant'e, ke Poppaea pas'os preter la benk'o, ne turn'int'e al ili atent'o'n, sed ŝi halt'is antaŭ ili kaj dir'is:

— Acte, la sonor'il'et'o'j, kiu'j'n vi al'kudr'is al la icuncula (pup'o), est'is mal'bon'e al'kudr'it'a'j; la infan'o de'ŝir'is unu kaj ek'port'is al la buŝ'o; feliĉ'e, Lilith rimark'is tio'n sufiĉ'e fru'e.

— Pardon'u, di'a — respond'is Acte, kruc'ig'ant'e la man'o'j'n sur la brust'o kaj klin'ant'e la kap'o'n.

Sed Poppaea komenc'is rigard'i Ligian.

— Kiu est'as ĉi tiu sklav'in'o — ŝi demand'is post moment'o.

— Si ne est'as sklav'in'o, di'a aŭgust'in'o, sed zorg'at'in'o de Pomponia Graecina kaj fil'in'o de la reĝ'o de l' lig'o'j, don'it'a de li al Romo, kiel garanti'ul'in'o.

— Kaj ŝi ven'is vi'n vizit'i?

— Ne, aŭgust'in'o. De antaŭ'hieraŭ ŝi loĝ'as en la palac'o.

— Pro kies ordon'o?

— Pro la ordon'o de la cezar'o...

Poppaea komenc'is ankoraŭ pli atent'e rigard'i Ligian, kiu star'is antaŭ ŝi kun klin'it'a kap'o, jen lev'ant'e pro sci'em'o si'a'j'n radi'a'j'n okul'o'j'n, jen de'nov'e kovr'ant'e ili'n per la palpebr'o'j. Subit'a sulk'o aper'is inter la brov'o'j de la aŭgust'in'o. Ĵaluz'a pri la propr'a bel'ec'o kaj pri la reg'ad'o, ŝi viv'is en sen'ĉes'a tim'e, ke iam iu feliĉ'a rival'in'o pere'ig'os ŝi'n, kiel ŝi pere'ig'is Octavian. Tial ĉiu bel'a vizaĝ'o en la palac'o vek'is en ŝi suspekt'o'n. Per okul'o de spert'ul'in'o ŝi ekzamen'is unu'rigard'e la tut'a'n figur'o'n de Ligia, taks'is ĉiu'n detal'o'n de ŝi'a vizaĝ'o, kaj ek'tim'is. “Ŝi est'as simpl'e nimf'o" — ŝi dir'is al si. “Ŝi'n nask'is Venus'o mem”. Kaj subit'e ven'is en ŝi'a'n kap'o'n la pens'o, kiu ĝis nun ven'is al ŝi neniam, ĉe ek'vid'o de iu ajn bel'ul'in'o: ke ŝi est'as mult'e pli aĝ'a! Ek'vibr'is en ŝi la vund'it'a mem'am'o, ek'kapt'is ŝi'n mal'trankvil'o kaj divers'a'j tim'o'j rapid'e tra'ir'is ŝi'a'n kap'o'n. “Ebl'e Nero ŝi'n ne vid'is, aŭ ebl'e, rigard'ant'e tra la smerald'o, li ne ĝust'e'taks'is ŝi'n. Sed kio pov'as okaz'i, se li renkont'os ŝi'n tag'e, ĉe sun'lum'o, tiel bel'eg'a'n?... Pli'e, ŝi ne est'as sklav'in'o! ŝi est'as reĝ'a fil'in'o, el barbar'a gent'o, ver'e, sed reĝ'a fil'in'o!... Di'o'j sen'mort'a'j! Ŝi est'as sam'e bel'a, kiel mi, kaj pli jun'a!” La sulk'o inter ŝi'a'j brov'o'j iĝ'is ankoraŭ pli grand'a, kaj la pupil'o'j el sub la or'a'j okul'har'o'j ek'bril'is per mal'varm'a bril'o.

Sed, turn'int'e si'n al Ligia, ŝi komenc'is demand'i kun ŝajn'a trankvil'ec'o:

— Ĉu vi parol'is kun la cezar'o?

— Ne, aŭgust'in'o.

— Kial vi prefer'as est'i ĉi tie, ol ĉe Aulusaj?

— Mi ne prefer'as, sinjor'in'o. Petronius instig'is la cezar'o'n, ke li for'pren'u mi'n de Pomponia, sed mi est'as ĉi tie kontraŭ'vol'e, sinjor'in'o!

— Kaj vi dezir'us re'ven'i al Pomponia?

La last'a'n demand'o'n Poppaea far'is per voĉ'o pli mol'a kaj pli mild'a, do en la kor'o'n de Ligia penetr'is esper'o.

— Sinjor'in'o — ŝi dir'is, etend'ant'e al ŝi la man'o'j'n — la cezar'o promes'is for'don'i mi'n, kiel sklav'in'o'n, al Vinicius, sed vi prop'et'u pri mi kaj re'ven'ig'u mi'n al Pomponia.

— Do Petronius instig'is la cezar'o'n, ke li for'pren'u vi'n de Aulusoj kaj for'don'u al Vinicius?

— Jes, sinjor'in'o. Vinicius est'as send'ont'a por mi ankoraŭ hodiaŭ si'a'j'n sklav'o'j'n, sed vi, bon'a, vi kompat'u mi'n.

Dir'int'e ĉi tio'n, ŝi klin'is si'n, kaj ek'kapt'int'e la rand'o'n de la vest'o de Peppaea, atend'is ŝi'a'n vort'o'n kun bat'ant'a kor'o. Poppaea rigard'is ŝi'n moment'e kun vizaĝ'o, lum'ig'it'a de mal'bon'a rid'et'o, post kio ŝi dir'is:

— Do mi promes'as al vi, ke ankoraŭ hodiaŭ vi iĝ'os sklav'in'o de Vinicius.

Kaj ŝi for'ir'is, kiel fantom'o bel'eg'a, sed mal'bon'a. La orel'o'j'n de Ligia kaj Acte ating'is nur kri'o de la infan'o, kiu ial komenc'is plor'i.

La okul'o'j de Ligia ankaŭ plen'iĝ'is per larm'o'j, sed post moment'o ŝi pren'is la man'o'n do Acte kaj dir'is: — Ni re'ven'u. Help'o'n ni atend'u nur el tie, el kie ĝi pov'as ven'i.

Kaj ili re'ven'is en la atrium, kiu'n ili ne for'las'is plu ĝis la vesper'o. Kiam mal'lum'iĝ'is kaj kiam sklav'o'j en'port'is kvar'obl'a'j'n meĉ'lamp'o'j'n kun grand'eg'a'j flam'o'j, ili ambaŭ est'is tre pal'a'j. Ili'a inter'parol'o ŝir'is si'n ĉiu'moment'e. Ambaŭ ili aŭskult'is, ĉu iu ne proksim'iĝ'as. Ligia ripet'ad'is sen'ĉes'e, ke kvankam kun bedaŭr'o ŝi for'las'as Acten, sed tamen, ĉar Ursus jam atend'as sen'dub'e en mal'lum'o, ŝi prefer'us, ke ĉio okaz'u hodiaŭ. Tamen pro emoci'o ŝi'a spir'o iĝ'is pli rapid'a kaj pli laŭt'a. Acte febr'e kolekt'is juvel'o'j'n, kiu'j'n ŝi pov'is, kaj lig'ant'e ili'n en la rand'o'n de la peplum, pet'eg'is Ligian, ke ŝi ne mal'akcept'u tiu'n ĉi donac'o'n kaj rimed'o'n de for'kur'o. En moment'o'j ek'reg'ad'is profund'a silent'o, plen'a do aŭd'o'tromp'o'j. Al ambaŭ ŝajn'is, ke ili aŭd'as jen i'a'n flustr'o'n trans la kurten'o, jen mal'proksim'a'n plor'o'n de infan'o, jen boj'ad'o'n de hund'o'j.

Subit'e la kurten'o de la vestibl'o mov'iĝ'is sen ia bru'o, kaj alt'a, mal'hel'a hom'o kun vizaĝ'o sign'it'a de variol'o, aper'is, kiel spirit'o, en la atrium. Ligia en unu moment'o re'kon'is Atacinuson, liber'ig'it'o'n de Vinicius, kiu venad'is en la dom'o'n de Aulus.

Acte ek'kri'is, sed Atacinus riverenc'is profund'e kaj dir'is:

— Salut'o'n al la di'a Ligia de Marcus Vinicius, kiu atend'as ŝi'n kun festen'o en la dom'o, ornam'it'a per verd'aĵ'o.

La lip'o'j do la knab'in'o iĝ'is tut'e blank'a'j.

— Mi ir'as — ŝi dir'is.

Kaj ŝi ĵet'is adiaŭ'e la brak'o'j'n ĉirkaŭ la kol'o'n de Acte.

Ĉapitr'o X

La dom'o de Vinicius efektiv'e est'is ornam'it'a per mirt'a verd'aĵ'o kaj heder'o'j, el kiu'j oni far'is plekt'aĵ'o'j'n sur la mur'o'j kaj super la pord'o'j. Kolon'o'j'n oni ĉirkaŭ'ig'is per volv'iĝ'ant'a'j vin'ber'branĉ'o'j. En la atrium, super kies mal'ferm'aĵ'o oni sur'tir'is lan'a'n purpur'a'n kurten'o'n ŝirm'e kontraŭ la nokt'a mal'varm'o, est'is lum'e, kiel en tag'o.

Brul'is ok'obl'a'j kaj dek'du'flam'a'j meĉ'lamp'o'j, hav'ant'a'j la form'o'j'n de vaz'o'j, arb'o'j, best'o'j, bird'o'j aŭ statu'o'j, ten'ant'a'j lamp'o'j'n, plen'ig'it'a'j'n per bon'odor'a oliv'ole'o, skulpt'it'a'j el alabastr'o, el marmor'o, el or'ig'it'a korinta kupr'o, ne tiel mir'ind'a'j, kiel la fam'a kandel'ing'o el la templ'o de Apolon'o, uz'at'a de Nero, sed bel'eg'a'j kaj skulpt'it'a'j de fam'a'j majstr'o'j. Kelk'a'j el la meĉ'lamp'o'j est'is ŝirm'it'a'j per aleksandriaj vitr'aĵ'o'j aŭ diafan'a'j teks'aĵ'o'j el apud Indus'o, ruĝ'a'j blu'a'j, flav'a'j, viol'a'j, tiel ke la tut'a atrium est'is plen'a de divers'kolor'a'j radi'o'j. Ĉie sent'iĝ'ad'is la odor'o de nard'o, al kiu Vinicius al'kutim'iĝ'is kaj kiu'n li ek'ŝat'is en la orient'o. La fund'o de la dom'o, kie svarm'is vir'in'a'j kaj vir'a'j figur'o'j de sklav'o'j, ankaŭ bril'is de lum'o. En la triclinium tabl'o est'is pret'a por kvar person'a'j, ĉar la festen'o'n, krom Vinicius kaj Ligia, est'is part'o'pren'ont'a'j Petronius kaj Chrysothemis.

Vinicius sekv'is en ĉio la vort'o'j'n de Petronius, kiu konsil'is al li ne ir'i por ven'ig'i Ligian, sed send'i Atacinuson kun la permes'o, ricev'it'a de la cezar'o, kaj mem akcept'i ŝi'n hejm'e, kaj akcept'i afabl'e, eĉ kun sign'o'j de respekt'o.

— Hieraŭ vi est'is ebri'a — li parol'is. — Mi vid'is vi'n: vi kondut'is al ŝi, kiel ŝton'min'ist'o el la Alban'a mont'ar'o. Ne est'u tro insist'a kaj memor'u, ke bon'a'n vin'o'n oni dev'as trink'i mal'rapid'e. Sci'u ankaŭ, ke dolĉ'e est'as dezir'i, sed ankoraŭ pli dolĉ'e — est'i dezir'at'a.

Chrysothemis hav'is pri tio propr'a'n, iom ali'a'n opini'o'n, sed Petronius, nom'ant'e ŝi'n si'a vest'pastr'in'o kaj si'a kolombin'et'o, komenc'is klar'ig'i al ŝi la diferenc'o'n, kiu est'as inter lert'a cirk'a ĉar'ist'o kaj knab'o, kiu unu'a'foj'e sur'ir'as kvadrig'o'n. Post'e, turn'int'e si'n al Vinicius, li parol'is plu:

— Akir'u ŝi'a'n fid'o'n, gaj'ig'u ŝi'n, est'u grand'anim'a por ŝi. Mi ne vol'us vid'i mal'gaj'a'n festen'o'n. Ĵur'u eĉ al ŝi je Hadeso, ke vi re'ven'ig'os ŝi'n al Pomponia, kaj ĝi est'os jam vi'a afer'o, ke ŝi prefer'u morgaŭ rest'i, ol re'ven'i.

Post'e, montr'ant'e al Chrysothemis, li al'don'is:

— Mi de kvin jar'o'j ĉiu'tag'e kondut'as pli mal'pli tiel sam'e al tiu ĉi mi'a tim'em'a turt'in'o, kaj mi ne pov'as plend'i pro ŝi'a sever'ec'o...

Chrysothemis respond'e frap'is li'n per vent'um'il'o el pav'a'j plum'o'j kaj dir'is:

— Ĉu mi ne rezist'is al vi, satirus'o!

— Pro mi'a antaŭ'int'o...

— Ĉu vi ne est'is ĉe mi'a'j pied'o'j?

— For met'i ring'o'j'n sur ili'a'j'n fingr'o'j'n.

Chrysothemis rigard'is preter'vol'e si'a'j'n pied'o'j'n, sur kies fingr'o'j efektiv'e fajr'is bril'o'j de juvel'o'j, kaj ambaŭ ili komenc'is rid'i. Sed Vinicius ne aŭskult'is ili'a'j'n kontraŭ- parol'o'j'n. Li'a kor'o bat'is mal'trankvil'e sub la desegn'o'riĉ'a vest'o de siria pastr'o, per kiu li ornam'is si'n por akcept'i Ligian.

— Ili dev'us jam el'ir'i el la palac'o — li dir'is, kvazaŭ parol'ant'e al si mem.

— Ili dev'us — respond'is Petronius. — Ebl'e mi dum'e rakont'u al vi pri la aŭgur'o'j de Apolonius el Tiano, aŭ la histori'o'n pri Ruffinus, kiu'n mi ne fin'is, mi ne memor'as kial.

Sed Viniciuson mal'mult'e interes'is Apolonius el Tiano, sam'e kiel la histori'o de Ruffinus. Li'a pens'o est'is ĉe Ligia, kaj kvankam li sent'is, ke pli bel'e est'is akcept'i ŝi'n hejm'e, ol ir'i kiel vir'in'o'kapt'ist'o en la palac'o'n, li tamen kelk'foj'e bedaŭr'as, ke li ne ir'is, nur tial, ke li pov'us pli fru'e vid'i Ligian kaj sid'i apud ŝi en mal'lum'o en du'person'a port'il'o.

Dum'e sklav'o'j en'port'is tri'pied'o'n, ornam'it'a'n per kap'o'j de vir'ŝaf'o'j, bronz'a'j'n plad'o'j'n kun karb'o, sur kiu'n ili komenc'is ŝut'i et'a'j'n tranĉ'aĵ'o'j'n da mirh'o kaj nard'o.

— Ili jam turn'iĝ'as al Carinae — dir'is de'nov'e Vinicius.

— Li ne el'ten'os, el'kur'os renkont'e kaj cert'e mal'traf'os ili'n — ek'kri'is Chrysothemis.

Vinicius rid'et'is sen'pens'e kaj dir'is:

— Ne, mi el'ten'os.

Sed li komenc'is mov'i la naz'flank'o'j'n kaj spir'eg'i, kio'n vid'ant'e, Petronius lev'is la ŝultr'o'j'n.

— Neniom da filozofi'o est'as en li, nek eĉ por sesterc'o — li dir'is — kaj neniam mi far'os el tiu fil'o de Mars'o hom'o'n.

Vinicius eĉ ne ek'aŭd'is:

— Ili est'as jam ĉe Carinae!...

Kaj ili efektiv'e est'is turn'iĝ'ant'a'j al Carinae. Sklav'o'j, nom'at'a'j lampadarii, ir'is front'e, ali'a'j, nom'at'a'j pedisequi, ĉe ambaŭ flank'o'j de la port'il'o, kaj Atacinus tuj post ĝi, estr'ant'e la ir'ant'ar'o'n.

Sed ili antaŭ'e'n'ir'is tre mal'rapid'e, ĉar la lantern'o'j en la tut'e ne'lum'ig'it'a urb'o mal'sufiĉ'e hel'ig'ad'is la voj'o'n. Krom tio la strat'o'j proksim'e de la palac'o est'is sen'hom'a'j — apenaŭ tie kaj ie preter'pas'is iu kun lantern'o — sed, kontraŭ'e, pli mal'proksim'e ili est'is ne'ordinar'e mov'o'plen'a'j. Preskaŭ el ĉiu flank'a strat'et'o el'ir'ad'is hom'o'j, tri'op'e, kvar'op'e, ĉiu'j sen lantern'o'j, ĉiu'j en mal'hel'a'j mantel'o'j. Kelk'a'j marŝ'is kun'e kun la ir'ant'ar'o, miks'ant'e si'n kun la sklav'o'j, ali'a'j, en pli grand'a'j ar'o'j, venad'is de kontraŭ'e. Kelk'a'j ŝancel'is si'n, kiel ebri'a'j. En moment'o'j la ir'ad'o iĝ'ad'is tiel mal'facil'a, ke la lampadarii komenc'is kri'i:

— Lok'o'n por la nobl'a tribun'o, Marcus Vinicius!

Ligia vid'is tra dis'ŝov'it'a'j kurten'o'j tiu'j'n mal'hel'a'j'n ar'o'j'n kaj komenc'is trem'i pro emoci'o. Kapt'ad'is ŝi'n altern'e jen esper'o, jen tim'o. “Est'as li! Ursus kaj la krist'an'o'j! Ĝi okaz'os tuj” — ŝi parol'is per trem'ant'a'j lip'o'j. — “Ho Krist'o, ho Krist'o, ho Krist'o, sav'u!”

Eĉ Atacinus, kiu komenc'e ne atent'is tiu'n ne'ordinar'a'n strat'mov'ad'o'n, komenc'is fin'e mal'trankvil'i. Est'is en ĝi io strang'a. La lampadarii dev'is ĉiam pli oft'e vok'i: “Lok'o'n por la port'il'o de la nobl'a tribun'o!” De'flank'e ne'kon'at'a'j hom'o'j tiel prem'is la port'il'o'n, ke Atacinus ordon'is al la sklav'o'j pel'i ili'n for per baston'o'j.

Subit'e kri'o lev'iĝ'is en la front'o de la ir'ant'ar'o, en unu moment'o esting'iĝ'is ĉiu'j lum'o'j. Ĉirkaŭ la port'il'o iĝ'is inter'prem'o, tumult'o, batal'o.

Atacinus ek'kompren'is: ĝi est'is simpl'e atak'o.

Kaj ek'kompren'int'e, li rigid'iĝ'is. Ĉiu'j sci'is, ke la cezar'o oft'e, por distr'i si'n, far'as atak'o'j'n kun ar'o da aŭgust'an'o'j, tiel en Suburra, kiel en ali'a'j kvartal'o'j de la urb'o. Oni sci'is, ke kelk'foj'e li rikolt'is en tiu'j nokt'a'j ekskurs'o'j tuber'o'j'n kaj kontuz'o'j'n, sed tiu'n, kiu si'n defend'is, renkont'is mort'o, se li eĉ est'us senat'an'o. La dom'o de la vigil'o'j, kies dev'o est'is gard'i ord'o'n en la urb'o, ne est'is tre mal'proksim'e, sed en simil'a'j okaz'o'j la gard'ist'o'j ŝajn'ig'is, ke ili est'as surd'a'j kaj blind'a'j. Dum'e ĉirkaŭ la port'il'o bol'is; hom'o'j komenc'is lukt'i, batal'i, teren'ĵet'i kaj pied'prem'i unu la ali'a'n. La kap'o'n de Atacinus tra'fulm'is la pens'o, ke li dev'as sav'i antaŭ ĉio Ligian kaj si'n mem, kaj la ceter'o'n las'i al la sort'o. El'tir'int'e do ŝi'n el la port'il'o, li kapt'is ŝi'n sur la brak'o'j'n kaj pen'is for'ŝtel'i si'n en la mal'lum'o.

Sed Ligia komenc'is vok'i:

— Ursus! Ursus!

Ŝi est'is blank'e vest'it'a, oni pov'is do facil'e ŝi'n rimark'i. Atacinus komenc'is per la du'a, liber'a man'o rapid'e kovr'i ŝi'n per la propr'a mantel'o, kiam subit'e kvazaŭ terur'a pren'il'eg'o ek'kapt'is li'a'n nuk'o'n kaj sur li'a'n kap'o'n fal'is, kiel ŝton'o, grand'eg'a, frakas'ant'a bul'o.

Kaj li fal'is en unu moment'o, kiel bov'o, frap'it'a per bat'il'o, antaŭ altar'o de Jov'o.

La sklav'o'j pli'part'e kuŝ'is sur la ter'o, aŭ sav'is si'n, dis'bat'ant'e si'n en dens'a mal'lum'o kontraŭ mur'a'j el'star'aĵ'o'j. Sur la lok'o rest'is nur la port'il'o, frakas'it'a en la tumult'o. Ursus for'port'is Ligian al Suburra, li'a'j kun'ul'o'j sekv'is li'n, grad'e dis'iĝ'ant'e dum la voj'o.

Sed la sklav'o'j komenc'is kolekt'i si'n antaŭ la dom'o do Vinicius kaj inter'konsent'i. Ili ne kuraĝ'is en'ir'i. Post mal'long'a inter'konsent'o ili re'ven'is al la batal'lok'o, kie ili trov'is kelk'a'j'n sen'viv'a'j'n korp'o'j'n, kaj inter ili la korp'o'n do Atacinus. Tiu ĉi konvulsi'is ankoraŭ, sed post moment'a pli fort'a trem'o li streĉ'ig'is kaj rest'is sen'mov'a.

Tiam ili kun'pren'is li'n kaj re'ven'int'e, halt'is de'nov'e antaŭ la pord'eg'o. Oni dev'is tamen kon'ig'i al la sinjor'o, kio okaz'is.

— Gulo dir'u — komenc'is flustr'i kelk'a'j voĉ'o'j — sang'o flu'as de li'a vizaĝ'o, kiel do la ni'a'j, kaj la sinjor'o li'n am'as. Por Gulo est'as mal'pli danĝer'e, ol por la ali'a'j.

Kaj Gulo, german'o, mal'jun'a sklav'o, kiu iam el'vart'is Viniciuson kaj est'is de li hered'it'a de la patr'in'o, la frat'in'o de Petronius, dir'is:

— Mi dir'os, sed ni ir'u ĉiu'j kun'e. Li'a koler'o ne fal'u sur mi'n sol'a'n.

Vinicius komenc'is jam dum'e tut'e sen'pacienc'i. Petronius kaj Chrysothemis rid'is li'n, sed li marŝ'is per rapid'a'j paŝ'o'j tra la atrium, ripet'ant'e:

— Ili jam dev'us ven'i!... — Ili jam dev'us ven'i!...

Kaj li vol'is ir'i, sed la du ali'a'j re'ten'is li'n.

Subit'e tamen en la vestibl'o aŭd'iĝ'is paŝ'o'j; en is atrium en'kur'is grand'ar'e la sklav'o'j, kaj, rapid'e ek'star'int'e ĉe la mur'o, komenc'is ripet'i per ĝem'a'j voĉ'o'j:

— Aaaa!... aa!

Vinicius salt'kur'is al ili.

— Kie est'as Ligia! — ek'kri'is li per terur'a, ŝanĝ'it'a voĉ'o.

— Aaaa!!!...

Tiam Gulo el'paŝ'is antaŭ'e'n kun si'a sang'o'kovr'it'a vizaĝ'o, vok'ant'e rapid'e kaj plor'em'e:

— Jen sang'o, sinjor'o! ni defend'is ŝi'n! Jen sang'o, sinjor'o! jen sang'o!...

Sed li ne pov'is fin'i, ĉar Vinicius ek'kapt'is bronz'a'n kan- delingon kaj per unu frap'o frakas'is la krani'o'n de la sklav'o, post'e, prem'int'e si'a'n kap'o'n per la man'o'j, en'ig'is la fingr'o'j'n inter la har'o'j'n, ripet'ant'e raŭk'e:

— Me miserum! Me miserum!

Li'a vizaĝ'o iĝ'is ruĝ'blu'a, la okul'o'j for'kur'is sub la frunt'o'n, ŝaŭm'o aper'is sur li'a buŝ'o.

— Verg'o'j'n!!! — li ek'muĝ'is per ne'hom'a voĉ'o.

— Sinjor'o! Aaaa!... kompat'u! — ĝem'is la sklav'o'j.

Sed Petronius lev'iĝ'is kun la esprim'o de mal'plaĉ'o sur la vizaĝ'o.

— Ni ir'u, Chrysothemis! — li dir'is — se vi vol'as rigard'i viand'o'n, mi ordon'os pri'rab'i vend'ej'o'n de buĉ'ist'o ĉe Carinae.

Li el'ir'is el la atrium, kaj en la tut'a dom'o, ornam'it'a per verd'aĵ'o de heder'o'j kaj pret'a al festen'o, ek'son'is post moment'o ĝem'o'j kaj fajf'ad'o de verg'o'j, kiu'j daŭr'is ĝis la maten'o.

Ĉapitr'o XI

Tiu'n ĉi nokt'o'n Vinicius tut'e ne en'lit'iĝ'is. I'a'n temp'o'n post la for'ir'o de Petronius, kiam la ĝem'o'j de la skurĝ'at'a'j sklav'o'j pov'is kviet'ig'i nek li'a'n dolor'o'n, nek la furioz'o'n, li kolekt'is ar'o'n de ali'a'j serv'ist'o'j kaj front'e de ili, jam en mal'fru'a nokt'o, el'kur'is por serĉ'i Ligian. Li vizit'is la eskvilin'a'n kvartal'o'n, post'e Suburran, Vicus Sceleratus kaj ĉiu'j'n apud'a'j'n strat'et'o'j'n. Post'e tio, ĉirkaŭ'ir'int'e Kapitol'o'n, li ating'is, tra la pont'o de Fabricus, la insul'o'n, kaj tra'kur'is fin'e la transtibran part'o'n de la urb'o. Sed ĝi est'is sen'cel'a kur'ad'o, ĉar li mem ne esper'is trov'i Ligian, kaj se li serĉ'is ŝi'n, li far'is tio'n ĉef'e por plen'ig'i per io la terur'a'n nokt'o'n. Efektiv'e li re'ven'is hejm'e'n nur tag'iĝ'e, kiam en la urb'o komenc'is jam aper'i vetur'il'o'j kaj mul'o'j de legom'vend'ist'o'j kaj kiam bak'ist'o'j est'is jam mal'ferm'ant'a'j si'a'j'n vend'ej'o'j'n. Re'rev'int'e, li ordon'is for'ig'i la korp'o'n de Gulo, kiu'n neni'u kuraĝ'is tuŝ'i ĝis nun, post'e tiu'j'n sklav'o'j'n, al kiu'j oni for'kapt'is Ligian, li ordon'is send'i en kamp'ar'a'j'n pun'labor'ej'o'n, kio est'is pun'o preskaŭ pli terur'a, ol mort'o, fin'e, ĵet'int'e si'n sur rembur'it'a'n benk'o'n en la atrium, li komenc'is pens'i, kia'manier'e li re'trov'os kaj re'pren'os Ligian.

Rezign'i ŝi'n, perd'i ŝi'n, ne re'vid'i ŝi'n plu ŝajn'is al li ne'ebl'a, kaj ĉe la nur'a pens'o pri tio kapt'is li'n furioz'o. La mem'vol'a natur'o de la jun'a soldat'o unu'a'foj'e en la viv'o traf'is kontraŭ'star'o'n, ali'a'n ne'romp'ebl'a'n vol'o'n, kaj simpl'e ne pov'is kompren'i, kiel pov'as okaz'i, ke iu kuraĝ'as kontraŭ'met'i si'n al li'a pasi'o. Vinicius prefer'us eĉ, ke la mond'o kaj la urb'o fal'u en rub'o'j'n, ol ke li ne ating'u tio'n, kio'n li vol'as. Oni for'ig'is kalik'o'n da volupt'o preskaŭ de antaŭ li'a buŝ'o, do ŝajn'is al li, ke est'as plen'um'it'a io ne'ordinar'a, vok'ant'a pri venĝ'o al leĝ'o'j di'a'j kaj hom'a'j.

Sed antaŭ ĉio li ne vol'is kaj ne pov'is pac'iĝ'i kun la sort'o, ĉar neniam li i'o'n tiel avid'is en la viv'o, kiel Ligian, Ŝajn'is al li, ke li ne kapabl'os ekzist'i sen ŝi. Li ne sci'is respond'i, kio'n li far'us sen ŝi morgaŭ, kiel li pov'us tra'viv'i la sekv'ont'a'j'n tag'o'j'n. Kelk'foj'e kapt'is li'n kontraŭ ŝi koler'o, proksim'a al frenez'o. Li vol'us hav'i ŝi'n, por ŝi'n bat'i, tren'i je la har'o'j en la cubiculum kaj turment'i ŝi'n, kaj jen ek'reg'ad'is li'n grand'eg'a sopir'o je ŝi'a voĉ'o, figur'o, okul'o'j, kaj li sent'is, ke li est'us pret'a kuŝ'i ĉe ŝi'a'j pied'o'j. Li vok'is ŝi'n, mord'is la fingr'o'j'n, ĉirkaŭ'pren'is la kap'o'n per la man'o'j. Li kolekt'is ĉiu'n fort'o'j'n, por ig'i si'n pens'i trankvil'e pri ŝi'a re'akir'o, sed li ne pov'is. Li'a'n kap'o'n tra'kur'is mil'o'j da pens'o'j kaj rimed'o'j, sed unu'j pli frenez'a'j, ol ali'a'j. Fin'e tra'bril'is ĝi'n la pens'o, ke neni'u ali'a ŝi'n for'kapt'is, krom Aulus, kaj ke en plej mal'bon'a okaz'o Aulus dev'as sci'i, kie ŝi kaŝ'as si'n.

Kaj li salt'lev'iĝ'is por kur'i en la dom'o'n de Aulus. Se ili ne re'don'os ŝi'n al li, se ili ne ek'tim'os minac'o'j'n, li ir'os al la cezar'o, akuz'os la mal'jun'a'n komand'ant'o'n pri mal'obe'o kaj ricev'os kontraŭ li mort'verdikt'o'n, antaŭ'e tamen li hav'ig'os de ili konfes'o'n, kie est'as Ligia. Sed se eĉ ili ŝi'n re'don'os propr'a'vol'e, eĉ tiam li venĝ'os. Ili akcept'is li'n, ver'e, en si'a'n dom'o'n kaj fleg'is, sed ĝi est'as neni'o. Per tiu ĉi sol'a mal'bon'ag'o ili liber'ig'is li'n de ĉia dank'em'o. Kaj li'a venĝ'em'a kaj sen'pardon'a anim'o komenc'is ĝu'i la pens'o pri la mal'esper'o de Pomponia Graecina, kiam al la mal'jun'a Aulus centuri'estr'o al'port'os mort'verdikt'o'n. Li est'is preskaŭ cert'a, ke li ĝi'n ricev'os. Petronius help'os li'n en tio. Ceter'e la cezar'o mem neni'o'n rifuz'as al si'a'j kamarad'o'j aŭgust'an'o'j, se nur al rifuz'o ne instig'as li'n person'a mal'simpati'o aŭ pasi'o.

Sed subit'e la kor'o ek'halt'is en li sub la influ'o de terur'a supoz'o.

Kaj se la cezar'o mem for'kapt'is Ligian?

Ĉiu'j sci'is, ke la cezar'o oft'e serĉ'as en nokt'a'j atak'o'j distr'o'n en enu'o. Eĉ Petronius part'o'pren'is kelk'foj'e en tiu'j amuz'o'j. Ili'a ĉef'a cel'o est'is, ver'e, kapt'i vir'in'o'j'n kaj supr'e'n'ĵet'ad'i ili'n, ĝis sven'o, sur soldat'a mantel'o. Tamen Nero mem nom'is kelk'foj'e tia'j'n ekskurs'o'j'n “perl'o'serĉ'ad'o”, ĉar okaz'ad'is, ke en la fund'o de la kvartal'o'j. okup'at'a'j de svarm'ant'a, mal'riĉ'a loĝ'ant'ar'o, oni trov'is ver'a'n perl'o'n de ĉarm'o kaj jun'ec'o. Tiam la sagatio, kiel oni nom'is la supr'e'n'ĵet'ad'o'n sur soldat'a mantel'o, ŝanĝ'is si'n en ver'a'n for'kapt'o'n kaj la “perl'o'n” oni send'is aŭ sur Palatin'o'n, aŭ en iu'n el sen'nombr'a'j palac'o'j de la cezar'o, aŭ fin'e, la cezar'o ced'is ŝi'n al iu el si'a'j kamarad'o'j. Tiel pov'is okaz'i ankaŭ kun Ligia. La cezar'o observ'is ŝi'n dum la festen'o, kaj Vinicius ne dub'is eĉ por moment'o, ke ŝi dev'is ek'ŝajn'i al li la plej bel'a el ĉiu'j vir'in'o'j, kiu'j'n li vid'is ĝis nun. Kiel do pov'us est'i ali'e? Nero hav'is ŝi'n, ver'e, ĉe si, sur Palatin'o, kaj pov'is mal'kaŝ'e ŝi'n re'ten'i, sed, kiel prav'e dir'is Petronius, Nero ne hav'is kuraĝ'o'n en krim'o'j kaj, pov'ant'e ag'i mal'kaŝ'e, li ĉiam prefer'is ag'i kaŝ'e. Ĉi-foj'e pov'is li'n instig'i al tio ankaŭ tim'o antaŭ Poppaea. Al Vinicius ven'is nun la ide'o, ke Aulusoj ebl'e ne kuraĝ'us per'fort'e for'kapt'i la knab'in'o'n, donac'it'a'n al li de la cezar'o. Kiu ceter'e kuraĝ'us? Ĉu ebl'e tiu grand'eg'a lig'o kun blu'a'j okul'o'j, kiu kuraĝ'is tamen en'ir'i en la triclinium kaj el'port'i ŝi'n sur la brak'o'j el la festen'ej'o? Sed kie'n li rifuĝ'us kun ŝi, kie'n li pov'us ŝi'n konduk'i? Ne, sklav'o ne risk'us tia'n entrepren'o'n. Sekv'e, tio'n far'is neni'u ali'a, ol la cezar'o.

Ĉe tiu ĉi pens'o la okul'o'j'n de Vinicius vual'is mal'lum'o kaj ŝvit'gut'o'j kovr'is li'a'n frunt'o'n. En tiu okaz'o Ligia est'is perd'it'a por ĉiam. Nun li pov'is pli prav'e, al antaŭ'e, ripet'i: Vae misero mihi! La imag'o prezent'is al li Ligian en la brak'o'j de Nero, kaj la unu'a'n foj'o'n en la viv'o li ek'kompren'is, ke est'as pens'o'j, kiu'j'n hom'o simpl'e ne pov'as el'port'i. Nur nun li ek'vid'is, kiel li ŝi'n am'is. Kiel dron'ant'o en fulm'rapid'a'j bild'o'j re'memor'as si'a'n tut'a'n viv'o'n, tiel li re'memor'is Ligian. Li vid'is ŝi'n, aŭd'is ĉiu'n ŝi'a'n vort'o'n. Li vid'is ŝi'n ĉe la fontan'o, li vid'is ŝi'n ĉe Aulusoj kaj ĉe la festen'o. De'nov'e li sent'is ŝi'n proksim'e, sent'is la odor'o'n de ŝi'a'j har'o'j, la varm'o'n de ŝi'a korp'o, la volupt'o'n de la kis'o'j, per kiu'j li dis'prem'ad'is dum la festen'o ŝi'a'n sen'kulp'a'n buŝ'o'n. Ŝi ek'ŝajn'is al li cent'foj'e pli bel'a, pli dezir'ind'a, pli dolĉ'a, cent'foj'e pli sol-elekt'it'a el inter ĉiu'j mort'em'ul'in'o'j kaj ĉiu'j di'in'o'j, ol iam ajn antaŭ'e. Kaj kiam li ek'pens'is, ke ĉio'n tio'n, kio en'radik'iĝ'is en li'a'n kor'o'n, kio iĝ'is li'a sang'o kaj viv'o, pov'us ek'posed'i Nero, ek'kapt'is li'n dolor'o tut'e fizik'a, tiel terur'a, ke li vol'us bat'i per la kap'o la mur'o'j'n de la atrium, ĝis li ili'n frakas'os. Li sent'is, ke li pov'us frenez'iĝ'i kaj ke li frenez'iĝ'us sen'dub'e, se ne rest'us al li ankoraŭ venĝ'o. Tiu ĉi sol'a pens'o est'is por li iom'a konsol'o. “Mi est'os vi'a Cassius Chaerea!” — li ripet'ad'is al si, pens'ant'e pri Nero. Post moment'o ek'kapt'int'e en la man'o'j'n iom da ter'o el flor'vaz'o'j, star'ant'a'j ĉirkaŭ la impluvium, li far'is terur'a'n ĵur'o'n, ke li plen'um'os la venĝ'o'n.

Kaj li ek'sent'is efektiv'e konsol'o'n. Li sci'is nun, por kio viv'i kaj per kio plen'ig'i la tag'o'j'n kaj nokt'o'j'n. Post'e, las'int'e la ide'o'n ir'i al Aulusoj, li ordon'is port'i si'n sur Palatin'o'n. Dum'voj'e li pens'is, ke se oni ne al'las'os li'n al la cezar'o aŭ vol'os kontrol'i, ĉu li ne kun'hav'as arm'il'o'n, ĝi est'os pruv'o, ke Ligian for'kapt'is la cezar'o. Li ne pren'is tamen arm'il'o'n. Li perd'is la konsci'o'n ĝeneral'e, sed, kiel ordinar'e la hom'o'j, absorb'it'a'j per unu pens'o, li konserv'is ĝi'n en tio, kio koncern'is la venĝ'o'n. Li ne vol'is, ke ĝi iĝ'u antaŭ'temp'e van'a. Krom tio li dezir'is antaŭ ĉio vid'i Acten, supoz'ant'e, ke de ŝi li pov'os ek'sci'i la ver'o'n. En moment'o'j tra'fulm'is li'n la esper'o, ke ebl'e li vid'os ankaŭ Ligian, kaj ĉe tiu ĉi pens'o li komenc'is trem'i. Ebl'e ja la cezar'o for'kapt'is ŝi'n, ne sci'ant'e, kiu'n li for'kapt'as, kaj hodiaŭ re'don'os ŝi'n al li? Sed post moment'o li for'ĵet'is tiu'n ĉi supoz'o'n. Se oni vol'us re'send'i ŝi'n al li, oni ŝi'n re'send'us hieraŭ. Acte sol'a pov'is ĉio'n klar'ig'i, kaj ŝi'n li dev'is vid'i antaŭ la ali'a'j.

Konfirm'int'e si'n en si'a supoz'o, li ordon'is al la sklav'o'j pli'rapid'ig'i la paŝ'o'j'n, en'voj'e pens'ant'e sen'ord'e jen pri Ligia, jen pri la venĝ'o. Li aŭd'is, ke pastr'o'j de la egipta di'in'o, Pacht, sci'pov'as ven'ig'i mal'san'o'n, sur kiu'n ajn ili vol'as, kaj li decid'is ek'sci'i de ili la rimed'o'n. En orient'o oni ankaŭ dir'is al li, ke la jud'o'j kon'as i'a'j'n sorĉ'formul'o'j'n, per kiu'j ili kovr'as per absces'o'j la korp'o'j'n de mal'amik'o'j. Li hav'is hejm'e, inter si'a'j sklav'o'j, dek'kelk'a'j'n jud'o'j'n, do li promes'is al si, ke, re'ven'int'e, li ordon'os ili'n vip'i, ĝis ili mal'kaŝ'os al li ĉi tiu'n sekret'o'n. Kun plej grand'a plezur'o li tamen pens'is pri mal'long'a roman'a glav'o, kiu el'verŝ'as torent'o'j'n de sang'o, tia'j'n ĝust'e, kia'j el'ŝpruc'is el Cajus Caligula kaj las'is ne'for'viŝ'ebl'a'j'n makul'o'j'n sur la portik'a kolon'o. Li est'is nun pret'a el'murd'i la tut'a'n Romon, kaj se iu'j venĝ'em'a'j di'o'j promes'us al li, ke ĉiu'j hom'o'j for'mort'os, krom li kaj Ligia, li konsent'us tio'n.

Antaŭ la ark'o li kolekt'is la tut'a'n sobr'ec'o'n de la pens'o'j kaj, je la vid'o de pretori'an'o'j, ek'pens'is, ke se ili eĉ en plej mal'grand'a grad'o ĝen'os li'a'n en'ir'o'n, ĝi est'os pruv'o, ke Ligia est'as, laŭ la vol'o de la cezar'o, en la palac'o. Sed la super'a centuri'estr'o rid'et'is al li amik'e, kaj, proksim'iĝ'int'e je kelk'a'j paŝ'o'j, dir'is:

— Salut'o'n al vi, nobl'a tribun'o. Se vi dezir'as riverenc'i antaŭ la cezar'o, vi ven'is en mal'bon'a moment'o kaj mi ne sci'as, ĉu vi pov'os li'n vid'i.

— Kio okaz'as? — demand'is Vinicius.

— La di'a mal'grand'a aŭgust'in'o subit'e mal'san'iĝ'is hieraŭ. La cezar'o kaj la aŭgust'in'o Poppaea est'as ĉe ŝi'a lit'o kun kurac'ist'o'j, kiu'j'n oni ven'ig'is el la tut'a urb'o.

Ĝi est'is grav'a okaz'o. La cezar'o, kiam nask'iĝ'is al li tiu fil'in'o, simpl'e frenez'is pro feliĉ'o kaj akcept'is ŝi'n extra humanum gaudium. Antaŭ'e ankoraŭ la senat'o plej solen'e rekomend'is al la di'o'j la sin'o'n de Poppaea. Oni far'is vot'o'j'n kaj aranĝ'is en Antiumo, kie la akuŝ'o okaz'is, grandioz'a'j'n cirk'lud'o'j'n, krom tio oni konstru'is templ'o'n al du Fortun'o'j. Nero, kiu en neni'o sci'is gard'i la mezur'o'n, sen'mezur'e ankaŭ am'is tiu'n infan'o'n, kaj al Poppaea ĝi est'is kar'a almenaŭ tial, ĉar ĝi konfirm'is ŝi'a'n pozici'o'n kaj far'is ŝi'a'n influ'o'n ne'rezist'ebl'a.

De la san'o kaj viv'o de la mal'grand'a aŭgust'in'o pov'is de'pend'i la sort'o de la tut'a imperi'o, sed Vinicius est'is tiel okup'it'a per si mem, per la propr'a afer'o kaj la propr'a am'o, ke, preskaŭ ne turn'it'e atent'o'n al la nov'aĵ'o de la centuri'estr'o, li respond'is:

— Mi vol'as parol'i nur kun Acte.

Kaj li tra'ir'is.

Sed Acte ankaŭ est'is okup'it'a ĉe la infan'o kaj li dev'is long'e ŝi'n atend'i. Ŝi ven'is nur ĉirkaŭ la tag'mez'o, kun vizaĝ'o lac'a kaj pal'a, kiu je la vid'o de Vinicius ankoraŭ pli pal'iĝ'is.

— Acte — ek'kri'is Vinicius, kapt'ant'e ŝi'a'j'n man'o'j'n kaj tir'ant'e ŝi'n en la mez'o'n de la atrium — kie est'as Ligia?

— Mi vol'is vi'n demand'i pri ĉi tio — ŝi respond'is, rigard'ant'e riproĉ'e en li'a'j'n okul'o'j'n.

Kaj Vinicius, kvankam li promes'is al si, ke li ekzamen'os ŝi'n trankvil'e, de'nov'e prem'is la kap'o'n per la man'o'j kaj komenc'is ripet'i kun vizaĝ'o, tord'it'a de dolor'o kaj koler'o:

— Ŝi est'as for. Oni for'kapt'is ŝi'n en la voj'o.

Post moment'o li tamen ek'reg'is si'n de'nov'e kaj, proksim'ig'int'e la vizaĝ'o'n al la vizaĝ'o de Acte, ek'parol'is tra kun'prem'it'a'j dent'o'j:

— Acte... Se vi'a viv'o est'as al vi kar'a, se vi ne vol'as est'i kaŭz'o de mal'feliĉ'o'j, kiu'j'n vi eĉ ne pov'as imag'i, respond'u al mi la ver'o'n: ĉu ne la cezar'o ŝi'n for'kapt'is?

— La cezar'o ne for'las'is hieraŭ la palac'o'n.

— Je la ombr'o de vi'a patr'in'o, je ĉiu'j di'o'j! ĉu ŝi ne est'as en la palac'o!

— Je la ombr'o de mi'a patr'in'o, Marcus — ŝi ne est'as en la palac'o kaj ne la cezar'o ŝi'n for'kapt'is. Hieraŭ mal'san'iĝ'is la mal'grand'a aŭgust'in'o, kaj Nero ne for'iĝ'as de ŝi'a lul'il'o.

Vinicius ek'spir'is. Tio, kio ŝajn'is al li plej terur'a, ĉes'is li'n minac'i.

— Sekv'e — li dir'is, sid'iĝ'ant'e sur'benk'o'n kaj kun'prem'ant'e la pugn'o'j'n — for'kapt'is ŝi'n Aulusoj, kaj tial ve al ili!

— Aulus Plautius est'is ĉi tie hodiaŭ maten'e. Li ne pov'is parol'i kun mi, ĉar mi est'is okup'it'a ĉe la infan'o, sed li demand'is pri Ligia Epaphrodituson kaj ali'a'j'n el la cezar'a serv'ant'ar'o, kaj post'e li sci'ig'is ili'n, ke li ven'os ankoraŭ por parol'i kun mi.

— Li vol'is de'turn'i de si la suspekt'o'j'n. Se li ne sci'us, kio okaz'is kun Ligia, li ven'us serĉ'i ŝi'n en mi'a'n dom'o'n.

— Li las'is al mi sur tabul'et'o kelk'a'j'n vort'o'j'n, el kiu'j vi vid'os, ke, sci'ant'e, ke Ligia est'is for'pren'it'a el li'a dom'o laŭ la pet'o de vi kaj de Petronius, li kred'is, ke ŝi est'as send'it'a al vi, kaj li est'is hodiaŭ maten'e en vi'a dom'o, kie oni dir'is al li, kio okaz'is.

Dir'int'e ĉi tio'n, ŝi ir'is en la cubiculum kaj post moment'o re'ven'is kun la tabul'et'o, kiu'n Aulus las'is al ŝi.

Vinicius tra'leg'is kaj ek'silent'is; Acte dum'e ŝajn'is leg'i li'a'j'n pens'o'j'n en la mal'seren'a vizaĝ'o, ĉar post moment'o ŝi dir'is:

— Ne, Marcus. Okaz'is tio, kio'n Ligia mem vol'is.

— Vi sci'is, ke ŝi vol'as for'kur'i! — eksplod'is Vinicius.

Kaj ŝi rigard'is li'n per si'a'j nebul'a'j okul'o'j preskaŭ sever'e.

— Mi sci'is, ke ŝi ne vol'as iĝ'i vi'a konkub'in'o.

— Kaj vi mem kio est'is la tut'a'n viv'o'n?!

— Mi est'is antaŭ'e sklav'in'o.

Sed Vinicius ne ĉes'is ekscit'iĝ'i: la cezar'o donac'is al li Ligian, do li ne bezon'as demand'i, kio ŝi est'is antaŭ'e. Li re'trov'os ŝi'n eĉ sub la ter'o kaj far'os ŝi'n ĉio, kio plaĉ'os al li. Jes! Ŝi est'os li'a konkub'in'o. Li ordon'os ŝi'n vip'i, kiom'foj'e plaĉ'os al li. Kiam ŝi enu'ig'os li'n, li for'don'os ŝi'n al last'a el si'a'j sklav'o'j aŭ dev'ig'os ŝi'n turn'ad'i muel'ŝton'o'j'n en si'a'j posed'aĵ'o'j en Afrik'o. Li serĉ'os ŝi'n nun kaj re'trov'os nur tial, por ŝi'n romp'i, pied'prem'i kaj humil'ig'i.

Kaj ekscit'ant'e si'n ĉiam pli, li perd'is ĉi'a'n mezur'o'n ĝis tia grad'o, ke eĉ Acte ek'kompren'is, ke li minac'is pli mult'e, ol li kapabl'us plen'um'i, kaj ke per li'a buŝ'o parol'as koler'o kaj sufer'o. La sufer'o'n ŝi kompat'us, sed la super'plen'a mezur'o el'ĉerp'is pacienc'o'n tiel, ke fin'e ŝi demand'is li'n, kial li ven'is al ŝi?

Vinicius ne tuj trov'is respond'o'n. Li ven'is al ŝi, ĉar li tiel vol'is, ĉar li kred'is, ke ŝi don'os al li i'a'j'n inform'o'j'n, sed, ĝust'e dir'ant'e, li ven'is nur al la cezar'o, kaj ne pov'ant'e kun li parol'i, vizit'is ŝi'n. Ligia, for'kur'ant'e, mal'obe'is la vol'o'n de la cezar'o, do li el'pet'os de la cezar'o, ke li ordon'u ŝi'n serĉ'i, se oni eĉ dev'us uz'i por tio ĉiu'j'n legi'o'j'n kaj revizi'i unu post ali'a ĉiu'j'n dom'o'j'n en la tut'a imperi'o. Petronius sub'ten'os li'a'n pet'o'n kaj la serĉ'ad'o est'os komenc'it'a de hodiaŭ.

Je tio ĉi Acte dir'is:

— Gard'u vi'n, ke vi ne perd'u ŝi'n por etern'e, ĝust'e tiam, kiam oni re'trov'os ŝi'n laŭ la ordon'o de la cezar'o.

Vinicius sulk'ig'is la brov'o'j'n.

— Kio'n ĝi signif'as? — li demand'is.

— Aŭskult'u mi'n, Marcus! Hieraŭ mi est'is kun Ligia en la ĉi tie'a'j ĝarden'o'j; tie ni renkont'is Poppaean kaj kun ŝi la mal'grand'a aŭgust'in'o'n, kiu'n port'is negr'in'o Lilith. Vesper'e la infan'o mal'san'iĝ'is, kaj Lilith asert'as, ke ĝi est'is sorĉ'traf'it'a, kaj ke la sorĉ'o'n ĵet'is tiu fremd'land'ul'in'o, kiu'n ili renkont'is en la ĝarden'o. Se la infan'o re'san'iĝ'os, oni forges'os pri tio, sed en la kontraŭ'a okaz'o Poppaea la unu'a akuz'os Ligian pri sorĉ'o'j, kaj tiam, kie ajn oni ŝi'n re'trov'os, ne est'os por ŝi rimed'o de sav'o.

Sekv'is moment'o de silent'o, post kio Vinicius ek'parol'is:

— Kaj ebl'e ŝi serĉ'is ŝi'n: mi'n ŝi ankaŭ sorĉ'is.

— Lilith cert'ig'as, ke la infan'o ek'plor'is tuj, kiam ŝi tra'port'is ĝi'n preter ni. Ver'e est'as! ĝi ek'plor'is. Cert'e oni el'port'is ĝi'n en la ĝarden'o'j'n jam mal'san'a'n. Marcus, serĉ'u ŝi'n mem, kie vi vol'as, sed antaŭ ol la mal'grand'a aŭgust'in'o re'san'iĝ'os, ne parol'u pri ŝi kun la cezar'o, ĉar vi fal'ig'os sur ŝi'n venĝ'o'n de Poppaea. Sufiĉ'e jam ŝi'a'j okul'o'j plor'is pro vi, kaj gard'u nun ĉiu'j di'o'j ŝi'a'n sen'kulp'a'n kap'o'n.

— Vi am'as ŝi'n, Acte? — demand'is Vinicius.

Kaj en la okul'o'j de la liber'ig'it'in'o ek'bril'is larm'o'j.

— Jes! mi ek'am'is ŝi'n.

— Ĉar ŝi ne re'pag'is al vi per mal'am'o, kiel al mi.

Acte rigard'is li'n dum moment'o, kvazaŭ hezit'ant'e aŭ pen'ant'e konvink'iĝ'i, ĉu li parol'os sincer'e, post kio ŝi respond'is:

— Hom'o flam'iĝ'em'a kaj blind'a, ŝi am'is vi'n.

Vinicius salt'lev'iĝ'is, kiel frenez'a, sub la influ'o de tiu'j ĉi vort'o'j. “Mal'ver'e! Ŝi mal'am'is li'n. Kiel Acte pov'as sci'i!? Ĉu post unu'tag'a kon'at'ec'o Ligia far'is al ŝi konfes'o'n? Kia am'o ĝi est'as, se ĝi prefer'as vag'a'n viv'o'n, mal'honor'o'n de mal'riĉ'ec'o, ne'cert'ec'o'n pri morgaŭ'a tag'o, kaj ebl'e eĉ mizer'a'n mort'o'n, ol flor'ornam'it'a'n dom'o'n, kie atend'as kun festen'o la am'at'o! Li prefer'e ne aŭd'u tia'j'n vort'o'j'n, ĉar li pov'as frenez'iĝ'i. Jen, li ne for'don'us tiu'n knab'in'o'n por ĉiu'j trezor'o'j de tiu ĉi palac'o, kaj ŝi for'kur'is. Kia am'o ĝi est'as, se ĝi tim'as volupt'o'n kaj nask'as dolor'o'n! Kiu ĝi'n sci'as? Kiu pov'as ĝi'n kompren'i? Se li ne esper'us ŝi'n re'trov'i, li dron'ig'us en si glav'o'n! Am'o si'n don'as, ne for'pren'as. Ĉe Aulusoj est'is moment'o'j, kiam li mem kred'is proksim'a'n feliĉ'o'n, sed nun li sci'as, ke ŝi li'n mal'am'is, mal'am'as kaj mort'os kun mal'am'o en la kor'o.”

Sed Acte, ordinar'e tim'em'a kaj mild'a, eksplod'is si'a'vic'e per indign'o: Kiel li do pen'is ŝi'n akir'i? Anstataŭ riverenc'e pet'i ŝi'n de Aulus kaj Pomponia, li ruz'e for'pren'is la infan'o'n de la ge'patr'o'j. Li vol'is ŝi'n far'i ne edz'in'o, sed konkub'in'o, ŝi'n, zorg'at'in'o'n de nobl'a dom'o, ŝi'n, reĝ'a'n fil'in'o'n. Kaj li ven'ig'is ŝi'n ĉi tie'n, en la dom'o'n de krim'o kaj mal'virt'o, ofend'is ŝi'a'j'n okul'o'j'n per la vid'o de sen'hont'a festen'o; li kondut'is al ŝi, kiel al mal'ĉast'ul'in'o. Ĉu li forges'is, kio est'as la dom'o de Aulus kaj kiu est'as Pomponia Graecina, kiu eduk'is Ligian? Ĉu li ne hav'as sufiĉ'e de saĝ'o, por diven'i, ke ili est'as ali'a'j vir'in'o'j, ol Nigidia, ol Calvia Crispinilla, ol Poppaea kaj ĉiu'j, kiu'j'n li renkont'as en la dom'o de la cezar'o? Ĉu, ek'vid'int'e Ligian, li ne kompren'is tuj, ke ŝi est'as ĉast'a knab'in'o, kiu prefer'as mort'o'n, ol mal'honor'o'n? De kie li sci'as, kia'j'n di'o'j'n ŝi konfes'as, kaj ĉu ne pli pur'a'j'n, ne pli bon'a'j'n, ol la volupt'em'a Venus'o aŭ Izid'o, kiu'n ador'as mal'ĉast'a'j roman'in'o'j? Ne, Ligia far'is al ŝi neni'a'n konfes'o'n, sed dir'is, ke ŝi atend'as sav'o'n de li, de Vinicius; ŝi esper'is, ke li el'pet'os por ŝi de la cezar'o re'ven'o'n hejm'e'n kaj ke li re'don'os ŝi'n al Pomponia. Kaj parol'ant'e pri tio, ŝi flam'is sur'vizaĝ'e, kiel knab'in'o, kiu am'as kaj fid'as. Ankaŭ ŝi'a kor'o bat'is por li, sed li mem ŝi'n terur'is, for'tim'ig'is, indign'ig'is, kaj nun li serĉ'u ŝi'n per'e de cezar'a'j soldat'o'j, sed sci'u, ke se la infan'o de Poppaea mort'os, sur ŝi'n fal'os la suspekt'o, kaj ŝi'a pere'o est'os ne'evit'ebl'a.

La koler'o'n kaj dolor'o'n de Vinicius komenc'is tra'penetr'i kor'tuŝ'o. La nov'aĵ'o, ke Ligia li'n am'is, ek'sku'is ĝis'fund'e li'a'n anim'o'n. Li re'memor'is ŝi'n en la ĝarden'o ĉe Aulusoj, kiam ŝi aŭskult'is li'a'j'n vort'o'j kun flam'o'j sur la vizaĝ'o kaj kun okul'o'j plen'a'j de lum'o. Ek'ŝajn'is al li, ke tiam ŝi efektiv'e komenc'is li'n am'i, kaj subit'e ĉe tiu ĉi pens'o ek'reg'is li'n sent'o de ia feliĉ'o, cent'obl'e pli grand'a eĉ ol tiu, kiu'n li dezir'is. Li ek'pens'is, ke efektiv'e li pov'us hav'i ŝi'n mem'vol'ant'a'n, kaj krom tio am'ant'a'n. Jen ŝi ĉirkaŭ'ŝpin'us li'a'n pord'o'n, ŝmir'us ĝi'n per lup'a gras'aĵ'o kaj post'e ek'sid'us, kiel li'a edz'in'o, sur ŝaf'a lan'o, ĉe li'a hejm'fajr'o. Jen li aŭd'us el ŝi'a buŝ'o la sakrament'a'n: “kie vi, Cajus, tie mi Caja” kaj ŝi est'us por ĉiam li'a. Kial li tiel ne ag'is? Li ja est'is pret'a. Kaj nun li ne hav'as ŝi'n, nek pov'as ŝi'n re'trov'i, kaj se li re'trov'us, li pov'us ŝi'n pere'ig'i, kaj se eĉ li ŝi'n ne pere'ig'us, akcept'os li'n jam nek Aulusoj, nek ŝi mem. Ĉe tio koler'o de'nov'e komenc'is hirt'ig'i la har'o'j'n sur li'a kap'o, sed nun ĝi turn'is si'n jam ne kontraŭ Aulusoj aŭ Ligia, sed kontraŭ Petronius. Li est'is kulp'a pri ĉio. Se ne est'us li'a'j konsil'o'j, Ligia ne bezon'us nun vag'i sen'hejm'e, ŝi est'us li'a fianĉ'in'o kaj neni'a danĝer'o pez'us super ŝi'a kar'a kap'o. Sed nun ĝi far'iĝ'is, kaj tro mal'fru'e est'is mal'far'i la mal'bon'o'n, kiu ne est'as mal'far'ebl'a.

— Tro mal'fru'e!

Kaj ŝajn'is al li, ke abism'o mal'ferm'iĝ'is antaŭ li'a'j pied'o'j. Li ne sci'is, kio'n entrepren'i, kiel ek'ag'i, kie'n si'n turn'i. Acte ripet'is, kiel eĥ'o, la vort'o'j'n: “tro mal'fru'e”, kiu, en fremd'a buŝ'o ek'son'is al li, kiel mort'verdikt'o. Li kompren'is nur unu afer'o'n — ke li dev'as re'trov'i Ligian, ĉar ali'e okaz'os kun li io mal'bon'a.

Kaj, aŭtomat'e volv'int'e ĉirkaŭ si la tog'o'n, li vol'is jam for'ir'i, ne adiaŭ'ant'e Acten, kiam la kurten'o apart'ig'ant'a la vestibl'o'n de la atrium, ŝov'iĝ'is flank'e'n, kaj subit'e li ek'vid'is antaŭ si la funebr'a'n figur'o'n de Pomponia Graecina.

Vid'ebl'e ŝi ankaŭ ek'sci'is jam pri la mal'aper'o de Ligia kaj, kred'ant'e, ke est'os por ŝi pli facil'e, ol por Aulus, parol'i kun Acte, ŝi ven'is pet'i de ŝi inform'o'j'n.

Sed, ek'vid'int'e Viniciuson, ŝi turn'is al li si'a'n et'a'n, pal'a'n vizaĝ'o'n kaj, post moment'o, dir'is:

— Marcus, Di'o pardon'u al vi la mal'bon'o'n, kiu'n vi far'is al ni kaj al Ligia.

Kaj li star'is kun mal'lev'it'a frunt'o, kun sent'o de mal'feliĉ'o kaj kulp'o, ne kompren'ant'e, kiu Di'o dev'is kaj pov'is li'n pardon'i, nek kial Pomponia parol'is pri pardon'o, dum ŝi dev'us parol'i pri venĝ'o.

Fin'e li el'ir'is kun kap'o sen'help'a, plen'a de pez'a'j pens'o'j, de grand'eg'a zorg'o kaj mir'o.

Sur la kort'o kaj sub la galeri'o star'is mal'trankvil'a'j ar'o'j de hom'o'j. Inter palac'a sklav'o'j oni vid'is kavalir'o'j'n kaj senat'an'o'j'n, kiu'j ven'is inform'iĝ'i pri la san'o de la mal'grand'a aŭgust'in'o, kaj kun'e montr'i si'n en la palac'o kaj prezent'i la pruv'o'n de si'a kun'sent'o almenaŭ al la cezar'a'j sklav'o'j. La fam'o pri la mal'san'o de la “di'in'o” vid'ebl'e rapid'e dis'vast'iĝ'is, ĉar en la pord'eg'o aper'ad'is ĉiam nov'a'j figur'o'j, kaj tra la el'tranĉ'aĵ'o de la ark'o oni vid'is tut'a'j'n amas'o'j'n de hom'o'j. Kelk'a'j el la ven'int'o'j, vid'ant'e, ke Vinicius el'ir'is el la palac'o, re'ten'is li'n por demand'i pri nov'aĵ'o'j, sed li, ne respond'ant'e, ir'is rekt'e plu'e'n, ĝis Petronius, kiu ankaŭ ven'is jam inform'iĝ'i, preskaŭ puŝ'is li'n per la brust'o kaj halt'ig'is.

Vinicius sen'dub'e ek'bol'us de koler'o je li'a vid'o kaj plen'um'us i'o'n kontraŭ'leĝ'a'n en la cezar'a palac'o, se li ne est'us for'ir'int'a de Acte kvazaŭ romp'it'a, en la stat'o de tia sen'fort'iĝ'o kaj prem'it'ec'o, ke for'las'is li'n eĉ li'a de'natur'a ekscit'em'o. Li for'ŝov'is tamen Petroniuson kaj vol'is preter'pas'i, sed li'a ali'a halt'ig'is li'n preskaŭ per'fort'e.

— Kiel fart'as la di'a aŭgust'in'o? — li demand'is.

Sed tiu ĉi per'fort'o de'nov'e incit'is Viniciuson kaj flam'ig'is li'n en unu moment'o.

— La infer'o en'glut'u ŝi'n kaj tiu'n tut'a'n dom'o'n! — li respond'is, kun'prem'ant'e la dent'o'j'n.

— Silent'u, mal'feliĉ'a! — dir'is Petronius kaj rapid'e rigard'ant'e ĉirkaŭ'e'n, al'don'is:

— Se vi vol'as ek'sci'i i'o'n pri Ligia, ven'u kun mi. Ne! Ĉi tie mi neni'o'n dir'os. Ven'u kun mi, mi dir'os al vi mi'a'j'n supoz'o'j'n en la port'il'o.

Kaj, met'int'e la brak'o'n ĉirkaŭ la jun'a'n vir'o'n, li el'konduk'is li'n sen'prokrast'e el la palac'o.

Sed tio ĉi est'is li'a ĉef'a cel'o, ĉar neni'a'j'n nov'aĵ'o'j'n li hav'is. Est'ant'e tamen hom'o help'o'sci'a, hav'ant'e, krom'e, malgraŭ la hieraŭ'a indign'o, mult'e da kompat'o por Vinicius, kaj fin'e, sent'ant'e cert'a'n respond'ec'o'n por ĉio, kio okaz'is li jam i'o'n entrepren'is kaj, kiam ambaŭ en'ir'is la port'il'o'n, li dir'is:

— Ĉe ĉiu'j pord'eg'o'j mi posten'ig'is mi'a'j'n sklav'o'j'n, don'int'e al ili preciz'a'n pri'skrib'o'n de la knab'in'o kaj de tiu grand'eg'ul'o, kiu ĉe la cezar'o el'port'is ŝi'n el la festen'ej'o, ĉar est'as por mi sen'dub'e, ke li est'as tiu, kiu ŝi'n for'kapt'is. Aŭskult'u mi'n! Pov'as est'i, ke Aulusoj vol'os ŝi'n kaŝ'i en unu el si'a'j kamp'ar'a'j posed'aĵ'o'j, kaj en tiu okaz'o ni sci'os, en kiu direkt'o ili ŝi'n for'konduk'os. Kaj se ĉe la pord'eg'o'j oni ŝi'n ne ek'vid'os, ĝi est'os pruv'o, ke ŝi rest'is en la urb'o, kaj ankoraŭ hodiaŭ ni komenc'os serĉ'ad'o'n.

— Aulusoj ne sci'as, kie ŝi est'as — respond'is Vinicius.

— Ĉu vi est'as cert'a, ke tiel est'as?

— Mi vid'is Pomponian. Ili ankaŭ serĉ'as ŝi'n.

— Hieraŭ ŝi ne pov'is el'ir'i el la urb'o, ĉar nokt'e la pord'eg'o'j est'as ferm'it'a'j. Po du el mi'a'j sklav'o'j embusk'as ĉe ĉiu pord'eg'o. Unu dev'as post'ir'i Ligian kaj la grand'eg'ul'o'n, kaj la ali'a re'ven'i sen'prokrast'e, por komunik'i ĉi tio'n. Se ŝi est'as en la urb'o, ni re'trov'os ŝi'n, ĉar tiu'n lig'o'n est'as facil'e re'kon'i, eĉ nur laŭ la kresk'o kaj statur'o. Vi est'as feliĉ'a, ke ne for'kapt'is ŝi'n la cezar'o, kaj mi pov'as vi'n cert'ig'i, ke tiel ne est'as, ĉar sur Palatin'o ne ekzist'as antaŭ mi sekret'o'j.

Sed Vinicius eksplod'is, pli ankoraŭ per dolor'sent'o, ol per koler'o, kaj per voĉ'o, inter'romp'at'a de emoci'o, komenc'is rakont'i al Petronius, kio'n li aŭd'is de Acte kaj kia'j nov'a'j danĝer'o'j ek'pez'is super la kap'o de Ligia, danĝer'o'j tiel terur'a'j, ke pro ili, trov'int'e la for'kur'int'o'j'n, oni dev'os gard'i ŝi'n plej zorg'e kontraŭ Poppaea. Post'e li komenc'is mal'dolĉ'e riproĉ'i al Petronius li'a'j'n konsil'o'j'n. Sen li, ĉio ir'us ali'e. Ligia est'us ĉe Aulusoj, kaj li, Vinicius, pov'us ŝi'n vid'i ĉiu'tag'e kaj est'us hodiaŭ pli feliĉ'a, ol la cezar'o. Kaj ekscit'iĝ'ant'e laŭ'grad'e de la rakont'o, li sub'iĝ'ad'is ĉiam pli al la emoci'o, ĝis fin'e larm'o'j de bedaŭr'o kaj furioz'o komenc'is gut'i el li'a'j okul'o'j.

Petronius, kiu simpl'e ne supoz'is, ke la jun'a vir'o pov'us am'i kaj avid'i ĝis tia grad'o, vid'ant'e tiu'j'n larm'o'j'n de mal'esper'o, parol'is al si intern'e kun cert'a mir'o:

— Ho potenc'a di'in'o de Cipr'o, vi sol'a reĝ'as al la di'o'j kaj al la hom'o'j!

Ĉapitr'o XII

Sed kiam ili el'ir'is el la port'il'o antaŭ la dom'o de Petronius, la estr'o de la atrium komunik'is al ili, ke neni'u el la sklav'o'j, send'it'a'j al la pord'eg'o'j, re'ven'is ĝis nun. La atriensis ordon'is port'i al ili manĝ'aĵ'o'n kaj nov'a'n ordon'o'n, ke ili, sub minac'o de vip'pun'o, zorg'e atent'u ĉiu'j'n, el'ir'ant'a'j'n el la urb'o.

— Vid'u — dir'is Petronius — sen'dub'e ili est'as ĝis nun en la urb'o, kaj en tiu okaz'o ni trov'os ili'n. Ordon'u tamen ankaŭ al vi'a'j sklav'o'j gard'i ĉe la pord'eg'o'j, nom'e al tiu'j, kiu'j est'is send'it'a'j por al'konduk'i Ligian, ĉar tiu'j facil'e ŝi'n re'kon'os.

— Mi ordon'is send'i ili'n en la kamp'ar'a'j'n pun'labor'ej'o'j'n — dir'is Vinicius — sed tuj mi re'vok'os la decid'o'n: ili ir'u al la pord'eg'o'j.

Kaj, skrib'int'e kelk'a'j'n vort'o'j'n sur vaks'o'kovr'it'a tabul'et'o, li trans'don'is ĝi'n al Petronius, kiu tuj send'ig'is ĝi'n en la dom'o'n de Vinicius.

Post'e ili trans'ir'is en la intern'a'n portik'o'n kaj tie, sid'iĝ'int'e sur marmor'a benk'o, komenc'is inter'parol'i.

La or'har'a Eunice kaj Iras ŝov'is sub ili'a'j'n pied'o'j'n bronz'a'j'n apog'il'o'j'n, kaj post'e, star'ig'int'e ĉe la benk'o tabl'et'o'n, komenc'is verŝ'i al ili vin'o'n el bel'eg'a'j mal'larĝ'a'kol'a'j kruĉ'o'j, kia'j'n oni ven'ig'ad'is el Volatero kaj Cecino.

— Ĉu vi hav'as inter vi'a'j serv'ist'o'j iu'n, kiu kon'as tiu'n grand'eg'a'n lig'o'n? — demand'is Petronius.

— Kon'is li'n Atacinus kaj Gulo. Sed Atacinus pere'is hieraŭ, kaj Gulon mi mem mort'ig'is.

— Mi bedaŭr'as li'n — dir'is Petronius. — Li vart'is sur si'a'j'n brak'o'j ne nur vi'n, sed mi'n ankaŭ.

— Mi eĉ intenc'is li'n liber'ig'i — respond'is Vinicius — sed tio ne grav'as. Ni parol'u pri Ligia. Romo est'as kiel mar'o...

— Perl'o'j'n oni trov'as ĝust'e en mar'o... Cert'e, ni ne trov'os ŝi'n hodiaŭ, nek morgaŭ, sed ni trov'os ŝi'n sen'dub'e. Vi nun mi'n kulp'ig'as, ke mi konsil'is al vi tiu'n rimed'o'n, sed la rimed'o mem est'is bon'a, kaj iĝ'is mal'bon'a nur tiam, kiam ĝi rezult'is mal'bon'o'n. Vi aŭd'is ja de Aulus mem, ke li intenc'as kun la tut'a famili'o trans'lok'iĝ'i en Sicilion. Tiel la knab'in'o ankaŭ est'us for de vi.

— Mi post'ir'us ili'n — respond'is Vinicius — kaj ĉiu'okaz'e ŝi est'us sekur'a, dum'e nun, se tiu infan'o mort'os, Poppaea mem ek'kred'os kaj kred'ig'os al la cezar'o, ke kulp'a pri tio est'as Ligia.

— Jes. Tio ĉi ankaŭ mi'n mal'trankvil'ig'is. Sed la bub'in'o ebl'e ankoraŭ re'san'iĝ'os. Kaj se ŝi mort'os, eĉ tiam ni trov'os iu'n rimed'o'n.

En tiu ĉi moment'o Petronius en'pens'iĝ'is kaj dir'is:

— Poppaea konfes'as, laŭ'dir'e, la religi'o'n de la jud'o'j kaj kred'as je mal'bon'a'j spirit'o'j. La cezar'o est'as superstiĉ'a... Se ni dis'vast'ig'os la fam'o'n, ke Ligian for'kapt'is mal'bon'a'j spirit'o'j, oni ek'kred'os la fam'o'n, tiom pli, ke se for'rab'is ŝi'n nek la cezar'o, nek Aulus Plautius, ŝi mal'aper'is efektiv'e mister'e. La lig'o, tut'e sol'a, ne pov'us tio'n plen'um'i. Li dev'us hav'i help'ant'o'j'n, kaj kiel sklav'o pov'us en unu tag'o kolekt'i tiom da hom'o'j?

— Sklav'o'j help'as si'n reciprok'e en la tut'a Romo.

— Iu el ili pag'os ĝi'n iam per si'a sang'o. Jes, ili help'as si'n, sed ne unu'j kontraŭ ali'a'j, kaj en tiu ĉi okaz'o oni sci'is, ke la vi'a'j'n ŝarĝ'os la respond'ec'o kaj pun'o. Se vi sugesti'os al vi'a'j sklav'o'j la ide'o'n pri mal'bon'a'j spirit'o'j, ili sen'prokrast'e konfirm'os, ke ili vid'is la spirit'o'j'n per la propr'a'j okul'o'j, ĉar tio tuj sen'kulp'ig'os ili'n antaŭ vi... Demand'u iu'n prov'e, ĉu li ne vid'is, kiel ili port'is Ligian en la aer'o, kaj je la egid'o de Zeŭso li tuj ĵur'os, ke tiel est'is.

Vinicius, kiu ankaŭ est'is superstiĉ'a, ek'rigard'is Petroniuson kun subit'a, grand'eg'a mal'trankvil'o.

— Se Ursus ne pov'is hav'i help'ant'o'j'n kaj ne pov'is for'kapt'i ŝi'n sol'a, kiu do ŝi'n for'kapt'is?

Sed Petronius komenc'is rid'i.

— Vid'u — li dir'is — oni ek'kred'os, se eĉ vi jam du'on'e kred'as. Tia est'as ni'a mond'o, kiu mok'as la di'o'j'n. Oni ek'kred'os kaj ne serĉ'os ŝi'n, kaj ni dum'e lok'os ŝi'n ie for de la urb'o, en unu el mi'a'j aŭ vi'a'j kamp'ar'dom'o'j.

— Tamen, kiu pov'is ŝi'n help'i?

— Ŝi'a'j sam'konfes'ant'o'j — respond'is Petronius.

— Kia'j? Kiu'n di'o'n ŝi ador'as? Mi dev'us sci'i tio'n pli bon'e, ol vi.

— Preskaŭ ĉiu vir'in'o en Romo ador'as ali'a'n di'o'n. Est'as sen'dub'e, ke Pomponia, eduk'is ŝi'n en la kult'o al tiu, kiu'n ŝi mem konfes'as, sed kiu'n ŝi konfes'as, mi ne sci'as. Unu afer'o est'as cert'a — ke neni'u ŝi'n vid'is, ofer'don'ant'a'n al ni'a'j di'o'j en iu el ni'a'j templ'o'j. Oni eĉ akuz'is ŝi'n, ke ŝi est'as krist'an'in'o, sed tio ĉi est'as ne'kred'ebl'a. La hejm'a tribunal'o pur'ig'is ŝi'n de tiu suspekt'o. Pri la krist'an'o'j oni dir'as, ke ne nur ili ador'as azen'kap'o'n, sed est'as mal'amik'o'j de la hom'a gent'o kaj plen'um'as plej mal'nobl'a'j'n krim'o'j'n. Sekv'e Pomponia ne pov'as est'i krist'an'in'o, ĉar ŝi'a virt'o est'as kon'at'a, kaj mal'amik'in'o de la hom'a gent'o ne trakt'us si'a'j'n sklav'o'j'n tiel, kiel ŝi trakt'as.

— En neni'u dom'o oni trakt'as ili'n tiel, kiel ĉe Aulusoj — inter'romp'is Vinicius.

— Vi do vid'as. Pomponia menci'is pri iu di'o, kiu est'as, laŭ ŝi'a dir'o, unu, ĉio'pov'a kaj kompat'em'a. Kie'n ŝi kaŝ'is ĉiu'j'n ali'a'j'n, est'as ŝi'a afer'o, sed cert'e est'as, ke tiu ŝi'a Logoso ne est'us ja tre ĉio'pov'a, aŭ, kontraŭ'e, li dev'us est'i tre mizer'a di'o, se li hav'us nur du konfes'ant'in'o'j'n: Pomponian kaj Ligian, plus ili'a Ursus. Sen'dub'e ili, tiu'j konfes'ant'o'j, est'as pli mult'a'j, kaj ili help'is al Ligia.

— Tiu kred'o ordon'as pardon'i — dir'is Vinicius. — Mi renkont'is ĉe Acte Pomponian, kiu dir'is al mi: “Di'o pardon'u al vi la mal'bon'o'n, kiu'n vi far'is al Ligia kaj al ni.”

— Ili'a di'o est'as vid'ebl'e ia curator, tre bon'vol'em'a. Ha, li vi'n pardon'u, kaj sign'e de la pardon'o li re'don'u al vi la knab'in'o'n.

— Mi ofer'us al li hekatomb'o'n. Mi ne vol'as manĝ'o'n, nek trink'o'n, nek ban'o'n. Mi sur'met'os mal'hel'a'n super'vest'o'n kaj ir'os vag'i tra la urb'o. Ebl'e ali'vest'it'e mi trov'os ŝi'n. Mi est'as mal'san'a!

Petronius rigard'is li'n kun cert'a kompat'o. Efektiv'e la okul'o'j de Vinicius sub'blu'iĝ'is, la pupil'o'j bril'is de febr'o; li'a ne'raz'it'a maten'e vizaĝ'o kovr'iĝ'is per mal'hel'a zon'o sur la fort'lini'a'j makzel'o'j, la har'o'j est'is en sen'ord'o kaj li aspekt'is ver'e kiel mal'san'a. Iras kaj la or'har'a Eunice rigard'is li'n kun'sent'e, sed li ŝajn'is ili'n ne vid'i kaj ambaŭ, li kaj Petronius, tiel mal'atent'is la ĉe'est'o'n de la sklav'in'o'j, kiel ili mal'atent'us lud'ant'a'j'n apud ili hund'o'j'n.

— Febr'o vi'n konsum'as — dir'is Petronius.

— Jes.

— Do aŭskult'u mi'n. Mi ne sci'as, kio'n konsil'us al vi kurac'ist'o, sed mi sci'as, kiel mi ag'us, est'ant'e en vi'a situaci'o. Jen, antaŭ ol tiu knab'in'o est'us re'trovit'a, mi serĉ'us en ali'a tio'n, de kio sen'ig'is mi'n la for'est'o de la unu'a. Mi vid'is en vi'a dom'o bel'eg'a'j'n korp'o'j'n. Ne ne'u al mi... Mi sci'as, kio est'as am'o, kaj mi sci'as, ke kiam oni dezir'as unu vir'in'o'n, ali'a ne pov'as ŝi'n anstataŭ'i. Sed en bel'a sklav'in'o oni ĉiam pov'as trov'i almenaŭ moment'a'n distr'o'n...

— Mi ne vol'as! — respond'is Vinicius.

Sed Petronius, kiu hav'is por li efektiv'a'n simpati'o'n kaj ver'e dezir'is moder'ig'i li'a'n sufer'o'n komenc'is pri'pens'i, kiel tio'n far'i.

— Ebl'e la vi'a'j ne hav'as plu por vi la ĉarm'o'n de nov'aĵ'o — li dir'is post mal'long'a temp'o — sed (ĉi-moment'e li komenc'is rigard'i altern'e Irason kaj Eunice, kaj fin'e met'is la man'o'n sur la koks'o'n de la or'har'a grek'in'o) rigard'u bon'e tiu'n ĉi ĥariton. Antaŭ kelk'a'j tag'o'j Fonteius Capito la pli jun'a propon'is al mi por ŝi tri bel'eg'a'j'n knab'et'o'j'n el Klazomenoj, ĉar pli mir'ind'a'n korp'o'n cert'e eĉ Skopaso ne kre'is. Mi mem ne kompren'as, kial ĝis nun mi rest'is indiferent'a por ŝi; ne de'ten'is mi'n ja la pens'o pri Chrysothemis! Jen, mi donac'as ŝi'n al vi, pren'u ŝi'n!

La or'har'a Eunice, ek'aŭd'int'e ĉi tio'n, pal'iĝ'is en unu moment'o kiel tol'o kaj, rigard'ant'e per terur'it'a'j okul'o'j Vinicius, ŝajn'is, sen spir'o en la brust'o, atend'i li'a'n respond'o'n.

Sed li salt'lev'iĝ'is subit'e kaj, prem'int'e la tempi'o'j'n per la man'o'j, komenc'is parol'i rapid'e, kiel hom'o, kiu, konsum'at'e de mal'san'o, vol'as pri neni'o aŭd'i.

— Ne! ne! mi ne bezon'as ŝi'n! mi ne bezon'as ali'a'j'n!... Mi dank'as vi'n, sed mi ne vol'as! kaj mi ir'os serĉ'i Ligian en la urb'o. Ordon'u al'port'i al mi gall'a'n super'vest'o'n kun kapuĉ'o. Mi ir'os trans Tibr'o'n. Se mi pov'us ek'vid'i almenaŭ Ursuson!

Kaj li el'ir'is rapid'e. Petronius, vid'ant'e, ke li efektiv'e ne pov'as rest'i sur'lok'e, ne prov'is li'n halt'ig'i. Konsider'ant'e tamen la rifuz'o'n de Vinicius kiel moment'a'n mal'inklin'o'n al ĉiu vir'in'o, kiu ne est'as Ligia, kaj ne vol'ant'e, ke li'a grand'anim'ec'o perd'iĝ'u van'e, li turn'is si'n al la sklav'in'o kaj dir'is:

— Eunice, ban'u vi'n, parfum'ole'u vi'n kaj ornam'u, kaj post'e ir'u en la dom'o'n de Vinicius.

Sed ŝi fal'is antaŭ li sur la genu'o'j'n kaj kun man'o'j kun'met'it'a'j komenc'is pet'eg'i, ke li ne for'ig'u ŝi'n el si'a dom'o. Ŝi ne ir'os al Vinicius kaj prefer'as ĉi tie port'ad'i lign'o'n en hypocaustum, ol tie est'i unu'a inter la serv'ist'o'j. Ŝi ne vol'as! ne pov'as! kaj ŝi pet'eg'as li'n, ke li ŝi'n kompat'u. Li ordon'u ŝi'n skurĝ'i ĉiu'tag'e, nur ne for'send'u ŝi'n el si'a dom'o.

Kaj, trem'ant'e, kiel foli'o, tiel de tim'o, kiel de emoci'o, ŝi etend'is al li la man'o'j'n, dum li aŭskult'is ŝi'n kun mir'eg'o. Sklav'in'o, kiu kuraĝ'as pet'i kontraŭ plen'um'o de ordon'o, kiu dir'as: “mi ne vol'as kaj ne pov'as”, est'is io tiel sen'ekzempl'a en Romo, ke Petronius komenc'e ne vol'is kred'i al si'a'j orel'o'j. Fin'e li sulk'ig'is la brov'o'j'n. Li est'is tro grand'a estetik'ul'o, por est'i kruel'a. Al il'a'j sklav'o'j, special'e koncern'e la volupt'afer'o'j'n, est'is permes'at'e pli, ol al ali'a'j, sub la kondiĉ'o, ke ili model'e plen'um'ad'u si'a'j'n serv'o'dev'o'j'n kaj la vol'o'n de la mastr'o respekt'u egal'e kun la di'a. Se ili ne observ'is tiu'j'n ĉi du dev'o'j'n, Petronius sci'is tamen ne avar'i la pun'o'j'n, al kiu'j ili'n sub'ig'is la ĝeneral'a mor'o. Kaj ĉar, krom tio, li mal'am'eg'is ankaŭ ĉi'a'j'n kontraŭ'aĵ'o'j'n kaj ĉio'n, kio konfuz'is li'a'n trankvil'o'n, tial rigard'int'e dum moment'o la genu'ant'in'o'n, li dir'is:

— Vok'u al mi Teiresiason kaj re'ven'u ĉi tie'n kun li.

Eunice lev'iĝ'is trem'ant'a, kun larm'o'j en la okul'o'j, kaj for'ir'is; post moment'o ŝi re'ven'is kun kret'an'o Teiresias, la estr'o de la atrium.

— Pren'u Eunicen — dir'is al li Petronius — kaj don'u al ŝi du'dek kvin bat'o'j'n, tiel tamen, ke vi ne difekt'u ŝi'a'n haŭt'o'n.

Dir'int'e ĉi tio'n, li trans'ir'is en la bibliotek'o'n kaj sid'iĝ'int'e ĉe tabl'o el roz'kolor'a marmor'o, komenc'is labor'i je si'a “Festen'o ĉe Trimalchio”.

Sed la for'kur'o de Ligia kaj la mal'san'o de la mal'grand'a aŭgust'in'o distr'is li'a'j'n pens'o'j'n, tiel, ke li ne pov'is long'e labor'i. Precip'e tiu mal'san'o est'is grav'a okaz'o. En la kap'o'n de Petronius ven'is la pens'o, ke se la cezar'o ek'kred'os ke Lig'a ĵet'is sorĉ'o'n sur la mal'grand'a'n aŭgust'in'o'n, tiam la respond'ec'o pov'os fal'i ankaŭ sur li'n, ĉar oni ven'ig'is la knab'in'o'n en la palac'o'n laŭ li'a pet'o. Li kalkul'is tamen, ke ĉe unu'a renkont'iĝ'o kun la cezar'o li iel persvad'os al li la tut'a'n absurd'ec'o'n de simil'a supoz'o, kaj iom li kalkul'is ankaŭ je cert'a inklin'o, kiu'n sent'is al li Poppaea, ver'e kaŝ'ant'e ĝi'n zorg'em'e, sed ne tiel zorg'em'e, ke li ĝi'n ne diven'u. Post moment'o li mov'is eĉ la ŝultr'o'j'n je si'a'j tim'o'j kaj decid'is mal'supr'e'n'ir'i en la triclinium, por iom manĝ'i kaj ordon'i ankoraŭ'foj'e port'i si'n al la palac'o, post'e sur la Kamp'o'n de Mars'o, kaj fin'e al Chrysothemis.

Sed ir'ant'e al la triclinium, ĉe en'ir'ej'o al koridor'o, destin'it'a por la serv'ist'o'j, li rimark'is subit'e star'ant'a'n ĉe la mur'o, inter ali'a'j sklav'o'j, la graci'a'n figur'o'n de Eunice kaj, forges'int'e, ke li ordon'is al Teiresias neni'o'n pli, krom ke li ŝi'n skurĝ'u, de'nov'e li sulk'ig'is la brov'o'j'n kaj komenc'is serĉ'i li'n per la okul'o'j.

Ne trov'int'e li'n tamen inter la serv'ist'o'j, li turn'is si'n al Eunice:

— Ĉu vi ricev'is la skurĝ'o'pun'o'n?

Kaj ŝi du'a'foj'e ĵet'is si'n al li'a'j pied'o'j, al'prem'is por moment'o al la buŝ'o la rand'o'n de li'a tog'o, post'e respond'is:

— Ho jes, sinjor'o! mi ricev'is! ho jes, sinjor'o!...

En ŝi'a voĉ'o son'is kvazaŭ ĝoj'o kaj dank'em'o. Ŝi kred'is, evident'e, ke la skurĝ'o'pun'o dev'is anstataŭ'i al ŝi la for'send'o'n el la dom'o kaj ke nun ŝi jam pov'as rest'i. Petroniuson, kiu ĝi'n kompren'is, mir'ig'is tiu pasi'a obstin'o de la sklav'in'o, sed li est'is tro spert'a kon'ant'o de la hom'a natur'o, por ne diven'i, ke sol'e am'o pov'is est'i la kaŭz'o de tia obstin'o.

— Ĉu vi hav'as am'at'o'n en tiu ĉi dom'o? — li demand'is.

Kaj ŝi lev'is al li si'a'j'n blu'a'j'n, larm'a'j'n okul'o'j'n kaj respond'is tiel mal'laŭt'e, ke oni apenaŭ pov'is ŝi'n ek'aŭd'i:

— Jes, sinjor'o!...

Kun tiu'j okul'o'j, kun har'o'j, ĵet'it'a'j mal'antaŭ'e'n, kun tim'o kaj esper'o sur la vizaĝ'o ŝi est'is tiel bel'eg'a, rigard'is li'n tiel pet'eg'e, ke Petronius, kiu, kiel filozof'o, mem proklam'is la potenc'o'n de am'o, kaj kiel estetik'ul'o hav'is kult'o'n al bel'o, ek'sent'is por ŝi i'a'n spec'o'n de kompat'o.

— Kiu el ili est'as vi'a am'at'o? — li demand'is, montr'ant'e la serv'ist'ar'o'n.

Sed al ĉi tio ne ven'is respond'o, Eunice nur klin'is la vizaĝ'o'n ĝis li'a'j pied'o'j kaj rest'is sen'mov'a.

Petronius rigard'is la sklav'o'j'n, inter kiu'j est'is bel'a'j kaj plaĉ'ind'a'j jun'ul'o'j, sed en neni'u vizaĝ'o li pov'is i'o'n leg'i, kaj ĉiu'j nur sur'hav'is i'a'j'n strang'a'j'n rid'et'o'j'n; li do rigard'is ankoraŭ dum moment'o la kuŝ'ant'a'n ĉe li'a'j pied'o'j Eunicen kaj for'ir'is silent'e al la triclinium.

Post la manĝ'o li ordon'is port'i si'n al la palac'o, kaj post'e al Chrysothemis, ĉe kiu li rest'is ĝis mal'fru'a nokt'o. Sed, re'ven'int'e, li ordon'is vok'i al si Teiresiason.

— Ĉu Eunice ricev'is la skurĝ'o'pun'o'n?

— Jes, sinjor'o. Vi ne permes'is tamen difekt'i ŝi'a'n haŭt'o'n.

— Ĉu mi ordon'is pri ŝi neni'o'n pli?

— Ne, sinjor'o — respond'is mal'trankvil'e la atriensis.

— Bon'e. Kiu el la sklav'o'j est'as ŝi'a am'ant'o?

— Neni'u, sinjor'o.

— Kio'n, vi sci'as pri ŝi?

Teiresias komenc'is parol'i per iom ne'cert'a voĉ'o:

— Eunice neniam for'las'as nokt'e la cubiculum, kie ŝi dorm'as kun la mal'jun'a Acrisione kaj Ifis; neniam ŝi rest'as en la ban'ej'o post vi'a ban'o, sinjor'o... Ali'a'j sklav'in'o'j rid'as ŝi'n kaj nom'as ŝi'n Dian'o.

— Sufiĉ'e — dir'is Petronius. — Mi'a parenc'o, Vinicius, al kiu mi ofer'is hodiaŭ maten'e Eunicen, ne akcept'is ŝi'n, ŝi do rest'os hejm'e. Vi pov'as for'ir'i.

— Ĉu vi permes'as al mi, sinjor'o, parol'i plu pri Eunice?

— Mi ordon'is al vi dir'i ĉio'n, kio'n vi sci'as.

— La tut'a familia, sinjor'o, parol'as pri la for'kur'o de la fraŭl'in'o, kiu est'is loĝ'ont'a en la dom'o de la nobl'a Vinicius. Post vi'a for'ir'o Eunice ven'is al mi kaj dir'is, ke ŝi kon'as hom'o'n, kiu sci'os ŝi'n re'trov'i.

— Ha! — dir'is Petronius. — Kiu li est'as?

— Mi ne kon'as li'n, sinjor'o, mi pens'is tamen, ke est'as mi'a dev'o komunik'i al vi ĉi tio'n.

— Bon'e. Tiu hom'o atend'u ĉi tie morgaŭ maten'e al'ven'o'n de la tribun'o, kiu'n vi pet'os morgaŭ en mi'a nom'o, ke li maten'e vizit'u mi'n.

La atriensis riverenc'is kaj el'ir'is.

Kaj Petronius komenc'is malgraŭ'vol'e pens'i pri Eunice. Komenc'e ŝajn'is al li klar'a afer'o, ke la jun'a sklav'in'o dezir'as, ke Vinicius re'akir'u Lig'a'n, nur tial, por ne dev'i mem anstataŭ'i ŝi'n en li'a dom'o. Sed post'e ven'is en li'a'n kap'o'n, ke la hom'o, kiu'n Eunice rekomend'as, est'as ebl'e ŝi'a am'ant'o, kaj tiu ĉi pens'o subit'e ek'ŝajn'is al li mal'agrabl'a. Ekzist'is, ver'e, simpl'a rimed'o, por ek'sci'i la ver'o'n, ĉar sufiĉ'us nur al'vok'i Eunicen, sed est'is jam mal'fru'a hor'o kaj Petronius sent'is si'n lac'a post la long'a vizit'o ĉe Chrysothemis; li sopir'is dorm'o'n. Tamen, ir'ant'e en la cubiculum, li ial re'memor'is, ke en la okul'angul'o'j de Chrysothemis li rimark'is hodiaŭ sulk'et'o'j'n. Li ek'pens'is ankaŭ, ke ŝi'a bel'ec'o est'as pli fam'a en la tut'a Romo, ol ver'a, kaj ke Fonteius Capito, kiu propon'is al li tri knab'et'o'j'n el Klazomenoj por Eunice, vol'is tamen aĉet'i ŝi'n tro mal'kar'e.

Ĉapitr'o XIII

La sekv'int'a'n tag'o'n Petronius apenaŭ est'is fin'ant'a vest'i si'n en la unctorium, kiam ven'is Vinicius, al'vok'it'a de Teiresias. Li jam sci'is, ke neni'a'j nov'aĵ'o'j est'is send'it'a'j de la pord'eg'o'j, kaj tiu ĉi sci'o, anstataŭ ĝoj'ig'i li'n, kiel la pruv'o, ke Ligia est'as ankoraŭ en la urb'o, des pli sen'kuraĝ'ig'is li'n, ĉar li komenc'is supoz'i, ke ebl'e Ursus el'konduk'is ŝi'n el la urb'o tuj post la for'kapt'o, tio est'as antaŭ ol la sklav'o'j de Petronius komenc'is gard'i ĉe la pord'eg'o'j. En aŭtun'o, ver'e, kiam la tag'o'j iĝ'ad'is pli mal'long'a'j, oni ferm'ad'is ili'n sufiĉ'e fru'e, sed oni ankaŭ mal'ferm'ad'is ili'n por for'vetur'ant'o'j, kies nombr'o est'is kelk'foj'e konsider'ind'e grand'a. Oni pov'is ankaŭ penetr'i ekster la mur'o'j'n per ali'a'j manier'o'j, pri kiu'j ekzempl'e sklav'o'j, vol'ant'a'j for'kur'i el la urb'o, bon'e sci'is. Vinicius send'is, ver'e, si'a'j'n serv'ist'o'j'n ankaŭ sur ĉiu'j'n voj'o'j'n, konduk'ant'a'j'n en provinc'o'n, al vigil'o'j en mal'pli grand'a'j urb'o'j, kun sci'ig'o'j pri for'kur'int'a par'o da sklav'o'j, kun preciz'a pri'skrib'o de Ursus kaj Ligia kaj kun anonc'o pri rekompenc'o per ili'a kapt'o. Est'is tamen dub'e, ĉu tiu post'ĉas'o pov'os ili'n ating'i, kaj se ĝi eĉ ating'us, ĉu la lok'a'j aŭtoritat'ul'o'j sent'os si'n rajt'ig'it'a'j re'ten'i ili'n laŭ privat'a postul'o de Vinicius, ne atest'it'a de pretor'o. Kaj por ricev'i tiu'n atest'o'n mank'is temp'o. Si'a'flank'e Vinicius dum la tut'a hieraŭ'a tag'o serĉ'is Ligian, ali'vest'it'a kiel sklav'o, en ĉiu'j strat'et'o'j de la urb'o, li ne sukces'is tamen trov'i eĉ plej et'a'n post'sign'o'n aŭ indik'o'n. Li vid'is, ver'e, serv'ist'o'j'n de Aulus, sed tio ĉi nur pli'konfirm'is li'a'n opini'o'n, ke ne Aulusoj ŝi'n for'kapt'is, kaj ke ili sam'e ne sci'as, kie ŝi est'as.

Kiam do Teiresias anonc'is al li, ke est'as hom'o, kiu entrepren'as ŝi'n re'trov'i, li ek'rapid'is sen'spir'e en la dom'o'n de Petronius kaj, apenaŭ li'n salut'int'e, komenc'is demand'i pri tiu hom'o.

— Ni baldaŭ li'n vid'os — dir'is Petronius. — Li est'as kon'at'o de Eunice, kiu tuj ven'os, por aranĝ'i la fald'o'j'n de mi'a tog'o, kaj kiu inform'os ni'n pri li pli preciz'e.

— Eunice, tiu, kiu'n vi hieraŭ vol'is donac'i al mi?

— Tiu, kiu'n vi mal'akcept'is, pro kio ceter'e mi est'as dank'a al vi, ĉar ŝi est'as la plej bon'a vestiplica en la tut'a urb'o.

Efektiv'e la vestiplica al'ven'is preskaŭ antaŭ ol li fin'is parol'i, kaj pren'int'e tog'o'n, kuŝ'ant'a'n sur ebur'inkrust'it'a seĝ'o, dis'met'is ĝi'n, por ĝi'n ĵet'i sur la ŝultr'o'j'n de Petronius. Ŝi'a vizaĝ'o est'is pal'a, trankvil'a, en ŝi'a'j okul'o'j bril'is feliĉ'o.

Petronius rigard'is ŝi'n, kaj ŝi ek'ŝajn'is al li tre bel'a. Post moment'o, kiam, volv'int'e la tog'o'n ĉirkaŭ li, ŝi komenc'is ĝi'n fald'i, klin'ant'e si'n, por long'ig'i la fald'o'j'n, li rimark'is, ke ŝi'a'j brak'o'j hav'as mir'ind'a'n kolor'o'n de pal'a roz'o, kaj la brust'o kaj ŝultr'o'j — diafan'a'j'n nuanc'o'j'n de perlamot'o aŭ alabastr'o.

— Eunice — li dir'is — ĉu ven'is tiu hom'o, pri kiu vi parol'is hieraŭ al Teiresias?

— Li ven'us, sinjor'o.

— Kiel li nom'as si'n?

— Chilo Chilonides, sinjor'o.

— Kio li est'as?

— Kurac'ist'o, saĝ'ul'o kaj aŭgur'ist'o, kiu sci'as antaŭ'leg'i hom'a'j'n sort'o'j'n kaj antaŭ'dir'i est'ont'ec'a'n.

— Ĉu li antaŭ'dir'is la est'ont'ec'o'n al vi?

— Jes, sinjor'o.

— Kio'n li do aŭgur'is al vi?

— Ke traf'os mi'n dolor'o kaj feliĉ'o.

— La dolor'o traf'is vi'n hieraŭ el la man'o de Teiresias, dev'as do ven'i ankaŭ feliĉ'o.

— Ĝi jam ven'is, sinjor'o.

— Kia?

Kaj ŝi ek'flustr'is mal'laŭt'e:

— Mi rest'is.

Petronius met'is la man'o'n sur ŝi'a'n or'a'n kap'o'n.

— Vi bon'e aranĝ'is hodiaŭ la fald'o'j'n, kaj mi est'as kontent'a de vi, Eunice.

Kaj ĉe tiu ĉi ek'tuŝ'o ŝi'a'j okul'o'j en unu moment'a vual'iĝ'is per nebul'o de feliĉ'o kaj la brust'o komenc'is mov'i si'n rapid'e.

Sed Petronius kaj Vinicius trans'ir'is en la atrium; tie atend'is Chilo Chilonides, kiu, ek'vid'int'e ili'n, profund'e riverenc'is. Sur la buŝ'o de Petronius, je la pens'o pri la far'it'a hieraŭ supoz'o, ke tiu ĉi hom'o est'as ebl'e am'ant'o de Eunice, aper'is rid'et'o. La hom'o, kiu star'is antaŭ li, pov'is est'i nenies am'ant'o. En tiu strang'a figur'o est'is io kun'e abomen'a kaj rid'ind'a. Li ne est'is mal'jun'a: en li'a mal'ord'a barb'o kaj en la krisp'a har'ar'o apenaŭ tie kaj ie tra'bril'is griz'a faden'o. Li hav'is ventr'o'n kav'iĝ'int'a'n, kurb'ig'it'a'n dors'o'n, tiel, ke unu'a'vid'e li ŝajn'is est'i ĝib'a, kaj super tiu ĝib'o trov'is si'n grand'a kap'o kun vizaĝ'o simi'a kaj sam'temp'e vulp'a, kun penetr'em'a rigard'o. Li'a flav'et'a haŭt'o est'is makul'it'a de pustul'o'j, kaj la naz'o, plen'e kovr'it'a do ili, pov'is atest'i tro grand'a'n inklin'o'n al drink'o. Li'a mal'zorg'it'a vest'o, konsist'ant'a el mal'hel'a tunik'o, teks'it'a el kapr'a ŝaf'o, kaj sam'a tru'hav'a mantel'o, est'is pruv'o de ver'a aŭ ŝajn'ig'at'a mizer'o. Petronius je li'a vid'o re'memor'is la homeran Tersiton, respond'ant'e do per man'klin'o al li'a riverenc'o, li dir'is:

— Salut'o'n, di'a Tersito. Kiel fart'as vi'a'j tuber'o'j, kiu'j'n apud Troj'o bat'is al vi Ulis'o, kaj kiel li mem pas'ig'as la temp'o'n sur Elizeaj Kamp'o'j?

— Nobl'a sinjor'o — respond'is Chilo Chilonides — la plej saĝ'a el la mort'int'o'j, Ulis'o, send'as per'e de mi al la plej saĝ'a el la viv'ant'o'j, Petronius, salut'o'n kaj pet'o'n, ke li kovr'u per nov'a mantel'o mi'a'j'n tuber'o'j'n.

— Je Hekat'o Tri'form'a! — ek'kri'is Petronius — la respond'o merit'as mantel'o'n...

Sed plu'a'n inter'parol'o'n inter'romp'is la sen'pacienc'a Vinicius, kiu demand'is rekt'e:

— Ĉu vi sci'as preciz'e, kio'n vi entrepren'as?

— Kiam du familiae en du bril'a'j dom'o'j, parol'as pri neni'o ali'a, kaj post ili la nov'aĵ'o'n ripet'as du'on'o da Romo, ne est'as mal'facil'e sci'i — respond'is Chilo. — Hieraŭ nokt'e oni for'kapt'is fraŭl'in'o'n, eduk'it'a'n en la dom'o de Aulus Plautius, nom'at'a'n Ligia, aŭ pli ĝust'e Callina, kiu'n vi'a'j sklav'o'j, ho sinjor'o, est'is trans'konduk'ant'a'j el la palac'o de la cezar'o en vi'a'n insula, kaj mi entrepren'as re'trov'i ŝi'n en la urb'o, aŭ, se ŝi, kio est'as mal'mult'e ver'ŝajn'a, for'las'is la urb'o'n, montr'i al vi, nobl'a sinjor'o, kie'n ŝi for'kur'is kaj kie ŝi kaŝ'is si'n.

— Bon'e — dir'is Vinicius, al kiu plaĉ'is la preciz'ec'o de la respond'o — kia'j'n rimed'o'j'n vi hav'as por tio?

Chilo rid'et'is ruz'e:

— La rimed'o'j'n hav'as vi, sinjor'o; mi hav'as nur saĝ'o'n.

Petronius ankaŭ rid'et'is, ĉar li est'is tut'e kontent'a de si'a gast'o.

— Tiu ĉi hom'o pov'as re'trov'i la knab'in'o'n — li ek'pens'is.

Dum'e Vinicius sulk'ig'is si'a'j'n kun'kresk'ant'a'j'n brov'o'j'n kaj dir'is:

— Mizer'ul'o, se vi mi'n tromp'as por profit'o, mi ig'os vi'n mort'i sub baston'o'j.

— Mi est'as filozof'o, sinjor'o, kaj filozof'o ne pov'as est'i avid'a je profit'o, special'e je tia, kia'n vi grand'anim'e promes'as.

— Ha, vi est'as filozof'o? — demand'is Petronius. — Eunice dir'is al mi, ke vi est'as kurac'ist'o kaj aŭgur'ist'o. De kie vi kon'as Eunicen?

— Ŝi ven'is al mi pet'i konsil'o'n, ĉar mi'a glor'o ating'is ŝi'a'j'n orel'o'j'n.

— Kia'n konsil'o'n ŝi vol'is?

— Kontraŭ am'o, sinjor'o. Ŝi vol'is est'i kurac'it'a de sen'reciprok'a am'o.

— Kaj vi kurac'is ŝi'n?

— Mi far'is pli, sinjor'o, ĉar mi don'is al ŝi amulet'o'n, kiu sekur'ig'as reciprok'ec'o'n. En Pafos'o, sur Cipr'o, est'as templ'o, sinjor'o, kie oni konserv'as zon'et'o'n de Venus'o. Mi don'is al ŝi du faden'o'j'n el tiu zon'et'o, ferm'it'a'j'n en migdal'a ŝel'o.

— Kaj vi ig'is ŝi'n mult'e pag'i?

— Per reciprok'ec'o oni neniam pov'as sufiĉ'e pag'i, kaj mi, ne hav'ant'e du fingr'o'j'n, ŝpar'as mon'o'n, por aĉet'i sklav'o'n-skrib'ist'o'n, kiu kun'skrib'ad'os mi'a'j'n pens'o'j'n kaj konserv'os mi'a'n sci'o'n por la mond'o.

— Al kiu skol'o vi aparten'as, di'a saĝ'ul'o?

— Mi est'as cinik'o, sinjor'o, ĉar mi hav'as tru'it'a'n mantel'o'n; mi est'as stoik'o, ĉar mi el'port'as pacienc'e mizer'o'n, kaj mi est'as peripatetiko, ĉar, ne posed'ant'e port'il'o'n, mi pied'ir'as de vin'ej'o al vin'ej'o kaj en'voj'e instru'as tiu'j'n, kiu'j promes'as pag'i por la kruĉ'o.

— Kaj ĉe la kruĉ'o vi iĝ'as retor'o?

— Heraklit'o dir'is: “ĉio flu'as”, kaj ĉu vi pov'as ne'i sinjor'o, ke vin'o est'as fluid'aĵ'o?

— Li ankaŭ instru'is, ke fajr'o est'as di'o, kaj tiu di'o flam'as sur vi'a naz'o.

— La di'a Diogen'o el Apolonio instru'is, ke la esenc'o de aĵ'o'j est'as la aer'o, kaj ju pli varm'a est'as la aer'o, des pli perfekt'a'j'n est'aĵ'o'j'n ĝi kre'as, kaj el la plej varm'a nask'iĝ'as la anim'o'j de saĝ'ul'o'j. Ĉar aŭtun'e ven'as mal'varm'o, ergo ver'a saĝ'ul'o dev'as varm'ig'i si'a'n anim'o'n per vin'o... Vi ja ne pov'as ankaŭ ne'i, sinjor'o, ke kruĉ'o eĉ da akv'a vin'o el apud Kapu'o aŭ Telezio dis'port'as varm'o'n al ĉiu'j ost'o'j de la pere'em'a hom'a korp'o.

— Chilo Chilonides, kie est'as vi'a patr'uj'o?

— Apud Pont'o Euksino. Mi de'ven'as el Mez'embri'o.

— Chilo Chilonides, vi est'as grand'a!

— Kaj ne're'kon'it'a! — al'don'is melankoli'e la saĝ'ul'o.

Vinicius tamen de'nov'e sen'pacienc'iĝ'is. Kiam la esper'o ek'bril'is al li, li vol'us, ke Chilo tuj ek'ir'u serĉ'i, kaj la tut'a inter'parol'o ŝajn'is al li van'a perd'o de la temp'o, pro kiu li est'is koler'a kontraŭ Petronius.

— Kiam vi komenc'os la serĉ'ad'o'n? — li dir'is, turn'ant'e si'n al la grek'o.

— Mi jam ĝi'n komenc'is — respond'is Chilo. — Eĉ kiam mi est'as ĉi tie, kiam mi respond'as al vi'a'j afabl'a'j demand'o'j, mi ankaŭ serĉ'as. Hav'u nur fid'o'n, nobl'a tribun'o, kaj sci'u, ke se vi perd'us lig'il'o'n de ŝu'o, mi sci'us re'trov'i la lig'il'o'n, aŭ tiu'n, kiu sur strat'o ĝi'n lev'is.

— Ĉu oni uz'is vi'n jam al simil'a'j serv'o'j? — demand'is Petronius.

La grek'o supr'e'n'lev'is la okul'o'j'n.

— Tro mal'alt'e oni taks'as hodiaŭ virt'o'n kaj sci'o'n — tial eĉ filozof'o est'as dev'ig'at'a serĉ'i ali'a'j'n viv'rimed'o'j'n.

— Kia'j est'as la vi'a'j?

— Ĉio'n sci'i kaj serv'i per inform'o'j al tiu'j, kiu'j ili'n dezir'as.

— Kaj kiu'j ili'n pag'as?

— Ha, sinjor'o, mi bezon'as aĉet'i skrib'ist'o'n. Ali'e mi'a saĝ'ec'o mort'os kun mi.

— Se vi ne ŝpar'is ĝis nun eĉ por sen'tru'a mantel'o, vi'a'j merit'o'j ne est'as ver'ŝajn'e eminent'a'j.

— Modest'ec'o mal'permes'as al mi ili'n glor'i. Sed pens'u, sinjor'o, ke hodiaŭ ne ekzist'as plu tia'j bon'far'ant'o'j, kia'j grand'nombr'e ekzist'is antaŭ'e, kaj al kiu'j sur'ŝut'i per or'o merit'it'o'n est'is tiel agrabl'e, kiel glut'i ostr'o'n el Puteolo. Ne mi'a'j merit'o'j est'as mal'grand'a'j, sed la hom'a dank'em'o est'as mal'grand'a. Ia'foj'e, se for'kur'as alt'valor'a sklav'o, kiu li'n re'trov'as, se ne la sol'a fil'o de mi'a patr'o? Se sur la mur'o'j aper'as sur'skrib'o'j kontraŭ la di'a Poppaea, kiu mal'kovr'as la aŭtor'o'j'n? Kiu el'serĉ'as ĉe libr'o'vend'ist'o'j vers'aĵ'o'n kontraŭ la cerzaro? Kiu kon'ig'as, kio'n oni parol'is en la dom'o'j de senat'an'o'j kaj kavalir'o'j? Kiu port'as leter'o'j'n, kiu'j'n oni ne vol'as konfid'i al sklav'o'j kiu aŭskult'as nov'aĵ'o'j'n ĉe la pord'o'j de barbir'o'j, antaŭ kiu ne hav'as sekret'o'j'n vin'vend'ist'o'j kaj bak'ist'o'j, al kiu fid'as sklav'o'j, kiu sci'as tra'vid'i ĉiu'n dom'o'n de l' atrium ĝis la ĝarden'o? Kiu kon'as ĉiu'j'n strat'o'j'n, voj'et'o'j'n, kaŝ'ej'o'j'n, kiu sci'as, kio'n oni parol'as en vapor'ban'ej'o'j, en cirk'o'j, sur foir'plac'o'j en lern'ej'o'j de skerm'ist'o'j, en bud'o'j de sklav'vend'ist'o'j kaj eĉ en sabl'ej'o'j?...

— Je di'o'j! sufiĉ'e, nobl'a saĝ'ul'o! — ek'kri'is Petronius — aŭ ni dron'os en vi'a'j merit'o'j, virt'o, saĝ'ec'o kaj elokvent'ec'o. Sufiĉ'e! ni vol'is sci'i, kiu vi est'as, kaj ni sci'as.

Sed Vinicius est'is kontent'a, ĉar li ek'pens'is, ke tiu ĉi hom'o, simil'e al ĉas'hund'o, foj'e kur'ig'it'a post ĉas'aĵ'o, ne halt'os, antaŭ ol li trov'os ĝi'a'n kaŝ'ej'o'n.

— Bon'e — li dir'is — ĉu vi bezon'as indik'o'j'n?

— Mi bezon'as arm'il'o'n.

— Kia'n? — demand'is Vinicius kun mir'o.

La grek'o etend'is unu man'o'n kaj per la ali'a far'is la gest'o'n de mon'kalkul'o.

— Tia temp'o nun est'as, sinjor'o — li dir'is kun sopir'o.

— Vi est'os do azen'o — dir'is Petronius — kiu konker'as fortik'aĵ'o'n per sak'o'j da or'o.

— Mi est'as nun mal'riĉ'a filozof'e, sinjor'o — respond'is humil'e Chilo — la or'o'n hav'as vi.

Vinicius ĵet'is al li sak'et'o'n, kiu'n la grek'o kapt'is en la aer'o, kvankam efektiv'e li ne hav'is du fingr'o'j'n ĉe la dekstr'a man'o.

Post'e li lev'is la kap'o'n kaj dir'is:

— Sinjor'o, mi jam sci'as pli mult'e, ol vi esper'as. Mi ne ven'is ĉi tie'n kun mal'plen'a'j man'o'j. Mi sci'as, ke la fraŭl'in'o'n ne for'kapt'is Aulusoj, ĉar mi parol'is jam kun ili'a'j serv'ist'o'j. Mi sci'as, ke ŝi ne est'as sur Palatin'o, kie ĉiu'j est'as okup'it'a'j per la mal'san'o de la mal'grand'a aŭgust'in'o, kaj ebl'e mi eĉ diven'as kial vi prefer'as serĉ'i la fraŭl'in'o'n kun mi'a help'o, ol kun la help'o de la vigil'o'j kaj cezar'a'j soldat'o'j. Mi sci'as, ke la for'kur'o'n facil'ig'is al ŝi serv'ist'o, de'ven'ant'a el la sam'a land'o, kiel ŝi. Li ne pov'is trov'i help'o'n ĉe sklav'o'j, ĉar sklav'o'j, kiu'j star'as unu'j kun ali'a'j, ne help'us al li kontraŭ la vi'a'j. Pov'is nur help'i al li sam'konfes'ant'o'j...

— Aŭskult'u, Vinicius — inter'romp'is Petronius — ĉu mi ne dir'is al vi la sam'o'n, vort'o'n post vort'o?

— Ĝi est'as honor'o por mi — dir'is Chilo. — La fraŭl'in'o, sinjor'o — li parol'is, turn'ant'e si'n de'nov'e al Vinicius — sen'dub'e konfes'as sam'a'n di'o'n kun la plej nobl'a el la roman'in'o'j, tiu ver'a matrona stolata, Pomponia. Mi aŭd'is ankaŭ, ke Pomponia est'is hejm'e juĝ'it'a pro konfes'ad'o de iu'j fremd'a'j di'o'j, sed mi ne pov'is ek'sci'i de ŝi'a'j serv'ist'o'j, kiu di'o tio est'as kaj kiel nom'as si'n li'a'j konfes'ant'o'j. Se mi pov'us tio'n sci'i, mi ir'us al ili, iĝ'us la plej pi'a inter ili kaj akir'us ili'a'n fid'o'n. Sed vi, sinjor'o, kiu, kiel mi ankaŭ sci'as, pas'ig'is dek'kelk'a'j'n tag'o'j'n en la dom'o de la nobl'a Aulus, ebl'e pov'as don'i al mi pri tio i'a'n inform'o'n?

— Mi ne pov'as — dir'is Vinicius.

— Vi demand'is mi'n long'e pri divers'a'j afer'o'j, nobl'a'j sinjor'o'j, kaj mi respond'is la demand'o'j'n; permes'u, ke mi nun far'u ili'n al vi. Ĉu vi ne vid'is, nobl'a tribun'o, i'a'j'n statu'et'o'j'n, i'a'j'n ofer'o'j'n, i'a'j'n sign'o'j'n, i'a'j'n amulet'o'j'n sur Pomponia aŭ sur vi'a di'a Ligia? Ĉu vi ne vid'is, ke ili ebl'e desegn'is inter si i'a'j'n sign'o'j'n, kompren'ebl'a'j'n sol'e por ili?

— Sign'o'j'n?... Atent'u... Jes! Mi vid'is foj'e, kiel Ligia desegn'is fiŝ'o'n sur sabl'o.

— Fiŝ'o'n? Haa! Hoo! Ĉu ŝi far'is tio'n unu foj'o'n, aŭ kelk'foj'e?

— Unu foj'o'n.

— Kaj vi est'as cert'a, sinjor'o, ke ŝi desegn'is... fiŝ'o'n? Hoo!

— Jes! — respond'is Vinicius interes'it'e. — Ĉu vi diven'as, kio'n ĝi signif'as.

— Ĉu mi diven'as! — ek'kri'is Chilo.

Kaj riverenc'int'e sign'e de adiaŭ'o, li al'don'is:

— Ŝut'u Fortun'o egal'e sur vi'n ambaŭ ĉi'a'j'n donac'o'j'n, nobl'a'j sinjor'o'j.

— Oni don'u al vi mantel'o'n! — dir'is Petronius al la for'ir'ant'o.

— Ulis'o esprim'is al vi dank'o'j'n pro Tersito — respond'is la grek'o.

Kaj, riverenc'int'e re'foj'e, li el'ir'is.

— Kio'n vi dir'as pri tiu nobl'a saĝ'ul'o? — demand'is Viniciuson Petronius.

— Mi dir'as, ke li trov'os Ligian! — ek'kri'is Vinicius kun ĝoj'o — sed mi ankaŭ dir'as, ke se ekzist'us regn'o de fripon'o'j, li pov'us est'i tie reĝ'o.

— Sen'dub'e. Mi dev'as kon'at'iĝ'i pli proksim'e kun tiu stoik'o, sed dum'e mi ordon'os incens'i post li la atrium.

Kaj Chilo Chilonides, volv'int'e ĉirkaŭ si la nov'a'n mantel'o'n, ĵet'lud'is sub ĝi'a'j fald'o'j per la mon'uj'o, ricev'it'a de Vinicius, kaj ĝu'is tiel ĝi'a'n pez'o'n, kiel la son'o'n. Ir'ant'e mal'rapid'e kaj rigard'ant'e mal'antaŭ'e'n, ĉu el la dom'o de Petronius oni li'n ne observ'as, li preter'pas'is la portik'o'n de Livi'a kaj, ating'int'e la angul'o'n de Clivius Virbius, direkt'is si'n al Suburra.

— Mi dev'as ir'i al Sporus — li parol'is al si mem — kaj verŝ'i iom da vin'o al Fortun'o. Fin'e mi trov'is tio'n, kio'n mi de'long'e serĉ'is. Li est'as jun'a, flam'iĝ'em'a, mal'avar'a kiel la min'ej'o'j de Cipr'o, kaj por tiu lig'a kanabenino pret'a est'us for'don'i du'on'o'n de si'a hav'aĵ'o. Jes, ĝust'e tia'n hom'o'n mi serĉ'is de'long'e. Sed mi est'u si'n'gard'a kun li, ĉar tiu li'a sulk'ig'o de la brov'o'j antaŭ'dir'is neni'o'n bon'a'n. Ha, id'o'j de lup'o'j reg'as hodiaŭ la mond'o'n! ... Mal'pli mi tim'us tiu'n Petroniuson. Ho di'o'j! kial par'ig'ad'o est'as pli pag'at'a hodiaŭ, ol virt'o? Ha, ŝi desegn'is al vi fiŝ'o'n sur sabl'o? Se mi sci'as, kio'n ĝi signif'as, mi sufok'iĝ'u per pec'o da kapr'in'a fromaĝ'o! Sed mi sci'os! Ĉar tamen la fiŝ'o'j viv'as en akv'o, kaj serĉ'ad'o en la akv'o est'as pli mal'facil'a, ol sur la ter'o, ergo: li pag'os al mi por tiu fiŝ'o apart'e. Ankoraŭ unu tia mon'uj'o — kaj mi pov'os for'ĵet'i la almoz'ul'a'n sak'o'n kaj aĉet'i sklav'o'n... Sed kio'n vi dir'us, Chilo, se mi konsil'us al vi aĉet'i ne sklav'o'n, sed sklav'in'o'n?... Mi kon'as vi'n! Mi sci'as, ke vi konsent'os! ... Se ŝi est'us bel'a, kiel ekzempl'e Eunice, vi mem re'jun'iĝ'us ĉe ŝi, kaj sam'temp'e vi hav'us de ŝi honest'a'n kaj cert'a'n profit'o'n. Mi vend'is al tiu kompat'ind'a Eunice du faden'o'j'n el mi'a propr'a mal'nov'a mantel'o... Ŝi est'as mal'saĝ'a, sed se Petronius ŝi'n donac'us al mi, mi ŝi'n pren'us... Jes, jes, Chilo, id'o de Chilo... Vi perd'is la patr'o'n kaj la patr'in'o'n!... Vi est'as orf'o, do konsol'u vi'n almenaŭ, aĉet'ant'e sklav'in'o'n. Ŝi dev'as, ver'e, ie loĝ'i do Vinicius lu'os por ŝi loĝ'ej'o'n, kie ankaŭ vi trov'os rifuĝ'o'n; ŝi dev'as si'n vest'i, do Vinicius pag'os por ŝi'a vest'o, kaj ŝi dev'as manĝ'i, do li ŝi'n nutr'os. Ho, kiel mal'facil'a est'as la viv'o! Kie est'as la temp'o, kiam por obol'o oni pov'is ricev'i tiom da fab'o kun lard'o, kiom oni pov'is ten'i en ambaŭ man'o'j, aŭ pec'o'n da kapr'in'a kolbas'o, satur'it'a per sang'o, long'a'n, kiel brak'o de dek'du'jar'a knab'o! Sed jen tiu ŝtel'ist'o, Sporus! En vin'ej'o est'os plej facil'e i'o'n ek'sci'i.

Tiel parol'ant'e, li en'ir'is la vin'ej'o'n, kie li mend'is por si kruĉ'o'n da mal'hel'a vin'o; vid'ant'e sen'fid'a'n rigard'o'n de la mastr'o, li el'skrap'is or'a'n mon'er'o'n el la mon'uj'o kaj met'int'e ĝi'n sur la tabl'o'n, dir'is:

— Sporus, mi labor'is hodiaŭ kun Seneca de la fru'maten'o ĝis la tag'mez'o, kaj jen kio'n mi'a amik'o donac'is al mi ĉe la adiaŭ'o.

La rond'a'j okul'o'j de Sporus iĝ'is je tiu ĉe vid'o ankoraŭ pli rond'a'j, kaj la vin'o tuj trov'iĝ'is antaŭ Chilo, kiu, tremp'int'e en ĝi la fingr'o'n, desegn'is sur la tabl'o fiŝ'o'n kaj dir'is:

— Ĉu vi sci'as, kio'n ĝi signif'as?

— Fiŝ'o? Nu, fiŝ'o est'as fiŝ'o.

— Mal'saĝ'a vi est'as, kvankam vi al'verŝ'as tiom da akv'o al vin'o, ke pov'us tie trov'iĝ'i eĉ fiŝ'o. Ĝi est'as simbol'o, kiu en la lingv'o de la filozof'o'j signif'as: rid'et'o de Fortun'o. Se vi ĝi'n diven'us, ebl'e al vi ankaŭ rid'et'us Fortun'o. Respekt'u filozofi'o'n, mi dir'as al vi, aŭ mi trans'lok'iĝ'os en ali'a'n vin'ej'o'n, kio'n mi'a person'a amik'o, Petronius, de'long'e al mi konsil'as.

Ĉapitr'o XIV

Dum kelk'a'j sekv'int'a'j tag'o'j Chilo neni'e montr'is si'n. Vinicius, kiu, de kiam li ek'sci'is de Acte, ke Ligia li'n am'is, cent'foj'e pli dezir'is ŝi'n re'trov'i, komenc'is mem serĉ'i ŝi'n, ne vol'ant'e, kaj ankaŭ ne pov'ant'e pet'i help'o'n de la cezar'o, konsum'at'a de mal'trankvil'o pro la mal'san'o de la mal'grand'a aŭgust'in'o.

Sen'efik'a'j rest'is fin'e ofer'o'j, far'at'a'j en templ'o'j, preĝ'o'j kaj vot'o'j, sam'e kiel kurac'ist'a art'o kaj ĉi'a'j sorĉ'a'j rimed'o'j, kiu'j'n oni aplik'is en la ekstrem'a mal'esper'o. Post semajn'o la infan'o mort'is. Funebr'o kovr'is la kort'eg'o'n kaj Romon. La cezar'o, kiu post la nask'iĝ'o de la infan'o frenez'is de feliĉ'o, frenez'is nun de mal'esper'o; ferm'int'e si'n en si'a'j ĉambr'o'j, dum du tag'o'j li akcept'is neni'a'n nutr'aĵ'o'n, kaj kvankam en la palac'o svarm'is amas'o'j da senat'an'o'j kaj aŭgust'an'o'j, kiu'j rapid'is tie'n kun sign'o'j de bedaŭr'o kaj kun'sent'o, li vol'is neniu'n vid'i. La senat'o kun'ven'is en ekster'ordinar'a kun'sid'o, dum kiu la mort'int'a infan'o est'is proklam'it'a di'in'o; oni decid'is konstru'i al ŝi templ'o'n kaj difin'is por ĝi apart'a'n pastr'o'n. Oni far'is ankaŭ en ali'a'j templ'o'j nov'a'j'n ofer'don'o'j'n honor'e al la mort'int'in'o, oni fand'is ŝi'a'j'n statu'o'j'n el mult'e'kost'a'j metal'o'j, kaj la en'ter'ig'o est'is unu sen'mezur'a solen'o, dum kiu la popol'o admir'is la mal'moder'a'j'n sign'o'j'n de funebr'o, kiu'j'n el'montr'ad'is la cezar'o, plor'is kun li, etend'ad'is la man'o'j'n por donac'o'j, kaj, super ĉio, amuz'is si'n per la ekster'ordinar'a spektakl'o.

Petroniuson mal'trankvil'ig'is tiu ĉi mort'o. Oni sci'is jam en la tut'a Romo, ke Poppaea atribu'as ĝi'n al sorĉ'o'j. Post ŝi ripet'is ĉi tio'n ankaŭ la kurac'ist'o'j, kiu'j tiu'manier'e pov'is prav'ig'i la sen'efik'ec'o'n de si'a'j pen'o'j, kaj la pastr'o'j, kies ofer'don'o'j montr'iĝ'is sen'help'a'j, kaj la sorĉ'far'ist'o'j, trem'ant'a'j pri si'a viv'o, kaj la popol'o. Petronius est'is nun kontent'a, ke Ligia for'kur'is; ĉar tamen li ne dezir'is mal'bon'e al Aulusoj, kaj dezir'is bon'e al si mem kaj al Vinicius, tial, kiam oni for'ig'is la cipres'o'n, fiks'it'a'n sign'e de funebr'o antaŭ Palatin'o, li ir'is al akcept'o, aranĝ'it'a por la senat'an'o'j kaj aŭgust'an'o'j, vol'ant'e konvink'iĝ'i, kia'grad'e Nero inklin'as kred'i la fam'o'j'n pri sorĉ'o'j, kaj kontraŭ'ag'i sekv'o'j'n, kiu'j pov'us el tio rezult'i.

Li supoz'is ankaŭ, kon'ant'e Ner'o'n, ke tiu ĉi, se li eĉ ne ek'kred'is je sorĉ'o'j, ŝajn'ig'os, ke li kred'as, tiel por tromp'i la propr'a'n dolor'o'n, kiel por venĝ'i kontraŭ iu ajn, kaj fin'e, por kontraŭ'ag'i supoz'o'j'n, ke la di'o'j komenc'as li'n pun'i por li'a'j krim'o'j. Petronius ne kred'is, ke Nero pov'is am'i eĉ la propr'a'n infan'o'n ver'e kaj profund'e, kvankam li am'is ĝi'n flam'e, li est'is tamen cert'a, ke la cezar'o tro'afekt'os la dolor'o'n. Li ne erar'is, ver'e. Nero aŭskult'is konsol'o'j'n de senat'an'o'j kaj kavalir'o'j kun ŝton'a vizaĝ'o, kun okul'o'j, fiks'it'a'j sur unu punkt'o, kaj oni vid'is, ke se li eĉ efektiv'e sufer'as, li tamen pens'as sam'temp'e pri tio, kia'n impres'o'n li'a dolor'o far'as je la ĉe'est'ant'o'j, li poz'as sam'temp'e je Niob'o kaj far'as spektakl'o'n de patr'a funebr'o, kiel ĝi'n far'us komedi'ant'o sur scen'ej'o. Li eĉ ne sci'is ĉe tio persist'i en la silent'a kaj kvazaŭ ŝton'rigid'a dolor'o, ĉar ia'foj'e li far'is gest'o'j'n, kvazaŭ li ŝut'us sur la kap'o'n polv'o'n de la ter'o, ia'foj'e ĝem'is obtuz'e, kaj ek'vid'int'e Petroniuson, lev'is si'n subit'e kaj per tragik'a voĉ'o komenc'is vok'i tiel, ke ĉiu'j pov'us li'n aŭd'i:

— Eheu! Ankaŭ vi kulp'as pri ŝi'a mort'o! Laŭ vi'a konsil'o en'ir'is inter tiu'j'n ĉi mur'o'j'n la mal'bon'a spirit'o, kiu per unu rigard'o el'suĉ'is la viv'o'n el ŝi'a brust'o... Ve al mi! kaj prefer'e mi'a'j okul'o'j ne est'us vid'int'a'j la lum'o'n de Helioso... Ve al mi! eheu! eheu!

Kaj laŭt'ig'ant'e ĉiam pli la voĉ'o'n, li ŝanĝ'is ĝi'n en mal'esper'a'n kri'o'n, sed Petronius en tiu sam'a moment'o decid'is risk'i ĉio'n per unu ĵet'o de kubo, sekv'e, etend'int'e la man'o'n, li de'ŝir'is rapid'e silk'a'n tuk'o'n, kiu'n Nero ĉiam port'is ĉirkaŭ la kol'o, kaj met'is ĝi'n sur li'a'n buŝ'o'n.

— Sinjor'o! — li dir'is grav'ton'e — brul'ig'u Romon kaj la mond'o'n pro dolor'o, sed konserv'u al ni vi'a'n voĉ'o'n!

Ek'mir'eg'is la ĉe'est'ant'o'j, ek'mir'eg'is moment'e Nero mem, nur Petronius sol'a rest'is ne'ŝancel'it'a. Li sci'is tre'eg'e bon'e, kio'n li far'as. Li ja memor'is, ke al Terpnos kaj Diodorus est'is ordon'it'e simpl'e kovr'i la buŝ'o'n de la cezar'o, se li, laŭt'ig'ant'e la voĉ'o'n, el'met'us ĝi'n al ia ajn danĝer'o.

— Cezar'o — li parol'is plu kun tiu sam'a grav'ec'o kaj mal'gaj'ec'o — ni sufer'is grand'eg'a'n perd'o'n, rest'u al ni almenaŭ tiu ĉi konsol'a trezor'o!

La vizaĝ'o de Nero ek'trem'is kaj post moment'o larm'o'j ek'flu'is el li'a'j okul'o'j, subit'e li apog'is la man'o'j'n sur la ŝultr'o'j'n de Petronius kaj, met'int'e la kap'o'n sur li'a'n brust'o'n, komenc'is ripet'i mez'e de plor'ĝem'o'j:

— Vi sol'a el ĉiu'j pri tio ek'pens'is, vi sol'a! Petronius! vi sol'a!

Tigellinus flav'iĝ'is pro ĵaluz'o — kaj Petronius parol'is plu:

— Vetur'u Antiumon! Tie ŝi ven'is en la mond'o'n, tie ven'is sur vi'n ĝoj'o, tie ven'os konsol'o. La mar'a aer'o re'freŝ'ig'os vi'a'n di'a'n gorĝ'o'n; vi'a brust'o ek'spir'os la sal'a'n mal'sek'ec'o'n. Ni, vi'a'j fidel'ul'o'j, sekv'os vi'n ĉi'e'n, kaj dum ni konsol'os vi'a'n dolor'o'n per amik'ec'o, vi ni'n konsol'os per kant'o. — Jes! — dir'is Nero per plend'a voĉ'o — mi verk'os himn'o'n je ŝi'a honor'o kaj kompon'os al ĝi muzik'o'n.

— Kaj post'e vi serĉ'os la varm'a'n sun'o'n en Bajoj.

— Kaj post'e, forges'o'n en Grek'uj'o.

— En la patr'uj'o de poezi'o kaj kant'o!

Tiel la ŝton'a, mal'seren'a atmosfer'o pas'is iom post iom, kiel pas'as nub'o'j, kovr'ant'a'j la sun'o'n, kaj komenc'iĝ'is inter'parol'o, ankoraŭ kvazaŭ plen'a de mal'ĝoj'o, sed plen'a ankaŭ de projekt'o'j por la est'ont'ec'o, koncern'ant'a'j la vojaĝ'o'n, art'ist'a'j'n prezent'iĝ'o'j'n, kaj eĉ akcept'o'j'n, kiu'j'n postul'is anonc'it'a vizit'o de Tiridates, la reĝ'o de Armen'uj'o. Tigellinus, ver'e, prov'is ankoraŭ menci'i pri la sorĉ'o'j, sed Petronius jam cert'a pri si'a venk'o, simpl'e akcept'is la el'vok'o'n.

— Tigellinus — li dir'is — ĉu vi kred'as, ke sorĉ'o'j pov'as mal'util'i al di'o'j?

— La cezar'o mem parol'is pri ili — respond'is la kort'eg'ul'o.

— Dolor'o parol'is, ne la cezar'o, sed kio'n vi opini'as pri tio?

— Di'o'j est'as tro potenc'a'j, por est'i traf'at'a'j de sorĉ'o'j.

— Ĉu vi do mal'konfes'as la di'ec'o'n de la cezar'o kaj de li'a famili'o?

— Peractum est! — ek'murmur'is star'ant'a apud'e Eprius Marcellus, ripet'ant'e la ek'kri'o'n, el'ig'at'a'n de la popol'o, kiam gladiator'o sur aren'o est'is unu'a'foj'e traf'it'a tiel, ke ne neces'is li'n fin'mort'ig'i.

Tigellinus sub'prem'is en si koler'o'n. Li kaj Petronius de'long'e est'is rival'o'j antaŭ la cezar'o, kaj Tigellinus hav'is tiu'n super'ec'o'n, ke Nero mal'pli, aŭ, plu ĝust'e, tut'e ne ĝen'is si'n en li'a ĉe'est'o, ĝis tiam tamen Petronius, kiom'foj'e ili kun'est'is, venk'is li'n per si'a saĝ'ec'o kaj sprit'ec'o. Tiel okaz'is ankaŭ ĉi-foj'e. Tigellinus ek'silent'is, kaj nur en'skrib'is en si'a'n memor'o'n tiu'j'n senat'an'o'j'n kaj kavalir'o'j'n, kiu'j en la moment'o, kiam Petronius re'paŝ'is en la fund'o'n de la ĉambr'eg'o, grup'iĝ'is ĉirkaŭ li, kred'ant'e, ke post tio, kio okaz'is, li est'os nepr'e la unu'a favor'at'o de la cezar'o.

Petronius tamen for'las'is la palac'o'n, ir'is al Vinicius kaj, rakont'int'e al li la epizod'o'n kun la cezar'o kaj Tigellinus, dir'is:

— Ne nur mi for'turn'is la danĝer'o'n de Aulus Plautius kaj Pomponia, kaj kun'e de ni ambaŭ, sed ankaŭ de Ligia, kiu'n oni ne serĉ'os simpl'e tial, ke mi persvad'is al la kupr'o'barb'a simi'o vetur'i en Antiumon, kaj el tie en Neapolon aŭ Bajojn. Li vetur'os, ĉar en Romo li ĝis nun ne kuraĝ'is prezent'iĝ'i publik'e en teatr'o, kaj mi sci'as, ke de'long'e li jam intenc'as prezent'iĝ'i en Neapolo. Por post'e li rev'as pri Grek'uj'o, kie li vol'as kant'i en ĉiu'j pli grav'a'j urb'o'j, kaj post'e, kun'e kun ĉiu'j laŭr'o'kron'o'j, kiu'j'n ofer'os al li la Graeculi, solen'i triumf'a'n en'vetur'o'n en Romon. Dum tiu temp'o ni pov'os liber'e serĉ'i Ligian kaj kaŝ'i ŝi'n en sekur'a lok'o. Kaj ni'a nobl'a filozof'o? Ĉu li ne ven'is ĝis nun?

— Vi'a nobl'a filozof'o est'as tromp'ist'o. Ne! li ne ven'us, ne prezent'is si'n, nek prezent'os si'n jam plu!

— Mi tamen hav'as pli bon'a'n opini'o'n, ne tiom ebl'e pri li'a honest'ec'o, kiom pri li'a saĝ'ec'o. Li flu'ig'is jam iom da sang'o el vi'a mon'sak'o kaj ven'os almenaŭ tial, por flu'ig'i ĝi'n du'a'foj'e.

— Li gard'u si'n, ke mi ne flu'ig'u li'a'n sang'o'n.

— Ne far'u tio'n; hav'u kun li pacienc'o'n, ĝis vi konvink'iĝ'os per pruv'o'j pri la tromp'o. Ne don'u al li pli da mon'o, sed promes'u anstataŭ'e mal'avar'a'n rekompenc'o'n, se li al'port'os al vi sci'ig'o'n cert'a'n. Ĉu vi ankaŭ entrepren'as i'o'n person'e? — Du mi'a'j liber'ig'it'o'j, Nimfidius kaj Demas, serĉ'as ŝi'n front'e de ses'dek hom'o'j. Al tiu el la sklav'o'j, kiu ŝi'n trov'os, mi promes'is liber'ec'o'n. Mi send'is krom tio kurier'o'j'n sur ĉiu'j'n voj'o'j'n, konduk'ant'a'j'n al Romo, ke ili demand'u en gast'ej'o'j pri la lig'o kaj pri la fraŭl'in'o. Mi mem tra'kur'as la urb'a'n tag'e kaj nokt'e, esperant'e feliĉ'a'n hazard'o'n.

— Kio'n ajn vi sci'os, kon'ig'u al mi, ĉar mi dev'as vetur'i en Antiumon.

— Bon'e.

— Kaj se iu'n maten'o'n, vek'iĝ'int'e, vi dir'os al vi, ke pro unu knab'in'o ne valor'as si'n aflikt'i kaj far'i pro ŝi tiom da klopod'o'j, tiam ven'u Antiumon. Tie mank'os nek vir'in'o'j, nek ĝu'o'j.

Vinicius komenc'is marŝ'i per rapid'a'j paŝ'o'j, kaj Petronius sekv'is li'n dum kelk'a temp'o per rigard'o, fin'e li ek'parol'is:

— Dir'u al mi sincer'e, ne kiel brul'kap'ul'o, kiu i'o'n trud'as al si kaj mem si'n ekscit'as, sed kiel hom'o prudent'a, kiu respond'as al si'a amik'o: ĉu vi ĉiam egal'e dezir'as tiu'n Ligian?

Vinicius halt'is por moment'o kaj rigard'is tiel Petroniuson, kvazaŭ li antaŭ'e li'n ne vid'us, post'e komenc'is de'nov'e marŝ'i. Vid'ebl'e est'is, ke li sub'prem'as en si eksplod'o'n. Fin'e en li'a'j okul'o'j, pro la sent'o de la propr'a sen'help'ec'o, pro dolor'o, koler'o kaj ne'venk'ebl'a sopir'o, ŝvel'is du larm'o'j, kiu'j ek'parol'is al Petronius pli fort'e, ol plej elokvent'a'j vort'o'j.

Do, en'pens'iĝ'int'e por moment'o, li dir'is:

— La mond'o'n port'as sur la ŝultr'o'j ne Atlas'o, sed vir'in'o, kaj ia'foj'e lud'as per ĝi, kiel per pilk'o.

— Jes — dir'is Vinicius.

Kaj ili komenc'is adiaŭ'i unu la ali'a'n. Sed en la sam'a moment'o sklav'o sci'ig'is, ke Chilo Chilonides atend'as en la vestibl'o kaj pet'as, ke oni li'n al'las'u antaŭ la vizaĝ'o'n de la mastr'o.

Vinicius ordon'is li'n tuj en'las'i, kaj Petronius dir'is:

— Ha, ĉu mi ne dir'is al vi! Je Herkul'o! rest'u nur trankvil'a, ali'e li ek'reg'os vi'n, ne vi li'n.

— Salut'o'n kaj honor'o'n al la nobl'a arme'a tribun'o kaj al vi, sinjor'o! — parol'is Chilo, en'ir'ant'e. — Est'u vi'a feliĉ'o egal'a al vi'a glor'o kaj la glor'o vast'iĝ'u tra la tut'a mond'o, de la kolon'o'j de Herkul'o ĝis la lim'o'j de l’ arsacidoj.

— Salut'o'n, proklam'ant'o de leĝ'o'j de virt'o kaj saĝ'ec'o! — respond'is Petronius.

Sed Vinicius demand'is kun ŝajn'a trankvil'o:

— Kio'n vi al'port'as?

— La unan foj'o'n mi al'port'is al vi, sinjor'o, esper'o'n, nun mi al'port'as cert'ec'o'n, ke la fraŭl'in'o est'os re'trovit'a.

— Tio signif'as, ke vi ne trov'is ŝi'n ĝis nun?

— Jes, sinjor'o, sed mi trov'is, kio'n signif'as la sign'o, kiu'n ŝi far'is al vi: mi sci'as, kiu'j est'as la hom'o'j, kiu'j ŝi'n for'kapt'is, kaj mi sci'as, inter konfes'ant'o'j de kiu di'o oni dev'as ŝi'n serĉ'i.

Vinicius vol'is salt'lev'iĝ'i de la seĝ'o, sur kiu li sid'is, sed Petronius met'is la man'o'n sur li'a'n ŝultr'o'n kaj, turn'ant'e si'n al Chilo, dir'is:

— Parol'u plu!

— Ĉu vi est'as tut'e cert'a, sinjor'o, ke la fraŭl'in'o desegn'is al vi fiŝ'o'n sur la sabl'o?

— Jes! — eksplod'is Vinicius.

— Sekv'e ŝi est'as krist'an'in'o kaj for'kapt'is ŝi'n krist'an'o'j.

Ven'is moment'o de silent'o.

— Aŭskult'u, Chilo — dir'is fin'e Petronius. — Mi'a parenc'o promes'is al vi grand'a'n sum'o'n da mon'o por re'trov'o de la fraŭl'in'o, sed ne mal'pli grand'a'n nombr'o'n da bat'o'j, se vi vol'os li'n tromp'i. En la unu'a okaz'o vi aĉet'os ne unu, sed tri skrib'ist'o'j'n, en la du'a la filozofi'o de ĉiu'j sep saĝ'ul'o'j, plus vi'a propr'a, ne taŭg'os por balzam'i vi'a'j'n vund'o'j'n.

— La fraŭl'in'o est'as krist'an'in'o, sinjor'o! — ek'kri'is la grek'o.

— Pri'pens'u iom, Chilo. Vi ne est'as mal'saĝ'ul'o! Ni sci'as, ke Junia Silana kaj Calvia Crispinilla akuz'is Pomponian Graecinan pri konfes'ad'o de la krist'an'a superstiĉ'ar'o, sed ni sci'as ankaŭ, ke la hejm'a tribunal'o liber'ig'is ŝi'n de tiu akuz'o. Ĉu do vi vol'us de'nov'e ĝi'n ripet'i? Ĉu vi vol'us kred'ig'i al ni, ke Pomponia, kaj kun'e kun ŝi Ligia, pov'as aparten'i al mal'amik'o'j de la hom'a gent'o, al venen'ist'o'j de fontan'o'j kaj put'o'j, al ador'ant'o'j de azen'kap'o, al hom'o'j, kiu'j murd'as infan'o'j'n kaj mal'ĉast'as en plej sen'hont'a manier'o? Pens'u, Chilo, ĉu la tez'o, kiu'n vi proklam'as al ni, ne antitez'iĝ'os per bat'o'j sur vi'a dors'o?

Chilo dis'met'is la man'o'j'n, sign'e, ke tio ne est'as li'a kulp'o, post'e respond'is:

— Sinjor'o! dir'u grek'e la sekv'ant'a'n fraz'o'n: Jesuo Krist'o Fil'o de Di'o, Sav'int'o.

— Bon'e. Jen mi dir'as... Kio do?

— Kaj nun pren'u la unu'a'j'n liter'o'j'n de ĉiu el tiu'j ĉi vort'o'j kaj kun'met'u ili'n tiel, ke ili form'u unu vort'o'n.

— Fiŝ'o! — dir'is kun mir'o Petronius.

— Jen, kial fiŝ'o iĝ'is la emblem'o de la krist'an'o'j — respond'is fier'e Chilo.

Sekv'is moment'o de silent'o. En la argument'o'j de la grek'o est'is tamen io tiel frap'ant'a, ke ambaŭ amik'o'j ne pov'is kontraŭ'star'i al mir'o.

— Vinicius — demand'is Petronius — ĉu vi ne erar'as kaj ĉu ver'e Ligia desegn'is al vi fiŝ'o'n? — Je ĉiu'j sub'ter'a'j di'o'j, oni pov'as frenez'iĝ'i! — ek'kri'is kun ekscit'o la jun'a vir'o — se ŝi desegn'us al mi bird'o'n, mi dir'us, ke ĝi est'is bird'o!

— Sekv'e ŝi est'as krist'an'in'o! — ripet'is Chilo.

— Tio ĉi signif'as — dir'is Petronius — ke Pomponia kaj Ligia venen'as put'o'j'n, murd'as infan'o'j'n, kapt'it'a'j'n sur strat'o'j, kaj mal'ĉast'as! Sen'senc'aĵ'o!! Vi, Vinicius, est'is pli long'e en ili'a dom'o, mi est'is mal'long'e, sed mi kon'as sufiĉ'e tiel Auluson kiel Pomponian, mi kon'as eĉ sufiĉ'e Ligian, por dir'i: kalumni'o kaj sen'senc'aĵ'o!! Se fiŝ'o est'as ver'e la emblem'o de la krist'an'o'j, kio'n oni efektiv'e ne pov'as ne'i, kaj se ili est'as krist'an'in'o'j, tiam, je Prozerpin'o! vid'ebl'e la krist'an'o'j ne est'as tia'j, kia'j ni ili'n opini'as.

— Vi parol'as, kiel Sokrat'o, sinjor'o — respond'is Chilo. — Kiu iam esplor'is krist'an'o'n? Kiu ek'kon'is ili'a'n instru'o'n? Kiam mi migr'is antaŭ tri jar'o'j el Neapolo al Romo (ho, kial mi ne rest'is tie!), al'iĝ'is al mi hom'o, kurac'ist'o, nom'at'a Glaucus, pri kiu oni rakont'is, ke li est'is krist'an'o, kaj malgraŭ tie mi konvink'iĝ'is, ke li est'is bon'a kaj virt'a hom'o.

— Ĉu ne de tiu virt'a hom'o vi ek'sci'is nun, kio'n signif'as la fiŝ'o?

— Ne, sinjor'o, bedaŭr'ind'e! En'voj'e en unu gast'ej'o iu frap'is per ponard'o la bon'a'n mal'jun'ul'o'n; li'a'n edz'in'o'n kaj infan'o'j'n for'kapt'is sklav'komerc'ist'o'j, kaj mi, defend'ant'e ili'n, perd'is tiu'j'n ĉi du fingr'o'j'n. Ĉar tamen inter la krist'an'o'j, kiel oni dir'as, ne mank'as mirakl'o'j, mi esper'as, ke ili re'kresk'os.

— Kiel do? ĉu vi iĝ'is krist'an'o?

— De hieraŭ sinjor'o! de hieraŭ! Tiu fiŝ'o ig'is mi'n krist'an'o. Vid'u, kia fort'o tamen est'as en ĝi! Kaj post kelk'a'j tag'o'j mi est'os la plej fervor'a el fervor'a'j, por ke ili al'las'u mi'n al ĉiu'j si'a'j sekret'o'j, kaj kiam ili al'las'os mi'n al ĉiu'j sekret'o'j, mi ek'sci'os, kie kaŝ'as si'n la fraŭl'in'o. Tiam ebl'e mi'a krist'an'ec'o est'os por mi pli profit'don'a, ol mi'a filozofi'o. Mi ankaŭ far'is vot'o'n al Merkur'o, ke se li help'os al mi trov'i la for'kur'int'o'j'n, mi ofer'os al li du bov'id'in'o'j'n, egal'a'j'n laŭ aĝ'o kaj kresk'o, al kiu'j mi ordon'os or'ig'i la korn'o'j'n.

— Do vi'a hieraŭ'a krist'an'ec'o kaj vi'a antaŭ'a filozofi'o ne mal'permes'as al vi kred'i je Merkur'o?

— Mi ĉiam kred'as tio'n, kio'n mi bezon'as kred'i, kaj tio ĉi est'as mi'a filozofi'o, kiu dev'us plaĉ'i special'e al Merkur'o. Mal'feliĉ'e, vi sci'as, nobl'a'j sinjor'o'j, kiel suspekt'em'a di'o li est'as. Li ne kred'as al promes'o'j de eĉ sen'makul'a'j filozof'o'j kaj prefer'us ebl'e antaŭ'e ricev'i la bov'id'in'o'j'n, dum'e ĝi est'as grand'eg'a el'spez'o. Ne ĉiu est'as tamen Seneca, kaj la el'spez'o ne est'as por mi ebl'a, se tamen la nobl'a Vinicius bon'vol'us, antaŭ'pag'e por la sum'o, kiu'n li al mi promes'is... iom...

— Nek unu obol'o'n, Chilo! — dir'is Petronius — nek unu obol'o'n! La mal'avar'ec'o de Vinicius super'os vi'a'j'n esper'o'j'n, sed nur tiam, kiam Ligia est'os trov'it'a, tie est'as, kiam vi montr'os al ni ŝi'a'n kaŝ'ej'o'n. Merkur'o dev'as kredit'i al vi la du bov'id'in'o'j'n, kvankam mi ne mir'as, se ne plaĉ'as al li tio'n far'i, kaj mi re'kon'as en ĉi tio li'a'n saĝ'ec'o'n.

— Aŭskult'u mi'n, nobl'a'j sinjor'o'j. La mal'kovr'o, kiu'n mi far'is, est'as grand'eg'a, ĉar kvankam mi ne trov'is ĝis nun la fraŭl'in'o'n, mi trov'is la voj'o'n, sur kiu oni dev'as ŝi'n serĉ'i. Jen vi dis'send'is liber'ig'it'o'j'n kaj sklav'o'j'n tra la tut'a urb'o kaj en la provinc'o'n — kaj ĉu iu el ili hav'ig'is al vi i'a'n indik'o'n? Ne! Mi sol'a ĝi'n don'is. Kaj mi dir'os al vi pli. Inter vi'a'j sklav'o'j pov'as est'i krist'an'o'j, pri kiu'j vi ne sci'as, ĉar tiu superstiĉ'ar'o dis'vast'iĝ'is jam ĉie, kaj tiu'j, anstataŭ help'i, perfid'os vi'n. Mal'bon'e eĉ est'as, ke ili nun vid'as mi'n ĉi tie; tial vi, nobl'a Petronius, ordon'u silent'i al Eunice, kaj vi, sam'e nobl'a Vinicius, dis'kon'ig'u, ke mi vend'as al vi ŝmir'aĵ'o'n, kiu al ŝmir'it'a'j per ĝi ĉeval'o'j cert'ig'as venk'o'n en cirk'o... Mi sol'a serĉ'os, kaj mi sol'a re'trov'os la fraŭl'in'o'n; vi nur fid'u al mi kaj sci'u, ke kiom ajn mi ricev'os antaŭ'e, ĝi est'os por mi nur stimul'o, ĉar ĉiam mi esper'os i'o'n pli kaj hav'os tiom pli grand'a'n cert'ec'o'n, ke la promes'it'a rekompenc'o ne rest'os preter mi. Ha, jes! Kiel filozof'o mi mal'ŝat'as mon'o'n, kvankam mal'ŝat'as ĝi'n nek Seneca, nek Musonius, kiu'j tamen ne perd'is, iu'n defend'ant'e, la fingr'o'j'n, kaj kiu'j pov'as mem skrib'i kaj trans'don'i si'a'j'n nom'o'j'n al la post'e'ul'ar'o. Sed krom la sklav'o, kiu'n mi intenc'as aĉet'i, kaj krom Merkur'o, al kiu mi promes'is du bov'id'in'o'j'n (vi ja sci'as, kiel alt'iĝ'is la prez'o'j de brut'o'j), la serĉ'ad'o mem sekv'ig'as mult'eg'a'j'n el'spez'o'j'n. Aŭskult'u nur pacienc'e. Jen, dum tiu'j kelk'a'j tag'o'j mi'a'j pied'o'j kovr'iĝ'is per vund'o'j pro la sen'ĉes'a ir'ad'o. Mi vizit'ad'is vin'ej'o'j'n, por babil'i kun hom'o'j, mi vizit'ad'is bak'ist'o'j'n, buĉ'ist'o'j'n, vend'ist'o'j'n de oliv'ole'o kaj fiŝ'kapt'ist'o'j'n. Mi tra'kur'ad'is ĉiu'j'n strat'o'j'n kaj strat'et'o'j'n; mi est'is en kaŝ'ej'o'j de for'kur'int'a'j sklav'o'j; mi mal'gajn'is pli ol cent as'o'j'n en mora'o-lud'o; mi est'is en lav'ej'o'j, sek'ig'ej'o'j, manĝ'ej'o'j, mi vid'is muel'ist'o'j'n kaj skulpt'ist'o'j'n; mi vid'is hom'o'j'n, kiu'j kurac'as vezik'o'n kaj el'ŝir'as dent'o'j'n, mi parol'is kun strat'a'j vend'ist'o'j de sek'ig'it'a'j fig'o'j, mi est'is en tomb'ej'o'j, kaj ĉu vi sci'as, por kio? Jen, por ĉie de'sign'i la fiŝ'o'n, rigard'i hom'o'j'n en la okul'o'j'n kaj aŭskult'i, kio'n ili respond'os al tiu sign'o. Dum long'a temp'o mi pov'is neni'o'n rimark'i, fin'e mi ek'vid'is foj'e ĉe fontan'o mal'jun'a'n sklav'o'n, kiu ĉerp'is akv'o'n per sitel'o'j kaj plor'is. Proksim'iĝ'int'e tiam, mi demand'is pri la kaŭz'o de li'a'j larm'o'j. Al tio, kiam ni sid'iĝ'is sur la ŝtup'o'j de la fontan'o, li respond'is, ke dum la tut'a viv'o li ŝpar'is sesterc'o'n post sesterc'o, por el'aĉet'i si'a'n am'at'a'n fil'o'n, sed li'a mastr'o, iu Pans'a, ek'vid'int'e la mon'o'n, for'pren'is ĝi'n, kaj la fil'o'n re'ten'is plu kiel sklav'o'n. “Kaj tial mi plor'is — parol'is la mal'jun'ul'o — ĉar kvankam mi ripet'as: “far'iĝ'u la di'a vol'o, mi ne pov'as, mizer'a pek'ul'o, re'ten'i la larm'o'j'n.” Tiam, kvazaŭ tuŝ'it'e de antaŭ'sent'o, mi desegn'is al li fiŝ'o'n, kaj li respond'is: “Ankaŭ mi'a esper'o est'as en Krist'o.” Mi do demand'is: “Vi ek'kon'is mi'n laŭ la sign'o?” Li dir'is: “Jes, kaj pac'o est'u kun vi”. Tiam mi ek'tir'is li'n je la lang'o, kaj la bon'ul'o ĉio'n el'babil'is. Li'a mastr'o, tiu Pans'a, est'as mem liber'ig'it'o de la grand'a Pans'a kaj ven'ig'as per Tibr'o ŝton'o'j'n en Romon, kiu'j'n sklav'o'j kaj dung'it'o'j el'ŝarĝ'as el flos'o'j kaj port'as al konstru'at'a'j dom'o nokt'e, por ne bar'i la strat'a'n mov'ad'o'n. Inter ili labor'as mult'a'j krist'an'o'j kaj li'a fil'o, sed ĉar la labor'o super'as li'a'j'n fort'o'j'n, tial li vol'is li'n el'aĉet'i. Sed Pans'a prefer'is re'ten'i tiel la mon'o'n, kiel la sklav'o'n. Tiel parol'ant'e, li komenc'is plor'i, kaj mi miks'is mi'a'j'n larm'o'j'n al la li'a'j, kio'n mi far'is facil'e pro la bon'ec'o de mi'a kor'o kaj pro ŝir'dolor'o en la pied'o'j, kiu'n mi ricev'is pro tro'a ir'ad'o. Mi komenc'is ĉe tio plend'i, ke ven'int'e antaŭ kelk'a'j tag'o'j al Neapolo, mi kon'as neniu'n el la frat'o'j kaj ne sci'as, kie ili kun'ven'as por kun'e preĝ'i. Li ek'mir'is, ke la krist'an'o'j el Neapolo ne don'is al mi leter'o'j'n al la roma'j frat'o'j, sed mi dir'is al li, ke oni ili'n ŝtel'is de mi en la voj'o. Tiam li dir'is, ke mi ven'u nokt'e al la river'bord'o, kaj li kon'at'ig'os mi'n kun la frat'o'j, kiu'j konduk'os mi'n en la preĝ'o'dom'o'j'n kaj la ĉef'ul'o'j, kiu'j reg'as la krist'an'a'n komun'um'o'n. Ek'aŭd'int'e ĉi tio'n, mi tiel ek'ĝoj'is, ke mi don'is al li sum'o'n, bezon'a'n por el'aĉet'i li'a'n fil'o'n, esperant'e, ke la grand'anim'a Vinicius du'obl'e ĝi'n al mi re'don'os.

— Chilo — inter'romp'is Petronius — en vi'a rakont'o mensog'o naĝ'as sur la supr'aĵ'o de la ver'o, oliv'ole'o sur akv'o. Vi al'port'is grav'a'j'n sci'ig'o'j'n, ĉi tio'n mi ne ne'as. Mi eĉ asert'as, ke grand'a paŝ'o est'as far'it'a por re'trov'i Ligian, sed vi ne gras'ig'u per mensog'o vi'a'j'n nov'aĵ'o'j'n. Kiel nom'as si'n la mal'jun'ul'o, de kiu vi ek'sci'is, ke la krist'an'o'j ek'kon'as si'n reciprok'e per la sign'o de fiŝ'o?

— Euricius, sinjor'o. Kompat'ind'a, mal'feliĉ'a mal'jun'ul'o! Li memor'ig'is al mi Glaucuson la kurac'ist'o'n, kiu'n mi defend'is kontraŭ la rab'ist'o'j, kaj per tio ĉi li ĉef'e kor'tuŝ'is mi'n.

— Mi kred'as, ke vi kon'at'iĝ'is kun li kaj ke vi sci'os el'profit'i tiu'n ĉi kon'at'ec'o'n, sed mon'o'n vi al li ne don'is. Vi ne don'is al li eĉ as'o'n, vi mi'n kompren'as! Vi neni'o'n don'is!

— Sed mi help'is al li port'i la sitel'o'j'n kaj parol'is pri li'a fil'o kun plej grand'a kun'sent'o. Jes, sinjor'o! kio pov'as kaŝ'i si'n de la penetr'em'o de Petronius? Do, mi ne don'is al li mon'o'n, aŭ, pli ĝust'e, mi don'is ĝi'n al li, sed en la anim'o, en al mens'o, kio, se li est'us ver'a filozof'o, dev'us al li sufiĉ'i... Kaj mi don'is tial, ke mi konsider'is tia'n ag'o'n neces'a kaj util'a, ĉar pens'u, sinjor'o, kiel ĝi tuj favor'ig'us al mi ĉiu'j'n krist'an'o'j'n, kiel ĝi facil'ig'us al'ir'o'n al ili kaj kia'n fid'o'n vek'us en ili.

— Ver'e — dir'is Petronius — kaj vi dev'is ĝi'n far'i.

— Ĝust'e tial mi ven'as ĉi tie'n, por ke mi pov'u ĝi'n far'i.

Petronius turn'is si'n al Vinicius:

— Ordon'u el'kalkul'i al li kvin mil sesterc'o'j'n, sed en la anim'o, en la mens'o...

Sed Vinicius dir'is:

— Mi don'os al vi serv'ant'o'n, kiu port'os la bezon'a'n sum'o'n, kaj vi dir'os al Euricius, ke la serv'ant'o est'as vi'a sklav'o, kaj en li'a ĉe'est'o vi trans'don'os al li la mon'o'n. Ĉar tamen vi al'port'is grav'a'n sci'ig'o'n, sam'a'n sum'o'n vi ricev'os por vi mem. Ven'u pren'i la serv'ant'o'n kaj la mon'o'n hodiaŭ vesper'e.

— Jen ver'a cezar'o! — dir'is Chilo. — Permes'u, sinjor'o, ke mi dediĉ'os al vi unu el mi'a'j verk'o'j, sed permes'u ankaŭ, ke hodiaŭ vesper'e mi ven'os sol'e por pren'i la mon'o'n, ĉar Euricius dir'is al mi, ke oni el'ŝarĝ'is jam ĉiu'j'n flos'o'j'n, kaj nov'a'j'n oni al'naĝ'ig'os el Ostio nur post kelk'a'j tag'o'j. Pac'o est'u kun vi! Tiel adiaŭ'as si'n la krist'an'o'j... Mi aĉet'os al mi sklav'in'o'n, tio est'as, mi vol'is dir'i, sklav'o'n. Fiŝ'o'j'n oni kapt'as per fiŝ'kapt'il'o, kaj krist'an'o'j'n per fiŝ'o. Pax vobiscum! pax!... pax!... pax!...

Ĉapitr'o XV

Petronious al Vinicius:

“Per fid'at'a sklav'o mi send'as al vi el Antiumo tiu'n ĉi leter'o'n, al kiu, mi esper'as, vi respond'os per la sam'a sklav'o sen tro'a prokrast'o, kvankam vi'a man'o pli kutim'as al glav'o kaj lanc'o, ol al plum'o. Mi las'is vi'n sur bon'a voj'o kaj plen'a'n de esper'o, do mi kred'as, ke aŭ jam vi la dolĉ'a'n pasi'o'n kviet'ig'is en la brak'o'j de Ligia, aŭ kviet'ig'os ĝi'n, antaŭ ol ver'a vintr'a vent'o blov'os sur Kampani'o'n de la supr'o de Sorakto. Ho mi'a Vinicius! Est'u al vi majstr'in'o la or'a di'in'o de Cipr'o, kaj vi est'u majstr'o al tiu lig'a Aŭror'o, kiu for'kur'as de la sun'o de am'o. Memor'u ankaŭ ĉiam, ke marmor'o mem per si, eĉ plej mult'e'kost'a, est'as neni'o, kaj ke ver'a'n valor'o'n ĝi nur ricev'as, kiam en ĉef'verk'o'n ĝi'n trans'form'as la man'o de skulpt'ist'o. Tia skulpt'ist'o est'u vi, carissime! Am'i ne est'as sufiĉ'e, oni dev'as sci'i am'i kaj oni dev'as sci'i instru'i am'o'n. Volupt'o'n sent'as ja eĉ la pleb'o, kaj eĉ best'o'j, sed ver'a hom'o ĝust'e per tio de ili disting'iĝ'as, ke li ĝi'n kvazaŭ ŝanĝ'as en nobl'a'n art'o'n, kaj, ĝu'ant'e, sci'as tio'n, la tut'a'n ĝi'a'n di'a'n valor'o'n klar'e konsci'as en pens'o, kaj tiel ne nur la korp'o'n, sed ankaŭ la anim'o'n sat'ig'as. Plur'foj'e, kiam mi pens'as ĉi tie pri la vant'ec'o, ne'cert'ec'o kaj enu'o de ni'a viv'o, ven'as en mi'a'n kap'o'n la pens'o, ke vi eĉ ebl'e pli bon'e elekt'is, ke ne la cezar'a kort'eg'o, sed milit'o kaj am'o est'as la du sol'a'j afer'o'j, por kiu'j valor'as nask'iĝ'i kaj viv'i.

En milit'o vi est'is feliĉ'a, est'u do feliĉ'a ankaŭ en am'o, kaj se vi'n interes'as, kio okaz'as en la cezar'a kort'eg'o, mi sci'ig'os vi'n pri tio de temp'o. Jen ni sid'as en Antiumo kaj fleg'as ni'a'n ĉiel'a'n voĉ'o'n, ni sent'as ĉiam egal'a'n mal'am'o'n al Romo, kaj por la vintr'o ni intenc'as ir'i en Bajojn, por prezent'iĝ'i publik'e en Neapolo, kies loĝ'ant'o'j, est'ant'e grek'o'j, pli bon'e sci'os ni'n taks'i, ol la lup'a id'ar'o, loĝ'ant'a ĉe la bord'o'j de Tibr'o. Hom'o'j al'kur'os el Bajoj, el Pompe'o, el Puteolo, el Kumoj, el Stabioj, ne mank'os al ni aplaŭd'o'j, nek laŭr'a'j kron'o'j, kaj tio ĉi kuraĝ'ig'os ni'n al la intenc'at'a ir'o en Aĥajon.

Kaj la memor'o pri la mal'grand'a aŭgust'in'o? Jes! Ni ŝi'n ankoraŭ pri'plor'as. Ni kant'as himn'o'j'n, kompon'it'a'j'n de ni mem, tiel bel'eg'e, ke siren'o'j pro envi'o kaŝ'is si'n en plej profund'a'j'n kavern'o'j'n de Amfitrit'o. Aŭskult'us ni'n, anstataŭ'e, delfen'o'j, se ili'n ne mal'help'us la bru'ad'o de la mar'o. Ni'a dolor'o ĝis nun ne kviet'iĝ'is, ni do montr'as ĝi'n al la hom'o'j en ĉiu'j form'o'j, kiu'j'n instru'as la skulpt'art'o, zorg'e atent'ant'e ĉe tio, ĉu ni est'as kun ili bel'a'j kaj ĉu la hom'o'j sci'as re'kon'i ĉi tiu'n bel'ec'o'n. Ha, mi'a kar'a! ni mort'os kiel arleken'o'j kaj komedi'ant'o'j.

Est'as ĉi tie ĉiu'j aŭgust'an'o'j kaj ĉiu'j aŭgust'an'in'o'j, ne kalkul'ant'e kvin'cent azen'in'o'j'n, en kies lakt'o ban'as si'n Poppaea, kaj dek mil serv'ist'o'j'n. Ia'foj'e est'as eĉ gaj'e. Calvia Crispinilla mal'jun'iĝ'as; oni dir'as, ke ŝi el'pet'is de Poppaea la permes'o'n ban'i si'n tuj post ŝi. Al Nigidia Lucanus don'is vang'o'frap'o'n, suspekt'ant'e ŝi'n pri rilat'o kun gladiator'o. Sporus mal'gajn'is la edz'in'o'n, kub'lud'ant'e kun Senecio. Torquatus Silanus propon'is al mi por Eunice kvar kaŝtan'kolor'a'j'n ĉeval'o'j'n, kiu'j ekster'dub'e venk'os ĉi-jar'e en vet'kur'o. Mi ne vol'is! kaj ankaŭ al vi mi dank'as, ke vi ŝi'n ne akcept'is. Rilat'e al Torquatus Silanus, li eĉ ne diven'as, kompat'ind'ul'o, ke li est'as jam pli ombr'o, ol hom'o. Li'a mort'o jam est'as decid'it'a. Kaj ĉu vi sci'as, kia est'as li'a kulp'o? Jen li est'as pra'nep'o de la di'a Aŭgust'o. Neni'a sav'o est'as por li. Tia est'as ni'a mond'o.

Ni atend'is ĉi tie, kiel vi sci'as, Tiridateson, dum'e Vologes skrib'is ofend'a'n leter'o'n. Ĉar li konker'is Armen'uj'o'n. Li pet'as, ke ni las'u ĝi'n al li por Tiridates, ĉar se ni ne las'os, li ankaŭ ĝi'n ne re'don'os. Pur'a'j mok'o'j! do ni decid'is milit'o'n. Corbulo ricev'os tia'n pov'o'n, kia'n dum la milit'o kontraŭ la mar'a'j rab'ist'o'j hav'is la grand'a Pompejus. Est'is tamen moment'o, ke Nero hezit'is: li tim'as vid'ebl'e la glor'o'n, kiu'n en okaz'o de venk'o pov'as akir'i Corbulo. Oni eĉ konsider'is, ĉu ne ofer'i la ĉef'komand'o'n al ni'a Aulus. Kontraŭ'star'is tio'n Poppaea, kiu'n la virt'o de Pomonia vid'ebl'e incit'as, kiel sal'o en la okul'o.

Valtinus promes'is al ni i'a'j'n ekster'ordinar'a'j'n lukt'o'j'n de gladiator'o'j, aranĝ'ot'a'j'n de li en Benevento. Vid'u, kio'n malgraŭ la dir'o: ne sutor supr'a crepidam, ating'as ŝu'ist'o'j en ni'a temp'o! Vitelius — post'e'ul'o de ŝu'ist'o, kaj Vatinius — fil'o mem. Ebl'e li eĉ mem iam al'en'kudr'is! Histrion'o Aliturus mir'ind'e prezent'is hieraŭ Edip'o'n. Mi ankaŭ demand'is li'n, kiel jud'o'n, ĉu la jud'o'j kaj la krist'an'o'j est'as la sam'o? Li respond'is al mi, ke la jud'o'j hav'as si'a'n religi'o'n de jar'mil'o'j, dum la krist'an'o'j aparten'as al nov'a sekt'o, kiu antaŭ ne'long'e est'is kre'it'a en Judeo. Oni kruc'um'is tie dum la reg'ad'o de Tiberius iu'n hom'o'n, kies konfes'ant'o'j mult'iĝ'as tag'o'n post tag'o kaj konsider'as li'n di'o. Ŝajn'as, ke iu'j'n ali'a'j'n di'o'j'n, precip'e la ni'a'j'n, ili ne vol'as kon'i. Mi ne kompren'as, kiel tio pov'us al ili mal'util'i.

Tigellinus el'montr'as jam al mi mal'kaŝ'o'n mal'amik'ec'o'n. Ĝis nun li ne pov'as help'i si'n kontraŭ mi, sed li super'as mi en unu afer'o. Jen li pli zorg'as pri la viv'o kaj ankaŭ est'as pli grand'a fripon'o, ol mi, kio li'n proksim'ig'as al Ahenobarbus. Tiu'j du inter'kompren'iĝ'os pli aŭ mal'pli fru'e, kaj tiam ven'os mi'a vic'o. Kiam tio est'os, mi ne sci'as. sed, ĉar ĉiu'okaz'e ĝi dev'as iam est'i, la dat'o ne grav'as. Dum'e oni dev'as amuz'iĝ'i. La viv'o mem per si ne est'us mal'bon'a, se ne est'us la Kupr'o'barb'a. Dank’ al li hom'o ia'foj'e abomen'as si'n mem. Van'e est'as konsider'i la batal'ad'o'n pri li'a'j favor'o'j kiel i'a'n cirk'a'n vet'kur'o'n, kiel i'a'n lud'o'n, i'a'n lukt'o'n, en kiu venk'o flat'as la mem'am'o'n. Mi ver'e oft'e tiel prezent'as al mi la afer'o'n, tamen ia'foj'e ŝajn'as al mi, ke mi est'as ia Chilo kaj neni'u pli bon'a, ol li. Kiam vi ĉes'os li'n bezon'i, send'u li'n al mi. Mi ek'ŝat'is li'a'j'n edif'ant'a'j'n inter'parol'o'j'n. Salut'u de mi vi'a'n krist'an'in'o'n, aŭ pli ĝust'e, pet'u ŝi'n en mi'a nom'o, ke ŝi ne est'u por vi fiŝ'o. Sci'ig'u mi'n pri vi'a am'o, sci'u am'i kaj instru'u am'i. Adiaŭ”

 

M. C. Vinicius al Petronius:

“Ligia ne est'as ĝis nun trov'it'a. Se mi ne esper'us baldaŭ ŝi'n re'trov'i, vi ni ricev'us respond'o'n, ĉar kiam la viv'o iĝ'as ted'a, oni ne em'as skrib'i. Mi vol'is kontrol'i, ĉu Chilo mi'n ne tromp'as, kaj en la sam'a nokt'o, kiam li ven'is pren'i la mon'o'n por Euricius, mi kovr'is mi'n per milit'ist'a mantel'o kaj sekv'is ne'rimark'it'e li'n kaj la knab'o'n, kiu'n mi al'don'is al li. Kiam ili ven'is en la difin'it'a'n lok'o'n, mi observ'is ili'n de mal'proksim'e, kaŝ'it'a post haven'a kolon'o, kaj mi konvink'iĝ'is, ke Euricius ne est'as el'pens'it'a figur'o. Mal'supr'e, ĉe la river'o, kelk'dek hom'o'j el'ŝarĝ'ad'is ĉe torĉ'o'j ŝton'o'j'n el grand'eg'a flos'o kaj met'ad'is ili'n ĉe la bord'o. Mi vid'is, kiel Chilo proksim'iĝ'is al ili kaj komenc'is inter'parol'i kun iu mal'jun'ul'o, kiu post moment'o fal'is al li'a'j pied'o'j. La ali'a'j grup'iĝ'is ĉirkaŭ ili, el'ig'ant'e ek'kri'o'j'n de mir'o. Antaŭ mi'a'j okul'o'j la sklav'o trans'don'is la sak'o'n el Euricius, kiu, ek'kapt'int'e ĝi'n, komenc'is preĝ'i kun supr'e'n'lev'it'a'j okul'o'j, kaj apud li sur'genu'iĝ'is iu ali'a, vid'ebl'e li'a fil'o. Chilo parol'is ankoraŭ i'o'n pli, kio'n mi ne pov'is aŭd'i, kaj ben'is tiel la genu'ant'o'j'n, kiel la ali'a'j'n, far'ant'e ĉe tio en la aer'o sign'o'j'n en la form'o de kruc'o, kiu'n ili vid'ebl'e ador'as, ĉar ĉiu'j fleks'is la genu'o'j'n. Mi sent'is em'o'n ven'i mal'supr'e'n al ili kaj promes'i tri tia'j'n sak'o'j'n al tiu, kiu trans'don'os al mi Ligian, sed mi tim'is mal'help'i al Chilo en li'a'j plan'o'j kaj, post moment'a konsider'o, mi for'ir'is.

Tio okaz'is almenaŭ dek'du tag'o'j'n post vi'a for'vetur'o. De tiu temp'o li vizit'is mi'n kelk'a'j'n foj'o'j'n. Li mem rakont'is al mi, ke li akir'is grand'a'n influ'o'n inter la krist'an'o'j. Li dir'as, ke se li ne trov'is Ligian ĝis nun, ĝi est'as tial, ke la krist'an'o'j est'as jam sen'nombr'e mult'a'j en Romo mem, do ne ĉiu'j kon'as si'n reciprok'e kaj ne pov'as sci'i ĉio'n, kio okaz'as inter ili. Ili est'as ankaŭ si'n'gard'em'a'j kaj ĝeneral'e ne'parol'em'a'j, li tamen cert'ig'as, ke se li nur ating'os la ĉef'ul'o'j'n, kiu'j'n oni nom'as presbiter'o'j, li sci'os el'ig'i de ili ĉiu'j'n sekret'o'j'n. Kelk'a'j'n li jam ek'kon'is kaj pen'is ili'n esplor'i, sed gard'em'e, por per rapid'o ne vek'i suspekt'o'j'n kaj ne mal'facil'ig'i la labor'o'n, kaj kvankam mal'facil'e est'as atend'i, kvankam mank'as al mi pacienc'o, mi sent'as, ke li est'as prav'a, kaj mi atend'as.

Li ek'sci'is ankaŭ, ke ili hav'as komun'a'j'n preĝ'o'lok'o'j'n, oft'e ekster la urb'a'j mur'eg'o'j en mal'plen'a'j dom'o'j kaj eĉ en sabl'ej'o'j. Tie ili glor'as Krist'o'n, kant'as kaj festen'as. Tia'j lok'o'j est'as mult'a'j. Chilo supoz'as, ke Ligia intenc'e vizit'as ali'a'j'n, ol Pomponia, por ke la last'a, en okaz'o de juĝ'o kaj esplor'o, pov'u pur'konscienc'e ĵur'i, ke ŝi ne kon'as ŝi'a'n kaŝ'ej'o'n. Pov'as est'i, ke la presbiter'o'j konsil'is al ŝi ĉi tiu'n si'n'gard'em'o'n. Kiam Chilo ek'kon'os jam tiu'j'n lok'o'j'n, mi vizit'ad'os ili'n kun'e kun li kaj, se la di'o'j permes'os al mi ek'vid'i Ligian, mi ĵur'as al vi je Jov'o, ke ĉi-foj'e ŝi ne for'kur'os el mi'a'j man'o'j.

Mi pens'as sen'ĉes'e pri tiu'j preĝ'o'lok'o'j. Chilo ne vol'as, ke mi ir'ad'u tie'n kun li. Li tim'as, sed mi ne pov'as sid'i hejm'e. Mi ek'kon'os ŝi'n tuj, eĉ ali'vest'it'a'n aŭ vual'it'a'n. Ili kun'ven'as tie nokt'e, sed mi ek'kon'os ŝi'n eĉ nokt'e. Mi ek'kon'us ĉie ŝi'a'n voĉ'o'n kaj si'n'ten'o'n. Mi mem ir'os ali'vest'it'a kaj atent'os ĉiu'n, kiu en'ir'os kaj el'ir'os. Mi pens'os pri ŝi sen'ĉes'e, do mi ŝi'n re'kon'os. Chilo dev'as ven'i morgaŭ, kaj ni ir'os. Mi kun'pren'os arm'il'o'n. Kelk'a'j mi'a'j sklav'o'j, send'it'a'j provinc'e'n, re'ven'is kun neni'o. Sed nun mi est'as cert'a, ke ŝi est'as ĉi tie, en la urb'o, ebl'e eĉ ne mal'proksim'e. Mi vizit'is ankaŭ mem mult'a'j'n dom'o'j'n, pretekst'ant'e lu'o'n. Ĉe mi est'os al ŝi cent'foj'e pli bon'e, ĉar tie viv'as tut'a'j amas'o'j da mal'riĉ'ul'o'j. Mi ja neni'o'n al ŝi avar'os. Vi skrib'as, ke mi bon'e elekt'is, sed jen mi ja elekt'is zorg'o'j'n kaj ĉagren'o'j'n. Ni ir'os unu'e en tiu'j'n dom'o'j'n, kiu'j est'as en la urb'o, post'e ekster la pord'eg'o'j'n. La esper'o atend'as i'o'n de ĉiu morgaŭ'o — ali'e oni ne pov'us viv'i. Vi dir'as, ke oni dev'as sci'i am'i; mi ankaŭ sci'is parol'i kun Ligia pri am'o, sed nun mi nur sopir'as, nur atend'as Chilon kaj hejm'e sent'as mi'n ne'el'ten'ebl'e. Adiaŭ.”

Ĉapitr'o XVI

Chilo ne montr'is si'n tamen sufiĉ'e long'e, tiel, ke Vinicius ne sci'is fin'e, kio'n pri tio opini'i. Van'e li ripet'ad'is al si, ke la serĉ'ad'o, se oni dezir'as sukces'a'j'n rezult'o'j'n, dev'as est'i mal'rapid'a. Sam'e li'a sang'o, kiel li'a ekscit'em'a natur'o, ribel'is kontraŭ la voĉ'o de la prudent'o. Neni'o'n far'i, atend'i, sid'i kun sen'ag'e kun'met'it'a'j man'o'j, est'is io tiel kontraŭ'a al li'a karakter'o, ke neniel li pov'is kun tio pac'iĝ'i. Tra'kur'ad'o de la urb'a'j strat'et'o'j en mal'hel'a, sklav'a mantel'o, pro tio mem, ke ĝi est'is van'a, ŝajn'is al li nur'a tromp'ad'o de la propr'a sen'far'ec'o kaj ne pov'is li'n kontent'ig'i. Li'a'j liber'ig'it'o'j, ruz'a'j hom'o'j, al kiu'j li ordon'is entrepren'i apart'a'j'n serĉ'ad'o'j'n, montr'iĝ'is cent'foj'e mal'pli lert'a'j, ol Chilo. Dum'e, krom la am'o, kiu'n li sent'is al Ligia, nask'iĝ'is en li ankaŭ la obstin'ec'o de lud'ist'o, kiu vol'as venk'i. Vinicius ĉiam est'is tia. De si'a'j plej jun'a'j jar'o'j li ĉiam cel'ating'is, kio'n li vol'is, kun pasi'o de hom'o, kiu ne kompren'as, ke io pov'as mal'sukces'i, aŭ ke oni dev'as i'o'n rezign'i. La milit'ist'a rigor'o, ver'e, disciplin'is por ia temp'o li'a'n mem'vol'o'n, sed kun'e en'radik'ig'is al li la konvink'o'n, ke ĉiu ordon'o, kiu'n li direkt'as al hom'o'j mal'pli alt'rang'a'j, dev'as est'i plen'um'it'a, kaj la long'a rest'ad'o en Orient'o, inter hom'o'j fleks'em'a'j kaj kutim'ant'a'j al sklav'a obe'ad'o, konfirm'is en li la kred'o'n, ke por li'a “mi vol'as” ne ekzist'as lim'o'j. Nun'e do sang'is dolor'e ankaŭ li'a mem'am'o. En tiu'j kontraŭ'aĵ'o'j, en tiu rezist'o kaj en la for'kur'o mem de Ligia est'is, krom'e, io ne'kompren'ebl'a por li, ia enigm'o, per kies solv'o li mort'lac'e streĉ'is la kap'o'n. Li sent'is, ke Acte dir'is la ver'o'n kaj ke li ne est'is por Ligia indiferent'a. Sed se tiel est'is, kial ŝi prefer'is vag'a'n viv'o'n kaj mizer'o'n, ol li'a'n am'o'n, ol li'a'j'n kares'o'j'n kaj ol la rest'ad'o'n en li'a luks'a dom'o? Al tiu ĉi demand'o li ne sci'is trov'i respond'o'n, li nur akir'is, anstataŭ'e, i'a'n mal'klar'a'n sent'o'n, ke inter li kaj Ligia kaj inter ili'a'j ide'o'j, inter la mond'o de li mem kaj Petronius kaj la mond'o de Ligia kaj Pomponia Graecina ekzist'as ia diferenc'o, ia mis'kompren'o, profund'a, kiel abism'o, kiu'n neni'o pov'os plen'ig'i kaj eben'ig'i. Tiam ŝajn'is al li, ke li dev'as perd'i Ligian, kaj ĉe tiu ĉi pens'o li perd'ad'is la rest'o'n de la anim'a egal'pez'o, kiu'n Petronius vol'is en li konserv'i. Est'is moment'o'j, kiam li mem ne sci'is, ĉu li am'as Ligian, aŭ ŝi'n mal'am'as, li nur kompren'is, ke li dev'as ŝi'n re'trov'i kaj ke li prefer'us, ke la ter'o li'n en'glut'u, ol ke li neniam ŝi'n re'vid'u kaj ek'posed'u. Dank’ al la fort'o de la imag'o li vid'ad'is ŝi'n kelk'foj'e tiel preciz'e, kvazaŭ ŝi star'us antaŭ li; li re'memor'is ĉiu'n vort'o'n, kiu'n li dir'is al ŝi kaj kiu'n li aŭd'is de ŝi. Li sent'is ŝi'n proksim'e, li sent'is ŝi'n ĉe la brust'o, en la brak'o'j, kaj tiam la pasi'o ek'reg'ad'is li'n, kiel flam'o. Li am'is ŝi'n kaj al'vok'is ŝi'n. Kaj kiam li pens'is, ke li est'is de ŝi am'at'a kaj ke ŝi pov'is propr'a'vol'e plen'um'i ĉio'n, kio'n li de ŝi postul'is, ek'kapt'ad'is li'n dolor'o prem'eg'a, sen'mezur'a, kaj ia grand'a sent'em'o plen'ig'ad'is li'a'n kor'a'n, kvazaŭ sen'lim'a ond'o. Sed li hav'is ankaŭ moment'o'j'n, kiam li pal'iĝ'ad'is pro furioz'o kaj ĝu'is pens'o'j'n pri humil'ig'o kaj sufer'o'j, kiu'j'n li kaŭz'os al Ligia, kiam li ŝi'n re'trov'os. Li vol'is ne nur ŝi'n hav'i, sed hav'i ŝi'n kiel pied'prem'it'a'n sklav'in'o'n, kaj kun'e li sent'is, ke se oni las'us li elekt'i: ĉu est'i ŝi'a sklav'o, aŭ re'vid'i ŝi'n neniam plu en la viv'o, li prefer'us est'i ŝi'a sklav'o. Est'is tag'o'j, kiam li pens'is pri sign'o'j, kiu'j'n sur ŝi'a roz'kolor'a korp'o post'las'us vip'o, kaj sam'temp'e li vol'us kis'i tiu'j'n sign'o'j'n. Ven'is ankaŭ en li'a'n kap'o'n, ke li est'us feliĉ'a, se li pov'us ŝi'n mort'ig'i.

En tiu konfuz'o, en tiu lac'ec'o, ne'cert'ec'o kaj aflikt'o li perd'ad'is si'a'n san'o'n, kaj eĉ la bel'ec'o'n. Li iĝ'is ankaŭ sen'indulg'a kaj kruel'a mastr'o. Li'a'j sklav'o'j, kaj eĉ liber'ig'it'o'j, proksim'iĝ'ad'is al li kun trem'o, kaj ĉar sen iu'j kaŭz'o'j traf'ad'is ili'n pun'o'j, sam'e sen'kompat'a'j, kiel mal'prav'a'j, ili komenc'is li'n kaŝ'e mal'am'i. Li, sent'ant'e ĉi tio'n kaj sent'ant'e si'a'n for'las'it'ec'o'n, tiom pli venĝ'is kontraŭ ili. Li moder'ig'ad'is si'n sol'e kun Chilo, tim'ant'e, ke la last'a ne ĉes'u la serĉ'ad'o'n, kaj la grek'o, rimark'int'e ĉi tio'n, komenc'is li'n super'reg'i kaj iĝ'i ĉiam pli postul'em'a. Unu'e dum ĉiu si'a vizit'o li cert'ig'ad'is Viniciuson, ke la afer'o ir'os facil'e kaj rapid'e, nun li komenc'is mem el'trov'i mal'facil'aĵ'o'j'n, ne ĉes'ant'e, ver'e, garanti'i la sen'dub'a'n bon'rezult'o'n de la serĉ'ad'o, li ne kaŝ'is tamen, ke ĝi dev'as ankoraŭ long'e daŭr'i.

Li ven'is fin'e, post long'a'j tag'o'j de atend'ad'o, kun vizaĝ'o tiel mal'seren'a, ke la jun'a vir'o pal'iĝ'is je li'a vid'o kaj, salt'int'e al li, apenaŭ hav'is la fort'o'n demand'i:

— Ŝi ne est'as inter la krist'an'o'j?

— Jes, sinjor'o — respond'is Chilo — sed mi trov'is inter ili Glaucuson, la kurac'ist'o'n.

— Pri kio vi parol'as, kaj kiu li est'as?

— Do vi forges'is, sinjor'o, pri la mal'jun'ul'o, kun kiu mi migr'is el Neapolo al Romo kaj kiu'n defend'ant'e, mi perd'is tiu'j'n ĉi du fingr'o'j'n, kies perd'o ne las'as mi'n pren'i plum'o'n en la man'o'n? La rab'ist'o'j, kiu'j for'kapt'is li'a'n edz'in'o'n kaj infan'o'j'n frap'is li'n per ponard'o. Mi las'is li'n agoni'ant'a'n en gast'ej'o apud Minturnoj kaj long'e mi li'n pri'plor'is. Bedaŭr'ind'e! mi konvink'iĝ'is, ke li viv'as ĝis nun kaj aparten'as al la krist'an'a komun'um'o en Romo.

Vinicius, kiu ne pov'is kompren'i, pri kio tem'as, koncept'is nur tio'n, ke tiu Glaucus prezent'as i'a'n bar'o'n en la serĉ'ad'o de Ligia, li do sub'prem'is koler'o'n, kiu kresk'is en li, kaj dir'is:

— Se vi li'n defend'is, li dev'us est'i dank'em'a kaj help'i al vi.

— Ha, nobl'a tribun'o! eĉ di'o'j ne ĉiam est'as dank'em'a'j, kio'n do dir'i pri hom'o'j. Jes, li dev'us est'i al mi dank'em'a. Mal'feliĉ'e, li est'as tamen mal'jun'ul'o kun mal'fort'a mens'o, mal'klar'ig'it'a de la aĝ'o kaj ĉagren'o'j, kaj tial li ne nur ne est'as al mi dank'em'a, sed, kiel mi ek'sci'is ĝust'e de li'a'j sam'konfes'ant'o'j, li akuz'as mi'n, ke mi inter'konsent'is kun la rab'ist'o'j kaj ke mi est'as la kaŭz'o de li'a'j mal'feliĉ'o'j! Jen mi'a rekompenc'o por la du fingr'o'j!

— Mi est'as cert'a, fripon'o, ke est'as tiel, kiel li rakont'as — dir'is Vinicius.

— Vi do sci'as pli mult'e, oh li, sinjor'o — respond'is dign'e Chilo — ĉar li nur supoz'as, ke tiel est'is, kio tamen ne mal'help'us al li kun'vok'i krist'an'o'j'n kaj kruel'e venĝ'i kontraŭ mi. Li tio'n far'us sen'dub'e, kaj la ali'a'j sam'e sen'dub'e help'us al li. Feliĉ'e, li ne sci'as mi'a'n nom'o'n, kaj en la preĝ'o'dom'o, kie ni renkont'iĝ'is, li mi'n ne rimark'is. Mi tamen tuj li'n ek'kon'is kaj en la unu'a moment'o mi vol'is ĵet'i mi'n ĉirkaŭ li'a'n kol'o'n. De'ten'is mi'n de tio nur la prudent'o kaj kutim'o pri'pens'i ĉiu'n paŝ'o'n, kiu'n mi intenc'as far'i. Mi komenc'is post la el'ir'o el la preĝ'o'dom'o demand'i pri li, kaj tiu'j, kiu'j li'n kon'as, dir'is al mi, ke tio est'as hom'o, kiu'n perfid'is kun'vojaĝ'ant'o en'voj'e el Neapolo... Ali'e mi ja ne sci'us, ke li tio'n rakont'as.

— Tio ĉi mi'n neniel interes'as! Parol'u, kio'n vi vid'is en la preĝ'o'dom'o.

— Vi'n tio ĉi ne interes'as, sinjor'o, sed mi'n ĝi interes'as tiom sam'e, kiom la tut'ec'o de mi'a propr'a haŭt'o. Kaj ĉar mi vol'as, ke mi'a instru'o post'viv'u mi'n, mi prefer'as rezign'i la rekompenc'o'n, kiu'n vi promes'is al mi, ol risk'i la viv'o'n por la vant'a'j riĉ'aĵ'o'j de tiu ĉi mond'o, sen kiu'j, kiel ver'a filozof'o, mi sci'os viv'i kaj serĉ'i la di'a'n ver'o'n.

Sed Vinicius proksim'iĝ'is al li kun mal'bon'aŭgur'a vizaĝ'o kaj komenc'is parol'i per obtuz'ig'it'a voĉ'o:

— Kaj kiu al vi dir'is, ke mort'o pli cert'e traf'os vi'n el la man'o de Glaucus, ol el la mi'a? De kie vi sci'as, hund'o, ĉu oni vi'n tuj ne en'ter'ig'os en mi'a ĝarden'o?

Chilo, kiu est'is tim'ul'o, rigard'is Viniciuson kaj en unu sekund'o ek'kompren'is, ke se li dir'os mal'prudent'e unu vort'o'n pli, li pere'os sen're'vok'e.

— Mi serĉ'os ŝi'n, sinjor'o, kaj mi trov'os ŝi'n! — li ek'kri'is moment'e.

Sekv'is silent'o, dum kiu oni aŭd'is nur la rapid'a'n spir'ad'o'n de Vinicius kaj mal'proksim'a'n kant'ad'o'n de sklav'o'j, labor'ant'a'j en la ĝarden'o.

Nur post moment la grek'o, rimark'int'e, ke la jun'a patrici'o jam iom trankvil'iĝ'is, komenc'is parol'i:

— La mort'o pas'is preter mi, sed mi rigard'is ĝi'n kun tia trankvil'o, kiel Sokrat'o. Ne, sinjor'o! mi ne dir'is al vi, ke mi rezign'as la serĉ'ad'o de la fraŭl'in'o, kaj mi nur vol'is al vi dir'i, ke tiu serĉ'ad'o est'os nun lig'it'a kun pli grand'a danĝer'o por mi. Vi dub'is antaŭ kelk'a temp'o, ĉu ekzist'as en la mond'o iu Euricius, kaj kvankam per la propr'a'j okul'o'j vi konvink'iĝ'is, ke la fil'o de mi'a patr'o dir'is al vi la ver'o'n, vi suspekt'as nun, ke mi el'pens'is al vi Glaucuson. Ve! Se li est'us nur el'pens'aĵ'o, se mi pov'us kun plen'a sekur'ec'o ir'ad'i inter la krist'an'o'j'n, kiel mi antaŭ'e ir'ad'is, mi ced'us por tio la mizer'a'n, mal'jun'a'n sklav'in'o'n, kiu'n mi aĉet'is antaŭ tri tag'o'j, ke ŝi pri'zorg'u mi'a'n aĝ'o'n kaj kripl'ec'o'n. Sed Glaucus viv'as, sinjor'o, kaj se li mi'n foj'e ek'vid'us, vi ne vid'us mi'n plu, kaj en tiu okaz'o, kiu re'trov'us por vi la fraŭl'in'o'n?

Li ek'silent'is kaj komenc'is viŝ'i larm'o'j'n post'e li parol'is plu:

— Sed kiel long'e Glaucus viv'as, kiel mi ŝi'n serĉ'u, se ĉiu'moment'e mi pov'as li'n renkont'i, kaj se mi li'n renkont'os, mi pere'os kaj kun mi pere'os mi'a serĉ'ad'o.

— Al kio vi cel'as? Kio'n vi konsil'as? kaj kio'n vi vol'as entrepren'i? — demand'is Vinicius.

— Aristotelo instru'as ni'n, sinjor'o, ke oni dev'as ofer'i afer'o'j'n mal'pli grand'a'j'n por la pli grand'a'j, kaj la reĝ'o Priam'o oft'e dir'is, ke mal'jun'ec'o est'as pez'a ŝarĝ'o. Jen la ŝarĝ'o de mal'jun'ec'o kaj mal'feliĉ'o'j prem'as Glaucuson de long'e kaj tiel pez'e, ke mort'o est'us por li bon'far'o. Ĉar kio, laŭ Seneca, est'as mort'o, se ne liber'ig'o?...

— Arleken'u kun Petronius, ne kun mi, kaj dir'u, kio'n vi vol'as?

— Se virt'o est'as arleken'aĵ'o, las'u mi'n la di'o'j ĉiam est'i arleken'o. Mi vol'as, sinjor'o, for'ig'i Glaucuson, ĉar kiel long'e li viv'as, tiel mi'a viv'o, kiel la serĉ'ad'o est'as en sen'ĉes'a danĝer'o.

— Dung'u do hom'o'j'n, ke ili li'n mort'bat'u per baston'o'j, kaj mi ili'n pag'os.

— Ili ig'os vi'n tro'pag'i, sinjor'o, kaj post'e ekspluat'os la sekret'o'n. En Romo est'as tiom da fripon'o'j, kiom da sabl'er'o'j sur aren'o, sed vi ne kred'us, sinjor'o, kiel postul'em'a'j ili est'as, se honest'a hom'o bezon'as dung'i ili'a'n fripon'ec'o'n. Ne! nobl'a tribun'o! Kaj se vigl'o'j kapt'us la murd'ist'o'j'n ĉe la mort'ig'o? ili sen'dub'e konfes'us, kiu ili'n dung'is, kaj vi hav'us embaras'o'n. Sed mi'n ili ne montr'os, ĉar mi ne dir'os al ili mi'a'n nom'o'n. Vi mal'bon'e far'as, sinjor'o, ke vi ne fid'as al mi, ĉar, ne parol'ant'e jam pri mi'a honest'ec'o, memor'u, ke la afer'o koncern'as du ali'a'j'n aĵ'o'j'n: mi'a'n propr'a'n haŭt'o'n kaj la rekompenc'o'n, kiu'n vi al mi promes'is.

— Kiom vi bezon'as?

— Mi bezon'as mil sesterc'o'j'n, ĉar konsider'u, sinjor'o, ke mi dev'as trov'i honest'a'j'n fripon'o'j'n, kiu'j, ricev'int'e antaŭ'pag'o'n, ne mal'aper'os kun ĝi sen ia sci'o. Por bon'a labor'o — bon'a pag'o! Ankaŭ por mi util'us sum'et'o, por sek'ig'i la larm'o'j'n, kiu'j'n mi el'verŝ'os pro Glaucus. La di'o'j'n mi al'vok'as atest'e, kiel mi li'n am'is. Se mi ricev'os hodiaŭ mil sesterc'o'j'n, post du tag'o'j li'a anim'o est'os en Hadeso, kaj nur tie, se la anim'o'j konserv'as memor'o'n kaj pens'o'kapabl'o'n, li kompren'os, kiel mi li'n am'is. Mi trov'os ankoraŭ hodiaŭ la hom'o'j'n kaj avert'os ili'n, ke, komenc'ant'e de morgaŭ, por ĉiu tag'o de viv'o de Glaucus mi mal'grand'ig'os ili'a'n rekompenc'o'n je cent sesterc'o'j. Mi hav'as ankaŭ cert'a'n plan'o'n, kiu ŝajn'as al mi sen'erar'a.

Vinicius ankoraŭ'foj'e promes'is al li la postulat'a'n sum'o'n, sed mal'permes'is parol'i plu pli Glaucus; li demand'is, anstataŭ'e, kia'j'n ali'a'j'n nov'aĵ'o'j'n li al'port'as, kie li est'is dum tiu temp'o, kio'n li vid'is kaj kio'n mal'kovr'is. Sed Chilo ne pov'is komunik'i al li mult'a'j'n nov'aĵ'o'j'n. Li est'is en du preĝ'o'dom'o'j pli kaj atent'e observ'is ĉiu'j'n, precip'e la vir'in'o'j'n, sed rimark'is neniu'n, kiu simil'us al Ligia. La krist'an'o'j tamen konsider'as li'n kiel si'a'n hom'o'n, kaj de la temp'o, kiam li don'is la mon'o'n por el'aĉet'i la fil'o'n de Euricius, ili respekt'as li'n, kiel tiu'n, kiu ir'as la voj'o'n de “Chrestus”. Li ankaŭ ek'sci'is de ili, ke unu grand'a leĝ'o'don'ant'o, iu Paŭlo el Tars'o, trov'as si'n en Romo, mal'liber'ig'it'a pro akuz'o, far'it'a de jud'o'j, kaj li decid'is kon'at'iĝ'i kun li. Sed plej mult'e ĝoj'ig'is li'n ali'a nov'aĵ'o, nom'e, ke la ĉef'a pastr'o de la tut'a sekt'o, kiu est'is disĉipl'o de Krist'o kaj al kiu la last'a konfid'is la reg'ad'o'n de la tut'mond'a krist'an'ar'o, est'as ankaŭ ven'ont'a en Romon en plej proksim'a temp'o. Ĉiu'j krist'an'o'j kompren'ebl'e vol'os li'n vid'i kaj aŭd'i li'a'j'n instru'o'j'n. Okaz'os i'a'j grand'eg'a'j kun'ven'o'j, kiu'j'n part'o'pren'os ankaŭ li, Chilo, kaj pli'e, ĉar en amas'o facil'e est'as si'n kaŝ'i, li en'konduk'os ankaŭ Viniciuson. Tiam ili cert'e trov'os Ligian. Kiam oni foj'e for'ig'os Glaucuson, ĝi ne est'os eĉ lig'it'a kun grand'a danĝer'o. Koncern'e venĝ'o'n, venĝ'us kompren'ebl'e eĉ la krist'an'o'j, sed ĝeneral'e ili est'as trankvil'a'j hom'o'j.

Kaj Chilo komenc'is rakont'i kun cert'a mir'o, ke li neniam rimark'is, ke ili mal'ĉast'as, venen'as put'o'j'n kaj fontan'o'j'n, ke ili est'as mal'amik'o'j de la hom'a gent'o, ador'as azen'o'n aŭ nutr'as si'n per la viand'o de infan'o'j. Ne! tio'n li ne vid'is. Sen'dub'e, li trov'os inter ili ankaŭ iu'j'n, kiu'j por mon'o mort'ig'os Glaucuson, sed ili'a instru'o, kiom li sci'as, instig'as al neni'a'j krim'o'j, kontraŭ'e, ordon'as pardon'i ofend'o'j'n.

Vinicius re'memor'is ankaŭ, kio'n ĉe Acte dir'is al li Pomponia Graecina, kaj ĝeneral'e li aŭskult'is la vort'o'j'n de Chilo kun ĝoj'o. Kvankam li'a sent'o al Ligia al'pren'is kelk'foj'e aspekt'o'n de mal'am'o, li spert'is konsol'o'n, aŭd'ant'e, ke la instru'o, kiu'n konfes'is tiel ŝi, kiel Pomponia, est'is nek krim'a, nek mal'ĉast'a. Nask'iĝ'ad'is en li tamen ia mal'klar'a sent'o, ke ĝust'e tiu ĉi instru'o, tiu ne'kon'at'a al li kaj mister'a kult'o al Krist'o kre'is la abism'o'n inter li kaj Ligia, do li komenc'is kun'e tim'i tiu'n instru'o'n kaj mal'am'i ĝi'n.

Ĉapitr'o XVII

Por Chilo efektiv'e est'is grav'e for'ig'i Glaucuson, kiu, kvankam en mal'jun'a aĝ'o, tut'e ne est'is kaduk'ul'o. En tio, kio'n Chilo rakont'is al Vinicius, grand'a part'o est'is ver'a. Li kon'is iam Glaucuson, perfid'is li'n, sklav'ig'is al rab'ist'o'j, sen'ig'is de la famili'o, hav'aĵ'o kaj el'met'is al murd'o. La memor'o pri tiu'j okaz'o'j tamen ne pez'is al li, ĉar li las'is si'a'n viktim'o'n agoni'ant'a'n ne en gast'ej'o, sed en kamp'o apud Minturnoj, kaj ne antaŭ'vid'is nur unu afer'o'n — ke Glaucus re'san'iĝ'os de la vund'o'j kaj ven'os en Romon. Tial, ek'vid'int'e li'n en la preĝ'o'dom'o, li efektiv'e terur'iĝ'is kaj en la unu'a moment'o ver'e vol'is rezign'i la serĉ'ad'o'n de Ligia. Sed ali'flank'e Vinicius terur'is li'n ankoraŭ pli. Li kompren'is, ke li dev'as elekt'i inter la tim'o antaŭ Glaucus kaj persekut'o kaj venĝ'o de la potenc'a patrici'o, kiu'n sen'dub'e sub'ten'us ali'a, ankoraŭ pli potenc'a, Petronius. Konsider'int'e ĉi tio'n, Chilo ĉes'is hezit'i. Li ek'pens'is, ke pli bon'e est'as hav'i mal'amik'o'j'n mal'grand'a'j'n, ol grand'a'j'n, kaj kvankam li'a tim'em'a natur'o re'ten'is si'n iom kontraŭ sang'a'j rimed'o'j, li tamen akcept'is kiel nepr'a'n mort'ig'i Glaucuson per fremd'a'j man'o'j.

Nun li klopod'is nur pri elekt'o de la hom'o'j, kaj ĝust'e ili'n koncern'is la plan'o, pri kiu li menci'is al Vinicius. Pas'ig'ant'e plej oft'e la nokt'o'j'n en vin'ej'o'j kaj nokt'ant'e tie inter hom'o'j sen'rifuĝ'a'j, sen konscienc'o kaj honor'o, li pov'is facil'e trov'i tia'j'n, kiu'j entrepren'us ĉi'a'n far'o'n, sed ankoraŭ pli facil'e tia'j'n, kiu'j, el'flar'int'e ĉe la mon'o'n, komenc'us la labor'o'n de li mem, aŭ, ricev'int'e antaŭ'pag'o'n, el'dev'ig'us de li la tut'a'n sum'o'n, minac'ant'e trans'don'i li'n en la man'o'j'n de la vigil'o'j. Ceter'e de kelk'a temp'o Chilo abomen'is la ĉifon'ul'ar'o'n, la fi'a'j'n kaj kun'e terur'a'j'n figur'o'j'n, kiu'j nest'is en suspekt'ind'a'j dom'o'j en Suburra, aŭ en Transtibro. Mezur'ant'e ĉio'n per la propr'a mezur'il'o kaj ne ek'kon'int'e sufiĉ'e la krist'an'o'j'n, nek ili'a'n instru'o'n, li kred'is, ke ankaŭ inter ili li trov'os vol'em'a'j'n il'o'j'n, kaj ĉar ili ŝajn'is al li pli honest'a'j, ol ali'a'j, li decid'is turn'i si'n al ili kaj prezent'i la afer'o'n tiel, ke ili entrepren'u ĝi'n ne nur por mon'o, sed ankaŭ pro fervor'o.

Tiu'cel'e li ir'is vesper'e al Euricius, pri kiu li sci'is, ke li est'as tut'anim'e si'n'don'a al li kaj far'os ĉio'n, por li'n help'i. Est'ant'e tamen laŭ'natur'e si'n'gard'em'a, li neniel intenc'is konfid'i al li si'a'j'n ver'a'j'n plan'o'j'n, kiu'j ceter'e mal'kaŝ'e kontrast'us kun la kred'o de la mal'jun'ul'o pri la virt'o kaj pi'ec'o de Chilo. Li vol'is hav'i pret'a'j'n al ĉio hom'o'j'n kaj nur kun ili pri'trakt'i la afer'o'n tiel, ke ili, pro si mem, konserv'u ĝi'n etern'e en sekret'o.

La mal'jun'a Euricius, el'aĉet'int'e si'a'n fil'o'n, lu'is unu el tiu'j mal'grand'a'j butik'et'o'j, kiu'j svarm'is apud la grand'a cirk'o, por vend'ad'i tie oliv'ole'o'n, fab'o'n, sen'feĉ'a'j'n kuk'o'j'n kaj akv'o'n, dolĉ'ig'it'a'n per miel'o, al rigard'ant'o'j, ven'ant'a'j al vet'kur'o'j. Chilo trov'is li'n hejm'e, aranĝ'ant'a'n la butik'o'j'n kaj, salut'int'e li'n en la nom'o de Krist'o, komenc'is parol'i pri la afer'o, kiu li'n ĉi tie'n ven'ig'is. Jen, far'int'e al ili komplez'o'n, li esper'as, ke ili re'pag'os al li per dank'em'o. Li bezon'as du aŭ tri hom'o'j'n, fort'a'j'n kaj kuraĝ'a'j'n, por for'turn'i danĝer'o'n, kiu minac'as ne sol'e al li, sed al ĉiu'j krist'an'o'j. Li est'as, ver'e mal'riĉ'a, ĉar preskaŭ ĉio'n, kio'n li hav'as, li don'is al Euricius, tamen tia'j'n hom'o'j'n li rekompenc'us por ili'a'j serv'o'j, kondiĉ'e, ke ili fid'u al li kaj plen'um'u fidel'e ĉio'n, kio'n li ordon'os al ili plen'um'i.

Euricius kaj li'a fil'o, Quartus, aŭskult'is li'n, kiel si'a'n bon'far'int'o'n, preskaŭ sur'genu'e. Ili ambaŭ deklar'is ankaŭ, ke ili est'as pret'a'j plen'um'i ĉio'n, kio'n li postul'os de ili, kred'ant'e, ke hom'o tiel sankt'a pov'as postul'i ag'o'j'n, kiu'j ne harmoni'us kun la instru'o de Krist'o.

Chilo cert'ig'is ili'n, ke tiel est'as, kaj, lev'int'e supr'e'n la okul'o'j'n, ŝajn'is preĝ'i, dum efektiv'e li pri'pens'is, ĉu ne est'os bon'e akcept'i ili'a'n ofer'o'n, kiu pov'us ŝpar'i al li la mil sesterc'o'j'n. Sed post moment'a pri'pens'o li mal'akcept'is ĝi'n. Euricius est'is mal'jun'ul'o, ne tiom ebl'e prem'it'a de la aĝ'o, kiom de zorg'o'j kaj mal'san'o, Quartus est'is nur dek'ses'jar'a, Chilo dum'e bezon'is hom'o'j'n lert'a'j'n, kaj antaŭ ĉio fort'a'j'n. Koncern'e la mil sesterc'o'j'n, li esper'is, ke dank’ al ide'o, kiu al li ven'is, li sukces'os ĉiu'okaz'e ŝpar'i el ili grand'a'n part'o'n.

Ili insist'is dum kelk'a temp'o, sed kiam li decid'e rifuz'is, ili ced'is. Quartus dir'is tiam:

— Mi kon'as bak'ist'o'n Demason, sinjor'o, ĉe kies muel'ŝton'o'j labor'as sklav'o'j kaj dung'it'o'j. Unu el tiu'j dung'it'o'j est'as tiel fort'a, ke li pov'as egal'i ne du, sed kvar hom'o'j'n, ĉar mi mem vid'is, kiel li lev'is ŝton'eg'o'j'n, kiu'j'n kvar vir'o'j ne pov'is mov'i de la lok'o.

— Se li est'as hom'o pi'a kaj em'a ofer'i si'n por la frat'o'j, kon'ig'u li'n al mi — dir'is Chilo.

— Li est'as krist'an'o, sinjor'o — respond'is Quartus — ĉar ĉe Demas labor'as plej'part'e krist'an'o'j. Est'as tie nokt'a'j kaj tag'a'j labor'ist'o'j, kaj tiu hom'o aparten'as al la nokt'a'j. Se ni nun ir'us, ni ven'us dum ili'a vesper'manĝ'o kaj vi pov'us laŭ'vol'e parol'i kun li. Demas loĝ'as apud Emporium.

Chilo konsent'is tre vol'ant'e. Emporium trov'is si'n mal'supr'e de Aventin'o, sekv'e ne tre mal'proksim'e de la Grand'a cirk'o. Oni pov'is, ne ĉirkaŭ'ir'ant'e la mont'aĵ'o'j'n, ir'i laŭ'long'e de la river'o, tra Porticus Aemilia, kio mal'long'ig'is ankoraŭ pli la voj'o'n.

— Mi est'as mal'jun'a — dir'is Chilo, kiam ili sub'ir'is la kolon'ar'o'n — kaj mi'a memor'o ia'foj'e mal'klar'iĝ'as. Jes! ni'a Krist'o ja est'is perfid'it'a de unu el si'a'j disĉipl'o'j! Sed la nom'o'n de la perfid'ul'o mi ne pov'as ĉi-moment'e re'memor'i...

— Judaso, sinjor'o; li pend'iĝ'is — dir'is Quartus, iom mir'ant'e en la anim'o, ke iu pov'is forges'i ĉi tiu'n nom'o'n.

— Ha jes! Judaso! Mi dank'as vi'n — dir'is Chilo.

Kaj dum cert'a temp'o ili ir'is en silent'o. Ven'int'e al Emporium, kiu jam est'is ferm'it'a, ili preter'pas'is ĝi'n kaj, ĉirkaŭ'ir'int'e la gren'ej'o'j'n, kie oni dis'don'ad'is gren'o'n al la popol'o, ili direkt'is si'n mal'dekstr'e'n, al la dom'o'j, kiu'j etend'is si'n laŭ'long'e de Via Ostiensis, ĝis la mont'aĵ'o Testacio kaj Forum Pistorium. Tie ili halt'is antaŭ lign'a konstru'aĵ'o, el kies intern'o aŭd'iĝ'ad'is bru'o de muel'ŝton'o'j. Quartus en'ir'is, kaj Chilo, kiu ne ŝat'is montr'i si'n al grand'a nombr'o da hom'o'j kaj tim'is sen'ĉes'e, ke iu fat'o pov'us renkont'ig'i li'n kun Glaucus, la kurac'ist'o, rest'is ekster'e.

— Interes'as mi'n tiu Herkul'o, kiu labor'as, kiel muel'ist'o — li parol'is al si mem, rigard'ant'e la hel'e lum'ant'a'n lun'o'n. — Se tio est'as fripon'o kaj saĝ'a hom'o, li iom kost'os al mi, se tamen li est'as virt'a krist'an'o kaj mal'saĝ'a, li far'os sen'pag'e ĉio'n, kio'n mi de li postul'os.

La plu'a'n pri'pens'ad'o'n inter'romp'is al li re'ven'o de Quartus, kiu el'ir'is el la konstru'aĵ'o kun ali'a hom'o, vest'it'a nur per tunik'o, nom'at'a exomis, tranĉ'it'a tia'manier'e, ke la dekstr'a brak'o kaj la dekstr'a brust'o'flank'o rest'is nud'a'j. Simil'a'n vest'o'n, kiel las'ant'a'n plen'a'n mov'liber'ec'o'n, port'ad'is precip'e labor'ist'o'j. Chilo, rigard'int'e la ven'int'o, ek'spir'is kontent'e, ĉar ĝis nun neniam en la viv'o li vid'is tia'n brak'o'n kaj tia'n brust'o'n.

— Jen est'as, sinjor'o — dir'is Quartus — la frat'o, kiu'n vi vol'is vid'i.

— La pac'o de Krist'o est'u kun vi — ek'parol'is Chilo — kaj vi, Quartus, dir'u al ĉi tiu frat'o, ĉu mi merit'as kred'o'n kaj fid'o'n, post'e ir'u re'e'n, en la nom'o de Di'o, ĉar vi ne dev'as las'i vi'a'n mal'jun'a'n patr'o'n en sol'ec'o.

— Tio ĉi est'as sankt'a hom'o — dir'is Quartus — kiu for'don'is si'a'n tut'a'n hav'aĵ'o'n, por mi'n, ne'kon'at'a'n de li, el'aĉet'i el sklav'ec'o. Don'u al li por tio ni'a Sinjor'o, la Sav'int'o, ĉiel'a'n rekompenc'o'n.

La grand'eg'a labor'ist'o, aŭd'int'e ĉi tio'n, klin'iĝ'is kaj kis'is la man'o'n de Chilo.

— Kiel oni nom'as vi'n, frat'o? — demand'is la grek'o.

— Ĉe la sankt'a bapt'o mi ricev'is la nom'o'n Urb'an'o, patr'o.

— Urb'an'o, mi'a frat'o, ĉu vi hav'as temp'o'n por liber'e parol'i kun mi?

— Ni'a labor'o komenc'iĝ'as je nokt'o'mez'o, kaj nun oni nur prepar'as por ni vesper'manĝ'o'n.

— Est'as do sufiĉ'e da temp'o — ni ir'u al la river'bord'o, kaj tie vi aŭskult'os mi'a'j'n vort'o'j'n.

Ili ir'is kaj sid'iĝ'is sur ŝton'a ĉe'bord'aĵ'o, en silent'o, inter'romp'at'a nur de la mal'proksim'a bru'o de la muel'ŝton'o'j kaj de murmur'ad'o de la flu'ant'a'j mal'supr'e ond'o'j. Tie Chilo fiks'is la rigard'o'n sur la vizaĝ'o de la labor'ist'o, kiu malgraŭ iom sever'a kaj mal'gaj'a esprim'o, kiu'n ordinar'e hav'is la vizaĝ'o'j de barbar'o'j, loĝ'ant'a'j en Romo, ŝajn'is al li tamen bon'kor'a kaj sincer'a.

— Jes! — li dir'is intern'e al si mem. — Tio ĉi est'as hom'o bon'a kaj mal'saĝ'a, kiu sen'pag'e mort'ig'os Glaucuson.

Post'e li demand'is:

— Urb'an'o, ĉu vi am'as Krist'o'n?

— Per la kor'o kaj per la anim'o mi am'as — respond'is la labor'ist'o.

— Kaj vi'a'j'n frat'o'j'n, kaj vi'a'j'n frat'in'o'j'n, kaj tiu'j'n, kiu'j instru'is al vi la ver'o'n kaj kred'o'n je Krist'o?

— Mi am'as ili'n ankaŭ, patr'o.

— Pac'u do est'u kun vi.

— Kaj kun vi, patr'o.

De'nov'e sekv'is silent'o — nur mal'proksim'e bru'is la muel'ŝton'o'j, kaj mal'supr'e murmur'is la river'o.

Chilo fiks'is la rigard'o'n sur la hel'a bril'o de la lun'o kaj per mal'rapid'a, mal'laŭt'a voĉ'o komenc'is parol'i pri la mort'o de Krist'o. Li parol'is kvazaŭ ne al Urb'an'o, sed kvazaŭ al si mem, li re'memor'is tiu'n mort'o'n, aŭ ŝajn'is konfid'i la sekret'o'n pri ĝi al tiu dorm'o'lul'at'a urb'o. Est'is en tio io kor'tuŝ'a kaj kun'e solen'a. La labor'ist'o plor'is, kaj kiam Chilo komenc'is ĝem'i kaj plend'i, ke en la moment'o de l’ mort'o de la Sav'int'o ĉe'est'is neni'u, kiu li'n defend'us, se ne de la kruc'um'o, tiam almenaŭ de la ofend'o'j de la soldat'o'j kaj jud'o'j — la grand'eg'a'j pugn'o'j de la barbar'o kun'prem'iĝ'is pro dolor'o kaj sub'prem'at'a furioz'o. La mort'o nur mov'is li'a'n kor'o'n, sed ĉe la pens'o pri tiu popol'aĉ'o, mok'ant'a la najl'it'a'n al la kruc'o ŝaf'id'o'n, ribel'is li'a anim'o de simpl'ul'o kaj ek'reg'ad'is li'n sovaĝ'a venĝ'o-dezir'o.

Kaj Chilo demand'is subit'e:

— Urb'an'o, ĉu vi sci'as, kiu est'is Judaso?

— Mi sci'as, mi sci'as! sed li pend'iĝ'is! — ek'kri'is la labor'ist'o.

Kaj en li'a voĉ'o est'is kvazaŭ bedaŭr'o, ke la perfid'ul'o mem pun'is si'a'n krim'o'n kaj ne pov'as jam traf'i en li'a'j'n man'o'j'n.

Sed Chilo parol'is plu:

— Se li tamen ne est'us pend'iĝ'int'a kaj se iu el la krist'an'o'j renkont'us li'n sur kontinent'o aŭ sur mar'o, ĉu li ne dev'us venĝ'i la sufer'o'n, sang'o'n kaj mort'o'n de la Sav'int'o?

— Kiu ne venĝ'us, patr'o!

— Pac'o est'u kun vi, fidel'a serv'ant'o de la Ŝaf'id'o. Jes! Ni rajt'as pardon'i mal'bon'ag'o'j'n, far'it'a'j'n al ni, kiu rajt'as tamen pardon'i la mal'bon'ag'o'n kontraŭ Di'o? Sed kiel serpent'o nask'as serpent'o'n, kiel mal'bon'o mal'bon'o'n kaj perfid'o perfid'o'n, tiel el la venen'o de Judaso nask'iĝ'is ali'a perfid'ul'o, kaj kiel la unu'a trans'don'is al la jud'o'j kaj roma'j soldat'o'j la Sav'int'o'n, tiel ĉi tiu, kiu viv'as inter ni, intenc'as trans'don'i li'a'j'n ŝaf'o'j'n al lup'o, kaj, se neni'u kontraŭ'ag'os la perfid'o'n, se neni'u polv'ig'os antaŭ'temp'e la kap'o'n de la serpent'o, ni'n ĉiu'j'n atend'as pere'o, kaj kun'e kun ni pere'os la glor'o de la Ŝaf'id'o.

La labor'ist'o rigard'is li'n kun grand'eg'a mal'trankvil'o, kvazaŭ ne konsci'ig'ant'e al si tio'n, kio'n li aŭd'is, kaj la grek'o, kovr'int'e la kap'o'n per la rand'o de si'a mantel'o, komenc'is ripet'i per voĉ'o, kvazaŭ ven'ant'a el sub la ter'o:

— Ve al vi, serv'ant'o'j de la ver'a Di'o, ve al vi, krist'an'o'j kaj krist'an'in'o'j!

Kaj de'nov'e sekv'is silent'o, de'nov'e oni aŭd'is nur la bru'o'n de la muel'ŝton'o'j, obtuz'a'n kant'ad'o'n de la muel'ist'o'j kaj murmur'ad'o'n de la river'o.

— Patr'o — demand'is fin'e la labor'ist'o — kiu est'as tiu perfid'ul'o?

Chilo mal'lev'is la kap'o'n. Kiu est'as tiu perfid'ul'o? Fil'o de Judaso, fil'o de li'a venen'o, kiu ŝajn'ig'as si'n krist'an'o kaj vizit'as la preĝ'o'dom'o'j'n nur tial, por akuz'i la frat'o'j'n antaŭ la cezar'o, ke ili ne vol'as konfes'i la cezar'o'n, ke ili venen'as fontan'o'j'n, murd'as infan'o'j'n kaj vol'as detru'i la urb'o'n tiel, ke ne post'rest'u ŝton'o sur ŝton'o. Jen post kelk'a'j tag'o'j est'os ordon'it'e al la pretori'an'o'j, ke ili mal'liber'ig'u ĉiu'j'n mal'jun'ul'o'j'n, vir'in'o'j'n kaj infan'o'j'n kaj konduk'u ili'n je pere'o, sam'e kiel oni konduk'is je mort'o la sklav'o'j'n de Pedanius Secundus. Kaj ĉio'n tio'n far'is tiu du'a Judaso. Sed se la unu'a'n neni'u pun'is, se neni'u venĝ'is kontraŭ li, se neni'u defend'is Krist'o'n en la hor'o de li'a martir'ig'o, kiu vol'os pun'i tiu'n ĉi perfid'ul'o'n, kiu polv'ig'os la serpent'o'n, antaŭ ol la cezar'o li'n el'aŭskult'os, kiu defend'os de pere'o la frat'o'j'n kaj la kred'o'n je Krist'o?

Kaj Urb'an'o, kiu ĝis tiam sid'is sur la ŝton'o ĉe'bord'aĵ'o, lev'iĝ'is subit'e kaj dir'is:

— Mi tio'n far'os, patr'o.

Chilo lev'iĝ'is ankaŭ, rigard'is dum moment'o la vizaĝ'o'n de la labor'ist'o, lum'ig'it'a'n de la lun'bril'o, post'e, etend'int'e la brak'o'n, met'is mal'rapid'e la man'o'n sur li'a'n kap'o'n.

— Ir'u inter la krist'an'o'j'n — li dir'is solen'e — ir'u en la preĝ'o'dom'o'j'n kaj demand'u la frat'o'j'n pri Glaucus, la kurac'ist'o, kaj kiam oni montr'os li'n al vi — en la nom'o de Krist'o, mort'ig'u!...

— Pri Glaucus?... — ripet'is la labor'ist'o, kvazaŭ vol'ant'e fiks'i ĉi tiu'n nom'o'n en si'a memor'o.

— Ĉu vi kon'as li'n?

— Ne, mi ne kon'as. Mil'o'j da krist'an'o'j est'as en la tut'a Romo, kaj ne ĉiu'j kon'as si'n reciprok'e. Sed morgaŭ en Ostriano kun'ven'os nokt'e la frat'o'j kaj frat'in'o'j, ĉiu'j sen'escept'e, ĉar ven'is la grand'a apostol'o de Krist'o, kiu tie instru'os, kaj la frat'o'j montr'os al mi Glaucuson.

— En Ostriano? — demand'is Chilo. — Tio ja est'as ekster la urb'a'j pord'eg'o'j. La frat'o'j kaj ĉiu'j frat'in'o'j? nokt'e? ekster la pord'eg'o'j, en Ostriano?

— Jes, patr'o. Tio est'as ni'a tomb'ej'o, inter Via Salaria kaj Nomentana. Ĉu vi ne sci'is, ke tie instru'os la grand'a apostol'o?

— Mi ne est'is hejm'e dum du tag'o'j, tial mi ne ricev'is li'a'n leter'o'n kaj mi ne sci'is, kie est'as Ostriano, ĉar antaŭ ne'long'e mi ven'is el Korinto, kie mi administr'as la krist'an'a'n komun'um'o'n. Sed tiel est'as! kaj se Krist'o tiel vi'n inspir'is, ir'u nokt'e, mi'a fil'o, en Ostrianon, el'serĉ'u tie inter la frat'o'j Glaucuson kaj mort'ig'u li'n dum la re'ven'o al la urb'o, por kio par'ond'it'a'j est'os al vi ĉiu'j pek'o'j. Kaj nun pac'o est'u kun vi...

— Patr'o...

— Mi aŭskult'as vi'n, serv'ant'o de la Ŝaf'id'o.

Sur la vizaĝ'o de la labor'ist'o bild'iĝ'is embaras'it'ec'o. Jen antaŭ ne'long'e li mort'ig'is hom'o'n, ebl'e eĉ du hom'o'j'n, kaj la instru'o de Krist'o mal'permes'as mort'ig'i. Tamen li ne mort'ig'is ili'n por defend'i si'n mem, ĉar ankaŭ tio ĉi est'as mal'permes'it'a! Li ne mort'ig'is, Di'o gard'u, por profit'o... La episkop'o mem don'is al li frat'o'j'n, ke ili li'n help'u, sed mort'ig'i li mal'permes'is, li tamen malgraŭ'vol'e mort'ig'is, ĉar Di'o pun'is li'n per tro grand'a fort'o... Kaj nun li eg'e pent'as... La ali'a'j kant'as ĉe la muel'ŝton'o'j, sed li, mal'feliĉ'a, pens'as pri si'a pek'o, pri la ofend'o de la Ŝaf'id'o. Kiom li jam preĝ'is, kiom li plor'is! Kiom li pet'is pardon'o'n de la Ŝaf'id'o! Kaj ĝis nun li sent'as, ke li ne pent'is sufiĉ'e... Nun de'nov'e li promes'is mort'ig'i la perfid'ul'o'n... Bon'e! Nur la propr'a'j'n ofend'o'j'n oni rajt'as pardon'i, do li mort'ig'os li'n, eĉ antaŭ la okul'o'j de ĉiu'j frat'o'j kaj frat'in'o'j, kiu'j morgaŭ est'os en Ostriano. Sed Glaucus est'u antaŭ'e kondamn'it'a de la ĉef'ul'o'j de l’ frat'ar'o, de la episkop'o aŭ de la apostol'o. Mort'ig'i ne est'as mal'facil'e, kaj mort'ig'i perfid'ul'o'n est'as eĉ agrabl'e, kiel mort'ig'i lup'o'n aŭ urs'o'n, sed se Glaucus pere'us sen'kulp'e? Kiel pren'i sur si'a'n konscienc'o'n nov'a'n mort'ig'o'n, nov'a'n pek'o'n kaj nov'a'n ofend'o'n de la Ŝaf'id'o?

— Por juĝ'o mank'as temp'o mi'a fil'o — respond'is Chilo — ĉar la perfid'ul'o rekt'e el Ostriano ir'os al la cezar'o, en Antiumon, aŭ rifuĝ'os en la dom'o'n de unu patrici'o, kies pag'at'o li est'as, sed jen mi don'os al vi sign'o'n; kiam vi montr'os ĝi'n post la mort'ig'o de Glaucus, tiel la episkop'o, kiel la apostol'o ben'os vi'a'n far'o'n.

Dir'int'e ĉi tio'n, li el'ig'is mon'er'o'n, post'e komenc'is serĉ'i ĉe si'a zon'o tranĉ'il'o'n, kaj trov'int'e ĝi'n, skrap'is per la akr'aĵ'o sur la sesterc'o la sign'o'n de kruc'o kaj don'is la mon'er'o'n al la labor'ist'o.

— Jen la verdikt'o je Glaucus kaj sign'o por vi. Kiam, for'ig'int'e Glaucuson el la mond'o, vi montr'os ĝi'n al la episkop'o, li absolv'os al vi ankaŭ tiu'n antaŭ'a'n mort'ig'o'n, kiu'n vi malgraŭ'vol'e plen'um'is.

La labor'ist'o etend'is la man'o'n por pren'i la mon'er'o'n, sed hav'ant'e tro freŝ'e en la memor'o la unu'a'n mort'ig'o'n, li spert'is kvazaŭ sent'o'n de tim'o.

— Patr'o — li dir'is per preskaŭ pet'eg'a voĉ'o — ĉu vi pren'as sur vi'a'n konscienc'o'n tiu'n far'o'n kaj ĉu vi mem aŭd'is Glaucuson, perfid'ant'a'n la frat'o'j'n?

Chilo ek'kompren'is, ke li dev'as prezent'i i'a'j'n pruv'o'j'n, dir'i iu'j'n nom'o'j'n, aŭ ali'e en la kor'o'n de la grand'eg'ul'o pov'as en'ŝtel'i si'n dub'o. Kaj subit'e feliĉ'a pens'o ek'bril'is en li'a kap'o.

— Aŭskult'u, Urb'an'o — li dir'is — mi loĝ'as en Korinto, sed mi de'ven'as el Kos'o, kaj ĉi tie, en Romo, mi instru'as la instru'o'n de Krist'o al unu serv'ant'in'o el mi'a patr'uj'o, nom'at'a Eunice. Ŝi serv'as, kiel vestiplica, en la dom'o de la amik'o de l’ cezar'o, iu Petronius. Kaj en tiu dom'o mi aŭd'is, kiel Glaŭcus dev'ig'is si'n perfid'i ĉiu'j'n krist'an'o'j'n, kaj krom tio promes'is al ali'a konfid'at'o de la cezar'o, Vinicius, ke li trov'os por li inter la krist'an'o'j jun'ul'in'o'n...

En tiu ĉi moment'o li inter'romp'is kaj mir'eg'e rigard'is la labor'ist'o'n, kies okul'o'j ek'bril'is subit'e, kiel okul'o'j de sovaĝ'a best'o, kaj la vizaĝ'o al'pren'is la esprim'o'n de terur'a koler'o kaj minac'o.

— Kio est'as al vi? — li demand'is preskaŭ kun tim'o.

— Neni'o, patr'o. Mi mort'ig'os morgaŭ Glaucuson!...

Sed la grek'o ek'silent'is; post moment'o, pren'int'e la labor'ist'o'n je la ŝultr'o'j, li turn'is li'n tiel, ke la lum'o de la lun'o fal'u rekt'e sur li'a'n vizaĝ'o'n, kaj komenc'is rigard'i li'n atent'e. Vid'ebl'e est'is, ke li hezit'is en la anim'o, ĉu demand'i li'n plu kaj ig'i ĉio'n mal'kaŝ'a, aŭ kontent'iĝ'i ĉi-moment'e per tio, kio'n li ek'sci'is aŭ diven'is.

Fin'e tamen li'a de'nask'a si'n'gard'em'o venk'is. Li ek'spir'is profund'e, foj'e kaj re'foj'e, post'e met'int'e de'nov'e la man'o'n sur la kap'o'n de la labor'ist'o, demand'is per solen'a kaj emfaz'a voĉ'o:

— Ĉe la sankt'a bapt'o oni ja don'is al vi la nom'o'n Urb'an'o?

— Jes, patr'o.

— Pac'o do est'u kun vi, Urb'an'o.

Ĉapitr'o XVIII

Petronius al Vinicius:

“Plor'ind'a est'as vi'a stat'o, carissime! Venus'o evident'e konfuz'is vi'a'n prudent'o'n, sen'ig'is vi'n de la saĝ'o, memor'o kaj kapabl'o pens'i pri io ajn, ekster am'o. Tra'leg'u iam tio'n, kio'n vi respond'is al mi'a leter'o, kaj vi vid'os, kiel vi'a mens'o indiferent'iĝ'is al ĉio, kio ne est'as Ligia, kiel ĝi nur pri ŝi okup'iĝ'as, al ŝi sen'ĉes'e re'ven'as kaj rond'flug'as super ŝi, kvazaŭ akcipitr'o super ĉas'at'a rab'aĵ'o. Je Poluks'o! trov'u ŝi'n pli rapid'e; ali'e, se la fajr'o ne trans'form'os vi'n en cindr'o'n, vi ŝanĝ'os vi'n en la egipt'an Sfinks'o'n, kiu, ek'am'int'e, kiel oni dir'as, la pal'a'n Izid'o'n, iĝ'is al ĉio surd'a, indiferent'a kaj atend'as nur nokt'o'n, por pov'i rigard'i la am'at'in'o'n per la ŝton'a'j okul'o'j.

Tra'kur'ad'u vesper'e, ali'vest'it'a, la urb'o'n, vizit'ad'u kun vi'a filozof'o la krist'an'a'j'n preĝ'o'dom'o'j'n. Ĉio, kio vek'as esper'o'n kaj pas'ig'as la temp'o'n, est'as laŭd'ind'a. Sed, pro amik'ec'o al mi, far'u unu afer'o'n: tiu Ursus, la sklav'o de Ligia, est'as laŭ'dir'e ekster'ordinar'e fort'a hom'o, dung'u do Croton kaj farad'u la serĉ'o'j'n tri'op'e. Tiel est'os pli sen'danĝer'e kaj pli prudent'e. La krist'an'o'j, se aparten'as al ili Pomponia Graecina kaj Ligia, ne est'as ver'ŝajn'e tia'j fripon'o'j, kia'j oni ili'n ĝeneral'e opini'as, ili pruv'is tamen ĉe la for'kapt'o de Ligia, ke kiam la afer'o koncern'as unu el ili'a ŝaf'ar'o, ili sci'as ne ŝerc'i. Kiam vi ek'vid'os Ligian, mi sci'as, ke vi ne kapabl'os vi'n de'ten'i kaj ek'dezir'os ŝi'n tuj for'konduk'i, sed kiel vi tio'n plen'um'os sol'e kun Chilonides? Croto tamen, vi'n help'os, se ŝi'n eĉ defend'us dek tia'j lig'o'j, kiel tiu Ursus. Ne las'u vi'n ekspluat'i de Chilo, sed por Croto ne avar'u mon'o'n. El ĉiu'j konsil'o'j, kiu'j'n mi pov'as al vi send'i, ĉi tiu est'as la plej bon'a.

Tie ĉi oni jam ĉes'is parol'i pri la mal'grand'a aŭgust'in'o kaj pri tio, ke ŝi mort'is pro sorĉ'o'j. Poppaea ankoraŭ alud'as ili'n ia'foj'e, sed la mens'o de la cezar'o est'as okup'it'a per io ali'a; ceter'e, se est'as ver'e, ke la diva aŭgust'in'o est'as de'nov'e graved'a, tiam ankaŭ en ŝi la memor'o pri tiu infan'o mal'aper'os sen i'a'j post'sign'o'j. Ni est'as jam de dek'kelk'a'j tag'o'j en Neapolo, aŭ, pli ĝust'e, en Bajoj. Se vi kapabl'us pens'i pri io ajn, tiam la eĥ'o'j pri ni'a rest'ad'o ĉi tie dev'us ating'i vi'a'j'n orel'o'j'n, ĉar la tut'a Romo parol'as sen'dub'e pri neni'o ali'a. Ni do ir'is rekt'e en Bajojn, kie unu'e atak'is ni'n re'memor'o'j pri la patr'in'o kaj riproĉ'o'j de la konscienc'o. Sed ĉu vi sci'as, al kio Ahenobarbus jam ven'is? Jen al tio, ke eĉ la patr'in'mort'ig'o serv'as al li nur kiel tem'o por vers'aĵ'o'j kaj lud-okaz'o de arleken'e-tragik'a'j scen'o'j. Li sent'is iam ver'a'j'n riproĉ'o'j'n de la konscienc'o nur tiom, kiom li est'as mal'kuraĝ'ul'o. Nun, kiam li konvink'iĝ'is, ke la mond'o est'as, kiel ĝi est'is, sub li'a'j pied'o'j, kaj neni'u di'o venĝ'is kontraŭ li, li nur ŝajn'ig'as ili'n, por kor'tuŝ'i la hom'o'j'n per si'a sort'o. Ia'foj'e li kur'lev'as si'n nokt'e, cert'ig'ant'e, ke li'n pel'as Furi'o'j, li vek'as ni'n, rigard'as post si'n al'pren'as la si'n'ten'o'n de komedi'ant'o, lud'ant'a la rol'o'n de Orest'o, kaj pli'e, de aĉ'a komedi'ant'o, li deklam'as grek'a'j'n vers'aĵ'o'j'n kaj rigard'as, ĉu ni li'n admir'as. Kaj ni, kompren'ebl'e, admir'as li'n! kaj anstataŭ dir'i al li: ir'u dorm'i, arleken'aĉ'o! ni ankaŭ agord'iĝ'as al la ton'o de tragedi'o kaj defend'as la grand'a'n art'ist'o'n de Furi'o'j. Je Kastor'o! sen'dub'e ating'is vi'n almenaŭ la fam'o, ke li prezent'iĝ'is publik'e en Neapolo. Oni kun'pel'is ĉiu'j'n grek'a'j'n sen'taŭg'ul'o'j'n el Neapolo kaj el la najbar'a'j urb'o'j; ili plen'ig'is la aren'o'n per tiel mal'agrabl'a odor'o de ajl'o kaj ŝvit'o, ke mi dank'is al la di'o'j, ke anstataŭ sid'i en la unu'a'j vic'o'j, inter la aŭgust'an'o'j, mi est'is kun la cezar'o post la scen'ej'o. Kaj ĉu vi kred'os tio'n, ke li tim'is? Li ver'e tim'is. Li pren'is kelk'foj'e mi'a'n man'o'n kaj met'is ĝi'n al si'a kor'o, kiu bat'is efektiv'e per pli rapid'a ritm'o. Li'a spir'ad'o iĝ'is mal'long'a, kaj en la moment'o, kiam est'is temp'o en'ir'i, li pal'iĝ'is, kiel pergamen'o, kaj ŝvit'a'j gut'o'j kovr'is li'a'n frunt'o'n. Li ja sci'is tamen, ke en ĉiu'j vic'o'j sid'as pret'a'j pretori'an'o'j, arm'it'a'j per baston'o'j, per kiu'j, se bezon'e, ili est'is stimul'ont'a'j la fervor'o'n. Sed ne est'is bezon'e. Neni'u ar'o da simi'o'j el la ĉirkaŭ'aĵ'o'j de Kartago sci'pov'as tiel hurl'i, kiel hurl'is tiu aĉ'ul'ar'o. Mi dir'as al vi, ke la odor'o de ajl'o ven'is eĉ en la scen'ej'o'n, kaj Nero riverenc'is, prem'is la man'o'j'n al la kor'o, send'is man'kis'o'j'n kaj plor'is. Post'e li en'kur'is inter ni'n, kiu'j atend'is post la scen'ej'o, kiel ebri'a, vok'ant'e: “Kio est'as ĉiu'j triumf'o'j kompar'e kun tiu ĉi mi'a triumf'o?” Kaj tie la aĉ'ul'ar'o ĉiam ankoraŭ hurl'is kaj aplaŭd'is, sci'ant'e, ke ĝi el'aplaŭd'as al si favor'o'n, donac'o'j'n, festen'o'n, loteri'a'j'n bilet'o'j'n kaj nov'a'n spektakl'o'n kun la cezar'o-arleken'o. Mi eĉ ne mir'as ili'n, ke ili aplaŭd'is, ĉar tio'n oni ĝis nun ne vid'is. Li dum'e ripet'ad'is ĉiu-moment'e: “Jen kio est'as la grek'o'j! Jen kio est'as la grek'o'j!” Kaj ŝajn'as al mi, ke de tiu moment'o li'a mal'am'o al Romo kresk'is ankoraŭ pli. Malgraŭ tio en Romon est'as send'it'a'j special'a'j kurier'o'j kun sci'ig'o'j pri la triumf'o, kaj ni atend'as en la proksim'a'j tag'o'j dank'esprim'o'j'n de la senat'o. Tuj post la unu'a prezent'iĝ'o de Nero hav'is lok'o'n ĉi tie strang'a okaz'o. Jen la teatr'o subit'e fal'is en ruin'o'n, sed tiam, kiam la hom'o'j est'is jam el'ir'int'a'j. Mi est'is sur la lok'o de la akcident'o kaj ne vid'is, ke oni el'ig'is eĉ unu kadavr'o'n el sub la rub'o'j. Mult'a'j, eĉ inter la grek'o'j, rigard'as ĉi tio'n kiel koler'o'n de la di'o'j pro la profan'o de la imperi'estr'a aŭtoritat'o, sed li, kontraŭ'e, asert'as, ke ĝi est'as favor'sign'o de la di'o'j, kiu'j evident'e ŝirm'as per si'a gard'o li'a'n kant'ad'o'n kaj tiu'j'n, kiu'j li'n aŭskult'as. El tio sekv'as ofer'don'o'j en ĉiu'j templ'o'j kaj grand'a'j dank'solen'o'j, kaj por li — nov'a kuraĝ'ig'o al la vojaĝ'o en Aĥajon. Antaŭ kelk'a'j tag'o'j li tamen dir'is al mi, ke li tim'as, kio'n dir'os pri tio la roma popol'o kaj ĉu ĝi ne ekscit'iĝ'os, tiel pro am'o al li, kiel pro mal'trankvil'o pri la dis'don'ad'o de gren'o kaj pri la cirk'lud'o'j, kiu'j'n ĝi pov'us perd'i en la okaz'o de pli long'a for'est'o de la cezar'o.

Ni vetur'as tamen en Beneventon por rigard'i la ŝu'ist'a'j'n luks'aĵ'o'j'n, per kiu'j glor'ig'os si'n Vatinius, kaj el tie, zorg'at'a'j de la di'a'j frat'o'j de Helen'o — en Grek'uj'o'n. Koncern'e mi'n, mi rimark'is unu afer'o'n, ke kiam oni est'as inter hom'o'j frenez'a'j, oni ankaŭ iĝ'as frenez'a, kaj pli'e, oni trov'as i'a'n ĉarm'o'n en frenez'aĵ'o'j. Grek'uj'o kaj vojaĝ'o kun mil'o da citr'o'j, ia triumf'ir'o de Bakĥo mez'e de nimf'o'j kaj bakĥ'ant'in'o'j, kron'it'a'j per mirt'a verd'aĵ'o, per foli'o'j de vin'ber'uj'o kaj lonicer'o, vetur'il'o'j kun al'jun'ig'it'a'j tigr'o'j, flor'o'j, tirs'o'j, laŭr'o'kron'o'j, ek'kri'o'j: evoe! muzik'o, poezi'o aplaŭd'ant'a Grek'uj'o — ĉio tio est'as bon'a, sed ni hav'as ĉi tie ankoraŭ pli kuraĝ'a'j'n intenc'o'j'n. Ni vol'us kre'i orient'a'n, fabel'a'n imperi'o'n, regn'o'n de palm'o'j, sun'o, poezi'o kaj de real'o, trans'form'it'a en sonĝ'o'n, kaj de viv'o, trans'form'it'a en unu volupt'o'n. Ni vol'us forges'i pri Romo, kaj la ĉef'punkt'o'n de la mond'o lok'i ie inter Grek'uj'o, Azi'o kaj Egipto, viv'i la viv'o'n ne de hom'o'j, sed de di'o'j, ne sci'i, kio est'as ĉiu'tag'ec'o, vag'i en or'a'j galer'o'j, sub la ombr'o de purpur'a'j vel'o'j, tra Arĥipelag'o, est'i Apolon'o, Oziris'o kaj Baalo en unu person'o, est'i roz'a kun maten'ruĝ'o, est'i or'a kun la sun'o, est'i arĝent'a kun la lun'o, reg'i, kant'i, rev'i... Kaj ĉu vi kred'as, ke mi, kies prudent'o valor'as ankoraŭ sesterc'o'n, kaj la juĝ'o — as'o'n, mi tamen ankaŭ las'as mi'n for'port'i de tiu'j fantazi'o'j, kaj mi las'as mi'n for'port'i tial, ke, se ili est'as ne'ebl'a'j, ili est'as almenaŭ grand'a'j kaj ne'ordinar'a'j... Tia imperi'o fabel'a est'us tamen io, kio iam, post mult'a'j jar'cent'o'j, ŝajn'us al hom'o'j sonĝ'o. Se Venus'o ne pren'as sur si'n la form'o'n de tia Ligia, aŭ, almenaŭ, de tia sklav'in'o, kiel Eunice, kaj se ne ornam'as ĝi'n art'o, la viv'o mem est'as naŭz'a kaj oft'e hav'as la vizaĝ'o'n de simi'o. Sed la Kupr'o'barb'a ne real'ig'os si'a'j'n projekt'o'j'n, eĉ tial nur, ke en tiu fabel'a regn'o de poezi'o kaj Orient'o ne dev'as est'i lok'o por perfid'o'j, mal'nobl'aĵ'o'j kaj mort'o, dum en li sub la mask'o de poet'o sid'as aĉ'a komedi'ant'o, mal'sprit'a vetur'ig'ist'o kaj trivial'a tiran'o. Kaj inter'temp'e ni sufok'as hom'o'j'n, se ili ni'n iel ĝen'as. La kompat'ind'a Torquatus Silanus est'as jam ombr'o. Li mal'ferm'is si'a'j'n vejn'o'j'n antaŭ kelk'a'j tag'o'j. Lecanius kaj Licinius kun tim'o akcept'as la konsul'a'j'n ofic'o'j'n, la mal'jun'a Thraseas ne evit'os mort'o'n, ĉar li kuraĝ'as est'i honest'a. Tigellinus ne sukces'as ĝis nun hav'ig'i por mi la ordon'o'n, ke mi mal'ferm'u mi'a'j'n vejn'o'j'n. Mi est'as ankoraŭ bezon'a, ne nur kiel elegantiae arbiter, sed ankaŭ kiel hom'o, sen kies konsil'o'j kaj gust'o la ekskurs'o en Aĥajon pov'us ne sukces'i. Oft'e mi tamen pens'as, ke pli aŭ mal'pli fru'e la fin'o dev'as est'i tia, kaj ĉu vi sci'as, kio'n mi tiam dezir'as? jen, ke la Kupr'o'barb'a ne ricev'u tiu'n mi'a'n vaz'o'n el murho*, kiu'n vi kon'as kaj admir'as. Se ne la moment'o de mi'a mort'o vi est'os apud mi, mi don'os ĝi'n al vi, se vi est'os for, mi ĝi'n frakas'os. Sed dum'e ni hav'as ankoraŭ antaŭ ni la ŝu'ist'a'n Beneventon, la olimp'a'n Grek'uj'o'n kaj Fat'o'n, kiu difin'as al ĉiu voj'o'n ne'kon'at'a'n kaj ne'antaŭ'vid'ebl'a'n. Rest'u en san'o kaj dung'u Croton, aŭ oni du'a'foj'e for'rab'os de vi Ligian. Chilonideson, kiam vi ĉes'os li'a'n bezon'i, send'u al mi, kie ajn mi est'os. Ebl'e mi far'os el li ali'a'n Vatiniuson kaj ebl'e konsul'o'j kaj senat'an'o'j trem'os iam antaŭ li, kiel ili trem'as antaŭ tiu unu'a kavalir'o Alen'o. Valor'us ĝis'viv'i tiu'n spektakl'o'n. Kiam vi re'akir'os Lig'a'n, sci'ig'u mi'n pri tio, por ke mi ofer'u por vi ambaŭ par'o'n de cigan'o'j kaj par'o'n de kolomb'o'j en la ĉi tie'a rond'a templ'et'o de Venus'o. Mi vid'is iam en sonĝ'o Ligian en vi'a'j brak'o'j, serĉ'ant'a'n vi'a'j'n kis'o'j'n. Zorg'u, ke ĝi est'u aŭgur'a sonĝ'o. Neni'a'j nub'o'j est'u sur vi'a ĉiel'o, kaj se ili est'os, hav'u ili la kolor'o'n kaj arom'o'n de roz'o. Rest'u en san'o. Adiaŭ!”

Ĉapitr'o XIX

Apenaŭ Vinicius fin'is leg'i, en la bibliotek'o'n mal'laŭt'e en'ŝov'is si'n anonc'it'a de neni'u Chilo, ĉar al la serv'ist'o'j est'is ordon'it'e en'las'i li'n je ĉiu hor'o de tag'o kaj nokt'o.

— La di'a patr'in'o de vi'a grand'anim'a antaŭ'ul'o, Eneo — li dir'is — est'u al vi tiel favor'a, sinjor'o, kiel al mi favor'a est'is la di'a fil'o de Maio.

— Tio signif'as?... — demand'is Vinicius, salt'lev'iĝ'ant'e de la tabl'o, ĉe kiu li sid'is.

Chilo lev'is la kap'o'n kaj dir'is:

— Eureka!

La jun'a patrici'o tiel emoci'iĝ'is, ke dum long'a temp'o li ne pov'is el'dir'i eĉ vort'o'n.

— Vi vid'is ŝi'n? — li demand'is fin'e.

— Mi vid'is Ursuson, sinjor'o, kaj mi parol'is kun li.

— Kaj vi sci'as, kie ili si'n kaŝ'is?

— Ne, sinjor'o. Iu ali'a pro nur'a mem'am'o kompren'ig'us al la lig'o, ke li diven'is, kiu li est'as, iu ali'a pen'us esplor'i de li, kie li loĝ'as, kaj aŭ ricev'us pugn'o'bat'o'n, post kiu ĉiu'j ter'a'j afer'o'j iĝ'us al li indiferent'a'j, aŭ vek'us mal'fid'o'n de la grand'eg'ul'o kaj kaŭz'us tio'n, ke por la fraŭl'in'o oni serĉ'us ankoraŭ en la sam'a nokt'o ali'a'n kaŝ'ej'o'n. Mi tio'n ne far'is, sinjor'o. Sufiĉ'as al mi sci'i, ke Ursus labor'as apud Emporium, ĉe muel'ist'o, kiu nom'as si'n Demas, kiel vi'a liber'ig'it'o, sinjor'o, kaj tio sufiĉ'as al mi tial, ke nun iu ajn el vi'a'j fid'at'a'j sklav'o'j pov'as maten'e post'ir'i li'n kaj el'trov'i ili'a'n kaŝ'ej'o'n. Mi nur al'port'as al vi, sinjor'o, la cert'ec'o'n, ke se Ursus trov'as si'n ĉi tie, tiam ankaŭ la di'a Ligia est'as en Romo, kaj ali'a'n nov'aĵ'o'n, ke la hodiaŭ'a'n nokt'o'n ŝi est'os preskaŭ cert'e en Ostriano...

— En Ostriano? Kie ĝi est'as? — inter'romp'is Vinicius, vol'ant'e vid'ebl'e tuj kur'i al la montr'at'a lok'o.

— Tio est'as mal'nov'a tomb'ej'o inter Via Salaria kaj Nomentana. Tiu pontifex maximus de la krist'an'o'j, pri kiu mi menci'is al vi, sinjor'o, kaj kiu'n oni atend'is mult'e pli mal'fru'e, jam al'ven'is, kaj hodiaŭ nokt'e li bapt'os kaj instru'os en tiu tomb'ej'o. Ili kaŝ'as si'n kun si'a instru'o, ĉar kvankam ĝis nun est'as neni'a'j edikt'o'j, kiu'j ĝi'n mal'permes'us, la popol'o ili'n mal'am'as, do ili dev'as est'i si'n'gard'em'a'j. Ursus mem dir'is al mi, ke ĉiu'j sen'escept'e kun'ven'os hodiaŭ en Ostriano, ĉar ĉiu vol'as vid'i kaj aŭd'i tiu'n, kiu est'is la unu'a disĉipl'o de Krist'o, kaj kiu'n ili nom'as Send'it'o. Kaj ĉar la vir'in'o'j egal'e kun la vir'o'j aŭskult'as ĉe ili la instru'o'j'n, tial el la vir'in'o'j for'est'os ebl'e sol'e Pomponia, ĉar ŝi ne pov'us prav'ig'i antaŭ Aulus, ador'ant'o de la mal'nov'a'j di'o'j, kial ŝi for'las'as nokt'e la dom'o'n, tamen Ligia, kiu est'as pri'zorg'at'a de Ursus kaj de la ĉef'ul'o'j de la komun'um'o, ho sinjor'o, ven'os kun ali'a'j vir'in'o'j sen'dub'e.

Vinicius, kiu viv'is ĝis nun kvazaŭ en febr'o, sub'ten'at'a sol'e de la esper'o, nun, kiam tiu ĉi esper'o ŝajn'is real'iĝ'ant'a, ek'sent'is subit'e tia'n sen'fort'iĝ'o'n, kia'n sent'as hom'o post super'fort'a vojaĝ'o, ĉe si'a cel'o. Chilo rimark'is ĉi tio'n kaj decid'is ĝi'n profit'i.

— La pord'eg'o'j est'as, ver'e, gard'at'a'j de vi'a'j sklav'o'j, sinjor'o, kaj la krist'an'o'j cert'e tio'n sci'as. Sed ili ne bezon'as la pord'eg'o'j'n. Tibr'o ankaŭ ili'n ne bezon'as, kaj kvankam de la river'o al tiu'j voj'o'j est'as mal'proksim'e, valor'as long'ig'i la ir'ad'o'n, por vid'i la “grand'a'n apostol'o'n”. Ceter'e ili pov'as hav'i mil'o'j'n da rimed'o'j por trans'iĝ'i ekster la mur'eg'o'j'n. Kaj mi sci'as, ke ili hav'as rimed'o'j'n. En Ostriano vi trov'os, sinjor'o, Ligian, kaj se eĉ, kio'n mi ne supoz'as, ŝi for'est'us, est'os tie Ursus, ĉar li promes'is al mi mort'ig'i Glaucuson. Li mem dir'is al mi, ke li ĉe'est'os kaj ke li mort'ig'os tie Glaucuson, ĉu vi aŭd'as, nobl'a tribun'o? Nun, aŭ vi ir'os post li kaj ek'sci'os, kie Ligia loĝ'as, aŭ vi ordon'os al vi'a'j sklav'o'j kapt'i li'n, kiel mort'ig'int'o'n, kaj hav'ant'e li'n en vi'a'j man'o'j, vi hav'ig'os de li konfes'o'n, kie li kaŝ'is Ligian. Mi far'is mi'a'n task'o'n! Iu ali'a, ho sinjor'o, dir'us al vi, ke li el'trink'is kun Ursus dek kruĉ'o'j'n da plej bon'a vin'o, antaŭ ol li hav'ig'is de li la sekret'o'n; iu ali'a dir'us al vi, ke li mal'gajn'is mil sesterc'o'j'n, lud'ant'e kun la lig'o je scriptae duodecim aŭ de li aĉet'is la sekret'o'n por du mil... Mi sci'as, ke vi re'don'us tio'n al mi du'obl'e, sed malgraŭ tio, unu foj'o'n en la viv'o... tio est'as, mi vol'is dir'i: kiel ĉiam en la viv'o, mi est'os honest'a, ĉar mi ne dub'as, ke, kiel dir'is la grand'anim'a Petrontius, ĉiu'n mi'a'j'n el'spez'o'j'n kaj esper'o'j'n super'os vi'a mal'avar'ec'o.

Sed Vinicius, kiu est'is soldat'o kaj kutim'is ne nur help'i si'n en ĉi'a'j okaz'o'j, sed ankaŭ ag'i, tuj ek'reg'is la moment'a'n mal'fort'ec'o'n kaj dir'is:

— Vi ne dis'rev'iĝ'os pri mi'a grand'anim'ec'o, antaŭ'e tamen vi ir'os kun mi en Ostrianon.

— Mi, en Ostrianon? — demand'is Chilo, kiu neniom dezir'is tie'n ir'i. — Mi, nobl'a tribun'o, promes'is al vi trov'i Ligian, sed mi ne promes'is ŝi'n for'kapt'i... Pens'u, sinjor'o, kio okaz'us al mi, se tiu lig'a urs'o, dis'ŝir'int'e Glaucuson, konvink'iĝ'us sam'temp'e, ke li ne tut'e prav'e li'n dis'ŝir'is? Ĉu li ne konsider'us mi'n (ceter'e mal'prav'e) la kaŭz'int'o de la plen'um'it'a murd'o? Memor'u, sinjor'o, ke ju pli grand'a filozof'o iu est'as, des pli mal'facil'e est'as al li respond'i mal'saĝ'a'j'n demand'o'j'n de simpl'ul'o'j, kio'n do mi al li respond'us, se li demand'us mi'n, kial mi akuz'is Glaucuson, la kurac'ist'o'n? Se vi tamen suspekt'as, ke mi vi'n tromp'as, mi dir'os al vi: pag'u al mi nur tiam, kiam mi montr'os al vi la dom'o'n, en kiu Ligia loĝ'as, kaj hodiaŭ el'montr'u al mi nur part'et'o'n de vi'a mal'avar'ec'o, por ke, se ankaŭ vi'n, sinjor'o (de kio gard'u ĉiu'j di'o'j), traf'us la akcident'o, mi ne rest'u tut'e sen rekompenc'o. Vi'a kor'o neniam ĝi'n el'port'us.

Vinicius al'paŝ'as al kest'o, nom'at'a arca, star'ant'a sur marmor'a baz'o kaj, el'ig'int'e el ĝi sak'o'n, ĵet'is ĝi'n al Chilo.

—Tie ĉi est'as scrupula — li dir'is — kiam Ligia est'os en mi'a dom'o, vi ricev'os sam'a'n sak'o'n, plen'ig'it'a'n per aurei.*

— Jov'o!!! — ek'kri'is Chilo.

Sed Vinicius kun'tir'is la brov'o'j'n.

— Ĉi tie oni don'os al vi manĝ'i, post kio vi pov'os ripoz'i. Ĝis la vesper'o vi ne for'las'os la dom'o'n, kaj kiam nokt'iĝ'os, vi akompan'os mi'n en Ostrianon.

Sur la vizaĝ'o de la grek'o bild'iĝ'is dum moment'o tim'o kaj hezit'o, post'e li tamen trankvil'iĝ'is kaj dir'is:

— Kiu pov'as kontraŭ'star'i al vi, sinjor'o! Akcept'u ĉi tiu'j'n vort'o'j'n, kiel bon'a'n aŭgur'o'n, kiel la simil'a'j'n akcept'is ni'a grand'a hero'o en la templ'o de Amono. Koncern'e mi'n, tiu'j ĉi “skrupul'o'j” (ĉi tio'n dir'ant'e, li sku'is la sak'o'n) super'pez'is la mi'a'j'n, ne parol'ant'e jam pri vi'a societ'o, kiu est'as por mi feliĉ'o kaj ĝu'o...

Sed Vinicius mal'pacienc'e inter'romp'is al li kaj komenc'is demand'i pri detal'o'j de la inter'parol'o kun Ursus. Unu afer'o montr'iĝ'is klar'e el ili: nom'e, ke aŭ ili trov'os la kaŝ'ej'o'n de Ligia ankoraŭ en tiu ĉi nokt'o, aŭ pov'os for'kapt'i ŝi'n mem en la re'ven'voj'o el Ostriano. Kaj ĉe tiu ĉi pens'o Viniciuson ek'posed'is super'hom'a ĝoj'o. Nun, kiam li hav'is cert'ec'o'n, ke li re'akir'os Ligian, la koler'o je ŝi kaj la ofend'o'sent'o, kiu'n li hav'is kontraŭ ŝi, mal'aper'is. Por tiu ĉi ĝoj'o li pardon'is al ŝi ĉiu'j'n kulp'o'j'n. Li pens'is nur pri ŝi, kiel pri kar'a kaj dezir'at'a person'o, kaj li hav'is la impres'o'n, kvazaŭ ŝi est'us re'ven'ont'a post long'a vojaĝ'o. Li sent'is la dezir'o'n kun'vok'i si'a'j'n sklav'o'j'n kaj ordon'i al ili ornam'i la dom'o'n per girland'o'j. Li ne hav'is en ĉi tiu moment'o koler'o'n eĉ kontraŭ Ursus. Li est'is pret'a ĉio'n al ĉiu'j pardon'i. Chilo, al kiu ĝis nun, malgraŭ la serv'o'j de la grek'o, li sent'is cert'a'n abomen'o'n, la unu'a'n foj'o'n ek'ŝajn'is al li hom'o amuz'a kaj kun'e ne'ordinar'a. Lum'iĝ'is li'a dom'o, lum'iĝ'is li'a'j okul'o'j kaj lum'iĝ'is la vizaĝ'o. Li komenc'is de'nov'e sent'i la jun'ec'o'n kaj la plezur'o'n de la viv'o. La iam'a mal'seren'a sufer'o ne las'is li'n ankoraŭ sufiĉ'e mezur'i, kiel li am'is Ligian. Li ek'kompren'is tio'n nur nun, kiam li esper'is ŝi'n hav'i. La sopir'o je Ligia vek'iĝ'is nun en li, kiel printemp'e vek'iĝ'as la ter'o, varm'ig'it'a de la sun'o, sed li'a'j dezir'sent'o'j est'is nun kvazaŭ mal'pli blind'a'j kaj sovaĝ'a'j, kvazaŭ pli ĝoj'a'j kaj kor'tuŝ'a'j. Li ankaŭ sent'is en si energi'o'n sen lim'o kaj est'is konvink'it'a, ke kiam li nur ek'vid'os Ligian per la propr'a'j okul'o'j, ne re'pren'os ŝi'n de li ĉiu'j krist'an'o'j de la tut'a mond'o, nek eĉ la cezar'o mem.

Chilo tamen, kuraĝ'ig'it'a per li'a ĝoj'o, pren'is la voĉ'o'n kaj komenc'is don'i al li konsil'o'j'n. Laŭ li oni dev'is ne konsider'i ankoraŭ la afer'o'n gajn'it'a kaj ag'i kun plej grand'a gard'em'o, sen kiu la tut'a labor'o pov'us iĝ'i sen'frukt'a. Li ankaŭ pet'eg'e admon'is Viniciuson, ke tiu ĉi ne for'kapt'u Ligian el Ostriano. Ili dev'as tie'n ir'i kun kapuĉ'o'j sur la kap'o'j, kun vual'it'a'j vizaĝ'o'j kaj kontent'iĝ'i per observ'ad'o de ĉiu'j ĉe'est'ant'o'j el iu sen'lum'a angul'o. Nur kiam ili ek'vid'os Ligian, plej sen'danĝer'e est'os sekv'i ŝi'n, vid'i, en kiu'n dom'o'n ŝi en'ir'as, kaj morgaŭ, je la tag'iĝ'o, ĉirkaŭ'ig'i ĝi'n per amas'o de sklav'o'j kaj for'pren'i ŝi'n en lum'a tag'o. Ĉar ŝi est'as garanti'ul'in'o kaj aparten'as, ĝust'e, al la cezar'o, oni pov'as tio'n far'i, ne tim'ant'e la leĝ'a'n persekut'o'n. En la okaz'o, se ili ŝi'n ne trov'us en Ostriano, ili sekv'os Ursuson kaj la efik'o est'os sam'a. En la tomb'ej'o'n ili ne pov'as ir'i kun grand'a nombr'o da hom'o'j, ĉar ili pov'us facil'e turn'i al si atent'o'n, kaj tiam la krist'an'o'j bezon'us nur esting'i ĉiu'j'n lum'o'j'n, kiel ili far'is ĉe la unu'a for'kapt'o, kaj dis'iĝ'i aŭ kaŝ'i si'n en la mal'lum'o, en kaŝ'ej'o'j'n, kon'at'a'j'n nur de ili mem. Ali'flank'e, ili dev'as si'n arm'i kaj, kio est'as eĉ pli konsil'ind'a, kun'pren'i du hom'o'j'n fid'ind'a'j'n kaj fort'a'j'n, por eventual'e hav'i ili'n kiel defend'ant'o'j'n.

Vinicius konfes'is li'n tut'e prav'a kaj re'memor'ant'e ankaŭ la konsil'o'j'n de Petronius, ordon'is al si'a'j sklav'o'j, ke ili ven'ig'u al li Croton. Chilo, kiu kon'is ĉiu'j'n en Romo, mult'e trankvil'iĝ'is, aŭd'ant'e la nom'o'n de la fam'a atlet'o, kies super'hom'a'n fort'o'n li plur'foj'e admir'is sur aren'o, kaj deklar'is ke li ir'os en Ostrianon. La sak'o, plen'a de aurei, ŝajn'is al li pli facil'e akir'ebl'a kun la help'o de Croto.

Li sid'iĝ'is do kun esper'plen'a mens'o al la tabl'o, al kiu post ia temp'o al'vok'is li'n la estr'o de la atrium. Dum la manĝ'ad'o li rakont'is al sklav'o'j, ke li hav'ig'as al ili'a mastr'o mir'ind'a'n ŝmir'aĵ'o'n, per kiu sufiĉ'as ŝmir'i la huf'o'j'n de plej sen'taŭg'a'j ĉeval'o'j, ke ili rest'ig'u mal'proksim'e post si ĉiu'j'n ali'a'j'n. Prepar'i ĉi tiu'n ŝmir'aĵ'o'n instru'is li'n unu krist'an'o, ĉar la krist'an'a'j ĉef'ul'o'j est'as mult'e pli lert'a'j en sorĉ'o'j kaj mirakl'o'j, ol eĉ la tesali'an'o'j, kvankam Tesalio fam'as pro si'a'j sorĉ'ist'in'o'j. La krist'an'o'j hav'as al li grand'eg'a'n fid'o'n, kaj kial ili ĝi'n hav'as, facil'e diven'os ĉiu, kiu sci'as, kio'n signif'as la fiŝ'o. Tiel inter'parol'ant'e, li atent'e rigard'is la vizaĝ'o'j'n de la sklav'o'j, esperant'e, ke li ebl'e mal'kovr'os inter ili krist'an'o'n kaj sci'ig'os pri li al Vinicius. Kiam tamen tiu ĉi esper'o montr'iĝ'is van'a li komenc'is manĝ'i kaj trink'i tre'eg'e abund'e, ne avar'ant'e laŭd'o'j'n al la kuir'ist'o kaj cert'ig'ant'e, ke li klopod'os aĉet'i li'n de Vinicius. Li'a'n gaj'ec'o'n konfuz'is sol'e la pens'o, ke nokt'e li dev'os ir'i en Ostrianon, li konsol'is si'n tamen, ke li ir'os ali'vest'it'a, en mal'lum'o, kaj en la societ'o de du hom'o'j, el kiu'j unu, kiel fort'eg'ul'o, est'as idol'o de la tut'a Romo, kaj la ali'a — patrici'o kaj alt'a arme'a ofic'ist'o. “Se ili eĉ re'kon'us Viniciuson — li parol'is al si — ili ne kuraĝ'os lev'i kontraŭ li'n la man'o'n, kaj koncern'e mi'n, ili est'os saĝ'a'j, se ili ek'vid'os eĉ la pint'o'n de mi'a naz'o.”

Post'e li komenc'is re'memor'i la inter'parol'o'n kun la labor'ist'o kaj tiu ĉi re'memor'ad'o plen'ig'is li'n per nov'a esper'o. Li hav'is neni'a'n dub'o'n, ke tiu labor'ist'o est'is Ursus. Li sci'is el rakont'o'j de Vinicius kaj du tiu'j, kiu'j est'is trans'konduk'ant'a'j Ligian el la palac'o de la cezar'o, pri la ekster'ordinar'a fort'o de tiu hom'o. Kaj ĉar ĉe Euricus li demand'is pri hom'o'j escept'e fort'a'j, est'is neni'o mir'ind'a, ke oni montr'is al li Ursuson. Post'e la konfuz'o kaj ekscit'o de la labor'ist'o ĉe la alud'o pri Vinicius kaj Ligia ne las'is dub'i, ke tiu'j ĉi person'o'j special'e li'n interes'as; la labor'ist'o menci'is ankaŭ pri pent'o pro mort'ig'o de dom'o, kaj Ursus mort'ig'is ja Atacinuson; fin'e la aspekt'o de la labor'ist'o tut'e konform'is al tio, kio'n Vinicius rakont'is pri la lig'o. Sol'e la ŝanĝ'it'a nom'o pov'is nur vek'i dub'o'n, sed Chilo jam sci'is, ke la krist'an'o'j oft'e ricev'as ĉe bapt'o nov'a'j'n nom'o'j'n.

— Se Ursus mort'ig'os Glaucuson — Chilo parol'is al si — tiom pli bon'e est'os, kaj se li ne mort'ig'os, ĝi est'os ankaŭ bon'a sign'o, ĉar ĝi pruv'os, kiel mal'facil'e est'as al la krist'an'o'j mort'ig'i. Mi ja prezent'is tiu'n Glaucuson kiel propr'a'n fil'o'n de Judaso kaj perfid'ant'o'n de ĉiu'j krist'an'o'j; mi est'is tiel elokvent'a, ke ŝton'o kor'tuŝ'iĝ'us kaj promes'us fal'i sur la kap'o'n de Glaucus, tamen mi apenaŭ inklin'ig'is tiu'n lig'a'n urs'o'n, ke li promes'u al mi met'i sur li'n si'a'n man'eg'o'n... Li hezit'is, ne vol'is, rakont'is pri si'a bedaŭr'o kaj pent'o. Vid'ebl'e inter ili tio ne konven'as... Si'a'j'n propr'a'j'n ofend'o'j'n oni dev'as pardon'i, venĝ'i la fremd'a'j'n oni ne tre rajt'as, ergo, konsider'u, Chilo, kio pov'as vi'n minac'i? Glaucus ne rajt'as venĝ'i kontraŭ vi... Ursus, se li ne mort'ig'is Glaucuson por tiel grand'a kulp'o, kiel perfid'o de ĉiu'j krist'an'o'j, tiom pli ne mort'ig'os vi'n por kulp'o tiel mal'grand'a, kiel perfid'o de unu krist'an'o. Ceter'e, kiam mi foj'e montr'os al tiu volupt'am'a vir'kolomb'o la nest'o'n de tiu turt'in'o, mi lav'os la man'o'j'n for de ĉio kaj trans'lok'ig'os re'e en Neapolon. La krist'an'o'j ankaŭ parol'as pri iu for'lav'o de la man'o'j, ĝi est'as do vid'ebl'e manier'o, en kiu, se oni hav'as kun ili afer'o'n, oni pov'as ĝi'n fin'fin'e solv'i. Bon'a'j hom'o'j est'as tiu'j krist'an'o'j, kaj tiel mal'bon'e oni parol'as pri ili! Ho di'o'j! tia est'as la just'ec'o en la mond'o. Plaĉ'as al mi tamen tiu instru'o, ĉar ĝi ne permes'as mort'ig'i. Sed se ĝi ne permes'as mort'ig'i, ĝi cert'e ankaŭ ne permes'as ŝtel'i, nek tromp'i, nek fals'e atest'i, sekv'e mi ne pov'as dir'i, ke ĝi est'as facil'a. Ĝi instru'as evident'e ne nur honest'e mort'i, kiel instru'as la stoik'o'j, sed ankaŭ honest'e viv'i. Se mi akir'os iam riĉ'aĵ'o'j'n kaj hav'os tia'n dom'o'n, kiel ĉi tiu'n, kaj tiom da serv'ist'o'j, ebl'e mi ankaŭ iĝ'os krist'an'o por tiel long'e, kiel tio est'os al mi oportun'a. Ĉar riĉ'ul'o pov'as ĉio'n permes'i al si, eĉ virt'o'n... Jes!! Tio est'as religi'o por riĉ'ul'o'j, kaj tial mi ne kompren'as, kia'manier'e est'as inter ili tiom da mal'riĉ'ul'o'j. Kio'n ili profit'as el tio kaj kial ili permes'as, ke la virt'o lig'u ili'a'j'n man'o'j'n? Mi dev'as iam pri'konsider'i ĉi tio'n. Dum'e glor'o'n al vi, Hermeso, ke vi help'is al mi re'trov'i tiu'n mel'o'n... Sed se vi ĝi'n far'is por la du bov'id'in'o'j, blank'a'j sam'aĝ'ul'in'o'j kun or'ig'it'a'j korn'o'j, en tiu ĉi okaz'o mi ne re'kon'as vi'n. Hont'u, Argusmortiginto! tia saĝ'a di'o, kaj vi ne antaŭ'vid'is de la komenc'o, ke vi neni'o'n ricev'os! Mi ofer'as al vi anstataŭ'e mi'a'n dank'em'o'n, kaj se vi prefer'us, anstataŭ mi'a dank'em'o, du brut'o'j'n, tiam vi mem est'as la tri'a kaj en plej bon'a okaz'o vi dev'us est'i paŝt'ist'o, ne di'o. Gard'u vi'n ankaŭ, ke mi ne pruv'u al la hom'o'j, ke vi ne ekzist'as, ĉar tiam ĉiu'j ĉes'us ofer'don'ad'i al vi. Kun filozof'o'j oni prefer'e viv'u en pac'o.

Tiel parol'ant'e kun si mem kaj kun Hermeso, li etend'iĝ'is sur benk'o, sub'met'is si'a'n mantel'o'n sub la kap'o'n kaj, kiam la sklav'o'j for'pren'is la manĝ'o'vaz'o'j'n, li en'dorm'iĝ'is. Li vek'iĝ'is, aŭ pli ĝust'e oni vek'is li'n, kiam al'ven'is Croto. Tiam li ir'is en la atrium kaj kun plezur'o komenc'is rigard'i la potenc'a'n figur'o'n de la lukt'o'majstr'o, eks'gladiator'o, kiu per si'a grand'ec'o ŝajn'is plen'ig'i la tut'a'n atrium. Croto jam est'is inter'konsent'int'a pri la prez'o de la entrepren'o kaj ĝust'e li parol'is al Vinicius:

— Je Herkul'o! bon'e, sinjor'o, ke vi turn'is vi'n al mi hodiaŭ, ĉar morgaŭ mi ir'os en Beneventon, kie'n invit'is mi'n la nobl'a Vatinius, por ke mi tie antaŭ la cezar'o lukt'u kun Sifax, la plej fort'a negr'o, kiu'n iam nask'is Afrik'o. Ĉu vi imag'as, sinjor'o, kiel li'a vertebr'ar'o krak'os en mi'a'j brak'o'j, sed krom tio mi frakas'os per la pugn'o li'a'n nigr'a'n makzel'o'n.

— Je Poluks'o! — respond'is Vinicius. — Mi est'as cert'a, ke vi tio'n far'os, Croto.

— Kaj vi bon'eg'e ag'os — al'don'is Chilo. — Jes!... Krom tio frakas'u li'a'n makzel'o'n! Ĝi est'as bon'a ide'o kaj ind'a je vi far'o. Mi est'as pret'a vet'i, ke vi frakas'os li'a'n makzel'o'n. Dum'e tamen oliv'ole'u vi'a'j'n membr'o'j'n, mi'a Herkul'o, ĉar sci'u tio'n, ke kun ver'a Kakuso vi pov'as renkont'iĝ'i. La hom'o, gard'ant'a la fraŭl'in'o'n, kiu'n serĉ'as la nobl'a Vinicius, posed'as laŭ'dir'e escept'a'n fort'o'n.

Chilo parol'is tiel nur por ekscit'i la ambici'o'n de Croto, sed Vinicius dir'is:

— Jes, mi ne vid'is tio'n, sed oni rakont'is al mi pri tiu lig'o, ke kapt'int'e vir'bov'o'n je la korn'o'j, li pov'as ĝi'n tren'i, kie'n li vol'as.

— Ho! — ek'kri'is Chilio, kiu ne imag'is, ke Ursus pov'is est'i tiel fort'a.

Sed Croto rid'et'is mal'estim'e.

— Mi dev'ig'as mi'n, nobl'a sinjor'o — for'kapt'i per tiu ĉi man'o, kiu'n vi ordon'os, per la ali'a defend'i mi'n kontraŭ sep tia'j lig'o'j kaj al'port'i la fraŭl'in'o'n en vi'a'n dom'o'n, se eĉ ĉiu'j krist'an'o'j de la tut'a Romo post'kur'us mi'n, kiel kalabriaj lup'o'j. Se mi tio'n ne sukces'os, mi las'os mi'n skurĝ'i ĉe tiu ĉi impluvium.

— Ne permes'u al li tio'n, sinjor'o! — ek'kri'is Chilo. — Oni komenc'os ĵet'i ŝton'o'j'n sur ni'n, kaj tiam kio'n help'os li'a tut'a fort'o? Ĉu ne est'os pli bon'e for'pren'i la fraŭl'in'o'n el la dom'o kaj risk'i pere'o'n nek per ŝi, nek por ni mem?

— Tiel est'u, Croto — dir'is Vinicius.

— Vi'a mon'o, vi'a vol'o! Memor'u nur, sinjor'o, ke morgaŭ mi vetur'os en Beneventon.

— Mi hav'as kvin'cent sklav'o'j'n en la urb'o mem — respond'is Vinicius.

Post'e li don'is al ili sign'o'n, ke ili for'iĝ'u, ir'is mem en la bibliotek'o'n kaj sid'iĝ'int'e, skrib'is al Petronius la sekv'ant'a'j'n vort'o'j'n:

“Chilo trov'is Ligian. Hodiaŭ vesper'e mi ir'os kun li kaj kun Croto en Ostrianon kaj for'kapt'os ŝi'n tuj, aŭ morgaŭ el la dom'o. La di'o'j verŝ'u sur vi'n ĉi'a'j'n bon'o'j'n. Rest'u en san'o, carissime, ĉar la ĝoj'o ne las'as mi'n skrib'i plu.”

Kaj met'int'e la kan'o'n, li komenc'is promen'i per rapid'a'j paŝ'o'j, ĉar krom la ĝoj'o, kiu plen'plen'ig'is li'a'n anim'o'n, konsum'is li'n febr'o. Li parol'is al si, ke la morgaŭ'a'n tag'o'n Ligia est'os en tiu ĉi dom'o. Li ne sci'is, kiel li ag'os kun ŝi, li tamen sent'is, ke se ŝi vol'os li'n am'i, li est'os ŝi'a sklav'o. Li re'memor'is la cert'ig'o'j'n de Acte, ke li est'is am'at'a, kaj kor'tuŝ'iĝ'is ĝis'fund'e. Do la afer'o konsist'os nur en sub'prem'o de ia virg'ul'in'a hont'o kaj de i'a'j ĵur'o'j, kiu'j'n vid'ebl'e ordon'as la krist'an'a instru'o? Sed se tiel est'as, do, kiam Ligia foj'e trov'iĝ'os en li'a dom'o kaj sub'iĝ'os al persvad'o aŭ per'fort'o, tiam ŝi dev'os dir'i al si: “ĝi far'iĝ'is!” kaj post'e est'os jam ced'em'a kaj am'ant'a.

En'ir'o de Chilo inter'romp'is tamen la flu'ad'o'n de tiu'j dolĉ'a'j pens'o'j.

— Sinjor'o — dir'is la grek'o — jen kio ven'is ankoraŭ en mi'a'n kap'o'n: ebl'e la krist'an'o'j hav'as i'a'j'n tesserae, sen kiu'j neni'u est'os en'las'it'a en Ostrianon? Mi sci'as, ke en la preĝ'o'dom'o'j tiel okaz'as kaj tia'n tessera mi ricev'is de Euricius; permes'u do, ke mi ir'u al li, sinjor'o, inform'iĝ'u preciz'e kaj proviz'u ni'n per tiu'j sign'o'j, se ili montr'iĝ'os neces'a'j.

— Bon'e, nobl'a saĝ'ul'o — respond'is gaj'e Vinicius — vi parol'as, kiel prudent'a hom'o kaj merit'as pro tio laŭd'o'n. Ir'u do al Euricius, aŭ kie'n plaĉ'as al vi, sed kiel garanti'o'n las'u sur tiu ĉi tabl'o la sak'o'n, kiu'n vi ricev'is.

Chilo, kiu ĉiam mal'volont'e dis'iĝ'ad'is kun mon'o, ek'grimac'is, li konform'iĝ'is tamen al la ordon'o kaj el'ir'is. De Carinae al la Cirk'o, apud kiu trov'is si'n la butik'o de Euricius, ne est'is tre mal'proksim'e, tial li re'ven'is ankoraŭ long'e antaŭ la vesper'o.

— Jen est'as la sign'o'j, sinjor'o. Sen ili oni ni'n ne en'las'us. Mi ankaŭ bon'e inform'iĝ'is pri la voj'o, kaj sam'temp'e dir'is al Euricius, ke mi bezon'as la sign'o'j'n nur por mi'a'j amik'o'j kaj mem mi ne ir'os, ĉar tio est'as por mi tro mal'proksim'e, fin'e ke morgaŭ mi vid'os la grand'a'n apostol'o'n, kiu ripet'os al mi la plej bel'a'j'n fragment'o'j'n el si'a parol'ad'o.

— Kiel do: vi ne ir'os? Vi dev'as ir'i! — dir'is Vinicius.

— Mi sci'as, ke mi dev'as, sed mi ir'os bon'e kapuĉ'kovr'it'a. kaj mi konsil'as al vi far'i la sam'o'n, aŭ ni pov'as for'tim'ig'i la bird'o'j'n.

Baldaŭ efektiv'e ili komenc'is si'n prepar'i, ĉar ekster'e jam iĝ'is krepusk'o. Ili pren'is gall'a'j'n mantel'o'j'n kun kapuĉ'o'j, ili pren'is lantern'o'j'n; krom'e Vinicius arm'is si'n mem kaj si'a'j'n kun'ul'o'j'n per mal'long'a'j, kurb'a'j ponard'o'j. Chilo, pli'e, sur'met'is peruk'o'n, per kiu li proviz'is si'n en'voj'e al Euricius, kaj ili el'ir'is, rapid'ant'e, por ating'i la mal'proksim'a'n pord'eg'o'n Nomentanan ankoraŭ antaŭ ĝi'a ferm'o.

Ĉapitr'o XX

Ili ir'is tra Vicus Patricius, laŭ'long'e de Viminalo, al la iam'a Viminala pord'eg'o, apud la eben'aĵ'o, kie post'e Diokletiano konstru'ig'is grandioz'a'j'n vapor'ban'ej'o'j'n. Ili preter'pas'is la rest'aĵ'o'j'n de la mur'eg'o de Servius Tullius kaj tra lok'o'j jam pli mal'plen'a'j ating'is la voj'o'n Nomentanan, post'e, direkt'int'e si'n dekstr'e'n al la Salaria, trov'iĝ'is inter mont'et'o'j, plen'a'j de sabl'o'pren'ej'o'j, kaj ia'lok'e de tomb'o'j. Inter'temp'e iĝ'is tut'e mal'lum'e, kaj ĉar la lun'o ankoraŭ ne lev'iĝ'is, est'us al ili sufiĉ'e mal'facil'e trov'i la voj'o'n, se, kiel antaŭ'vid'is Chilo, ne montr'us ĝi'n la krist'an'o'j mem. Efektiv'e, dekstr'e, mal'dekstr'e kaj antaŭ'e oni vid'is mal'hel'a'j'n figur'o'j'n, si'n'gard'e rapid'ant'a'j'n al la sabl'a'j kav'eg'o'j. Kelk'a'j el tiu'j hom'o'j port'is lantern'o'j'n, kovr'ant'e ili'n tamen laŭ'ebl'e per la mantel'o'j, ali'a'j, pli bon'e kon'at'a'j la voj'o'n, ir'is en mal'lum'o. La ekzerc'it'a'j okul'o'j de Vinicius disting'is laŭ la mov'o'j pli jun'a'j'n vir'o'j'n de mal'jun'ul'o'j, tren'ant'a'j si'n kun help'o de baston'o'j, kaj de vir'in'o'j, zorg'em'e en'volv'it'a'j en long'a'j stolae. Moloftaj pas'ant'o'j kaj kamp'ar'an'o'j, re'vetur'ant'a'j el la urb'o, konsider'is vid'ebl'e tiu'j'n nokt'a'j'n migr'ant'o'j'n kiel labor'ist'o'j'n, rapid'ant'a'j'n al la sabl'ej'o'j, aŭ kiel en'ter'ig'a'j'n korporaci'o'j'n, kies membr'o'j ia'foj'e aranĝ'ad'is inter si agap'o'j'n en nokt'o. Laŭ'grad'e tamen, kiel la jun'a patrici'o kaj li'a'j kun'ul'o'j antaŭ'e'n'iĝ'ad'is, ĉirkaŭ'e flagr'is ĉiam pli mult'a'j lantern'o'j kaj grand'iĝ'ad'is la nombr'o de la person'o'j. Kelk'a'j el ili kant'is per mal'laŭt'a'j voĉ'o'j kant'o'j'n, kiu'j ŝajn'is al Vinicius kvazaŭ plen'a'j de sopir'o. Ia'foj'e ating'is li'a'n orel'o'n apart'a'j vort'o'j aŭ fraz'o'j, kiel ekzempl'e: “Lev'iĝ'u vi, kiu dorm'as” aŭ “Lev'iĝ'u el mort'int'o'j”, ali'foj'e la nom'o de Krist'o ripet'iĝ'ad'is en la buŝ'o'j de la vir'o'j kaj vir'in'o'j. Sed Vinicius mal'mult'e atent'is la vort'o'j'n, ĉar li'a'n kap'o'n tra'kur'is la pens'o, ke ebl'e iu el tiu'j mal'hel'a'j figur'o'j est'as Ligia. Kelk'a'j, preter'pas'ant'e proksim'e, dir'is: “Pac'o kun vi!” aŭ “Glor'o al Krist'o!” kaj li'n ek'reg'ad'is mal'trankvil'o kaj li'a kor'o ek'bat'ad'is pli fort'e, ĉar ŝajn'is al li, ke li aŭd'as la voĉ'o'n de Ligia. Simil'a'j figur'o'j aŭ simil'a'j mov'o'j erar'ig'ad'is li'n en la mal'lum'o ĉiu'moment'e, kaj nur konvink'iĝ'int'e kelk'foj'e pri si'a erar'o, li komenc'is ne fid'i al la okul'o'j.

La voj'o ŝajn'is al li tamen long'a. La ĉirkaŭ'aĵ'o'n li kon'is bon'e, sed en la mal'lum'o li ne pov'is tie orient'iĝ'i. Ĉiu'moment'e ili traf'ad'is jen i'a'j'n mal'long'a'j'n pas'ej'o'j'n, jen part'o'j'n de mur'o'j, jen i'a'j'n konstru'aĵ'o'j'n, kiu'j'n li ne memor'is apud la urb'o. Fin'e la rand'o de la lun'o aper'is el super amas'iĝ'int'a'j nub'o'j kaj lim'ig'is la ĉirkaŭ'aĵ'o'j'n pli bon'e, ol la flagr'ant'a'j lantern'o'j. Io komenc'is fin'e bril'i de mal'proksim'e, kvazaŭ fajr'o aŭ flam'o de torĉ'o.

Vinicius klin'is si'n al Chilo kaj demand'is, ĉu tio est'as Ostriano.

Chilo, kiu'n la nokt'o, la mal'proksim'ec'o de la urb'o kaj tiu'j figur'o'j, simil'a'j al fantom'o'j, vid'ebl'e fort'e impres'is, respond'is per iom ne'cert'a voĉ'o:

— Mi ne sci'as, sinjor'o, neniam mi est'is en Ostriano. Sed ili pov'us glor'i Krist'o'n ie pli proksim'e al la urb'o.

Kaj post moment'o, sent'ant'e la bezon'o'n parol'i kaj pli'fort'ig'i si'a'n kuraĝ'o'n, li al'don'is:

— Ili kun'ven'as, kiel rab'ist'o'j, kaj tamen ne est'as al ili permes'it'e mort'ig'i, se nur tiu lig'o ne tromp'is mi'n mal'ind'e.

Sed Viniciuson, kiu pens'is pri Ligia, ankaŭ mir'ig'is tiu si'n'gard'em'o kaj sekret'ec'o, kun kiu ŝi'a'j sam'konfes'ant'o'j kun'ven'is, por aŭskult'i si'a'n ĉef'pastr'o'n, li do dir'is:

— Kiel ĉiu'j religi'o'j, ankaŭ tiu ĉi hav'as inter ni si'a'j'n simpati'ul'o'j'n, sed la krist'an'o'j est'as ja jud'a sekt'o. Kial ili kun'ven'as ĉi tie, se en Transtibro star'as jud'a'j templ'o'j, kie en plen'lum'a tag'o la jud'o'j far'as ofer'don'o'j'n?

— Ne, sinjor'o. La jud'o'j est'as ĝust'e ili'a'j plej grand'a'j mal'amik'o'j. Oni dir'is al mi, ke jam antaŭ la hodiaŭ'a cezar'o okaz'is preskaŭ milit'o inter la jud'o'j kaj ili. La cezar'o'n Claudiuson tiel ted'is tiu'j mal'trankvil'o'j, ke li ekzil'is ĉiu'j'n jud'o'j'n, nun tamen la edikt'o est'as nul'ig'it'a. Sed la krist'an'o'j kaŝ'as si'n de la jud'o'j kaj de la popol'o, kiu, kiel vi sci'as, atribu'as al ili krim'o'j'n kaj mal'am'eg'as ili'n.

Dum ia temp'o ili ir'is en silent'o, post kio Chilo, kies tim'o kresk'is vid'ebl'e sam'grad'e, kiel ili mal'proksim'iĝ'ad'is de la urb'o, dir'is:

— Re'ven'ant'e de Euricius, mi prunt'is ĉe unu barbir'o peruk'o'n kaj met'is en la naz'o'n du grajn'o'j'n de fab'o. Ili ne dev'us mi'n re'kon'i. Kaj se ili eĉ re'kon'os, ili mi'n ne mort'ig'os. Ili ne est'as mal'bon'a'j hom'o'j! ili eĉ est'as tre honest'a'j hom'o'j, kiu'j'n mi am'as kaj estim'as.

— Ne favor'ig'u ili'n al vi antaŭ'temp'e per laŭd'o'j — respond'is Vinicius.

Ili en'ir'is nun mal'larĝ'a'n fos'aĵ'o'n, ferm'it'a'n de'flank'e kvazaŭ per du rempar'o'j, kiu'j'n unu'lok'e trans'salt'is akvedukt'o. La lun'o el'ŝov'is si'n dum'e el post la nub'o'j kaj ĉe la fin'o de la fos'aĵ'o ili ek'vid'is mur'o'n, abund'e kovr'it'a'n de heder'o'j, arĝent'e bril'ant'a'j en la lun'lum'o. Tio est'is Ostriano.

La kor'o de Vinicius ek'bat'is pli viv'e.

Ĉe la pord'eg'o du fos'ist'o'j for'pren'ad'is la sign'o'j'n. Post moment'o Vinicius kaj li'a'j kun'ul'o'j trov'iĝ'is en spac'o sufiĉ'e vast'a, ferm'it'a de ĉiu'j flank'o'j per mur'o. Kelk'lok'e star'is tie apart'a'j monument'o'j, kaj en la mez'o oni vid'is la ĝust'a'n en'ter'ig'ej'o'n, aŭ kript'o'n, kuŝ'ant'a'n per si'a sub'a part'o sub la ter'supr'aĵ'o, en kiu est'is la tomb'o'j; antaŭ la en'ir'o en la kript'o'n plaŭd'is fontan'o. Est'is tamen evident'e, ke tre grand'a nombr'o da person'o'j ne pov'us lok'iĝ'i en la en'ter'ig'ej'o mem, Vinicius do facil'e diven'is, ke la rit'o okaz'os sub la liber'a ĉiel'o, en la kort'o, kie baldaŭ kun'ven'is tre mult'e'nombr'a amas'o. Kie'n nur la okul'o pov'is ating'i, lantern'o flagr'is apud lantern'o, kaj mult'a'j el la ven'int'o'j tut'e ne hav'is lum'o'n. Krom kelk'a'j kap'o'j ĉiu'j, ĉu tim'ant'e perfid'ul'o'j'n, aŭ mal'varm'o'n, rest'is kapuĉ'kovr'it'a'j kaj la jun'a patrici'o kun mal'trankvil'o pens'is, ke se ili rest'os tiel ĝis la fin'o, tiam en tiu amas'o, ĉe tiu mal'fort'a lum'o, ne'ebl'e est'os por li re'kon'i Ligian.

Sed subit'e ĉe la kript'o oni brul'ig'is kelk'a'j'n peĉ'torĉ'o'j'n, kiu'j'n oni kun'met'is en mal'grand'a'n ŝtip'ar'o'n. Iĝ'is pli lum'e. La amas'o komenc'is post moment'o kant'i, unu'e mal'laŭt'e, post'e pli laŭt'e, i'a'n strang'a'n himn'o'n. Vinicius neniam en la viv'o aŭd'is simil'a'n kant'o'n. Tiu sam'a sopir'o, kiu jam frap'is li'a'n atent'o'n en la kant'o'j, du'on'voĉ'e son'ig'at'a'j de unu'op'a'j hom'o'j en'voj'e al la tomb'ej'o, re'aŭd'iĝ'is ankaŭ nun en tiu ĉi himn'o, nur mult'e pli klar'e kaj pli fort'e, ĝis fin'e ĝi iĝ'is tiel kor'sku'a kaj grand'eg'a, kvazaŭ kun'e kun la hom'o'j komenc'us sopir'i tiu tut'a tomb'ej'o, la mont'et'o'j, fos'aĵ'o'j kaj ĉirkaŭ'aĵ'o. Pov'is ŝajn'i ĉe tio, ke est'as en ĝi ia vok'ad'o en nokt'o, ia humil'a pet'o pri sav'o en voj'perd'o kaj mal'lum'o. La kap'o'j, lev'it'a'j supr'e'n, ŝajn'is vid'i iu'n mal'proksim'e, alt'e, kaj la man'o'j — al'vok'i, ke li ven'u mal'supr'e'n. Kiom'foj'e la kant'o ek'silent'is, sekv'is kvazaŭ moment'o de atend'o, tiel kor'sku'a, ke eĉ Vinicius kaj li'a'j kun'ul'o'j malgraŭ'vol'e rigard'is al la stel'o'j, kvazaŭ tim'ant'e, ke okaz'os io ekster'ordinar'a kaj ke ver'e iu mal'supr'e'n'ven'os. Vinicius en Mal'grand'a grand'a Azi'o, en Egitpo kaj en Romo mem vid'is mult'eg'a'j'n divers'a'j'n templ'o'j'n, ek'kon'is mult'eg'a'j'n religi'o'j'n kaj aŭd'is mult'eg'a'j'n kant'o'j'n, nur ĉi tie li tamen ek'vid'is unu'a'foj'e hom'o'j'n, al'vok'ant'a'j'n si'a'n di'o'n per kant'o ne tial, ke ili vol'is plen'um'i per tio iu'n fiks'it'a'n rit'o'n, sed el la kor'o, el tia ver'a sopir'o al li, kia'n pov'as hav'i infan'o'j al si'a patr'o aŭ patr'in'o. Oni dev'us est'i blind'a, por ne rimark'i, ke tiu'j hom'o'j ne nur ador'is si'a'n Di'o'n, sed ankaŭ am'is li'n tut'anim'e, kaj tio'n ĉi Vinicius vid'is ĝis nun en neni'u land'o, en neniu'j rit'o'j, en neni'u templ'o, ĉar en Romo kaj en Grek'uj'o tiu'j, kiu'j observ'is ankoraŭ la kult'o'n al la di'o'j, far'is tio'n por sekur'ig'i al si ili'a'n help'o'n, aŭ pro tim'o, sed al neni'u eĉ ven'is en la kap'o'n, ke oni pov'us ili'n am'i.

Kvankam li'a pens'o est'is okup'it'a per Ligia kaj serĉ'ad'o de ŝi mez'e de la amas'o absorb'is li'a'n atent'o, li ne pov'is tamen ne vid'i tiu'j'n strang'a'j'n kaj ekster'ordinar'a'j'n afer'o'j'n, kiu'j okaz'is ĉirkaŭ li. Dum'e oni al'ĵet'is kelk'a'j'n torĉ'o'j'n al la fajr'o, kiu verŝ'is ruĝ'a'n lum'o'n sur la tomb'ej'o'n, mal'fort'ig'ant'e la bril'ad'o'n de la lantern'o'j, kaj en tiu sam'a moment'o el la en'ter'ig'ej'o el'ir'is mal'jun'ul'o, vest'it'a per mantel'o kun kapuĉ'o, sed kun mal'kovr'it'a kap'o, kaj sur'paŝ'is ŝton'o'n, kuŝ'ant'a'n proksim'e al la ŝtip'ar'o.

La amas'o ek'balanc'is si'n je li'a vid'o. Voĉ'o'j apud Vinicius komenc'is flustr'i: “Petrus! Petrus!...” Kelk'a'j sur'genu'iĝ'is, ali'a'j etend'is al li la brak'o'j'n. Sekv'is silent'o tiel profund'a, ke oni aŭd'is ĉiu'n karb'o'pec'et'o'n, fal'ant'a'n de la torĉ'o'j, mal'proksim'a'n rad'bru'o'n de la Nomentana voj'o kaj murmur'ad'o'n de vent'o en kelk'a'j pini'o'j, kresk'ant'a'j apud la tomb'ej'o.

Chilo klin'is si'n al Vinicius kaj flustr'is:

— Jen li! la unu'a disĉipl'o de Krist'o, la fiŝ'kapt'ist'o!

La mal'jun'ul'o lev'is supr'e'n la man'o'n kaj per la sign'o de la kruc'o ben'is la kun'ven'int'o'j'n, kiu'j tiu'foj'e fal'is sur la genu'o'j'n. La kun'ul'o'j de Vinicius kaj li mem, ne vol'ant'e si'n perfid'i, sekv'is la ekzempl'o'n de la ali'a'j. La jun'a vir'o komenc'e ne pov'is konsci'ig'i al si si'a'j'n impres'o'j'n, ĉar ŝajn'is al li, ke tiu ĉi figur'o, kiu'n li vid'is antaŭ si, est'as kun'e sufiĉ'e simpl'a kaj ekster'ordinar'a, kaj pli'e, ke tiu ĉi ekster'ordinar'ec'o ven'as ĝust'e el ĝi'a simpl'ec'o. La mal'jun'ul'o hav'is nek mitr'o'n sur kap'o, nek kverk'foli'a'n kron'o'n ĉirkaŭ la tempi'o'j, nek palm'o'n en la man'o, nek or'a'n tabul'o'n sur la brust'o, nek vest'o'n stel'brod'it'a'n aŭ blank'a'n, unu'vort'e neniu'n el tiu'j insign'o'j, kiu'j'n port'ad'is pastr'o'j orient'a'j, egiptaj, grek'a'j, aŭ roma'j. Kaj de'nov'e frap'is Viniciuson tiu sam'a diferenc'o, kiu'n li sent'is aŭskult'ant'e la krist'an'a'j'n kant'o'j'n, ĉar ankaŭ tiu ĉi “fiŝ'kapt'ist'o” ek'ŝajn'is al li ne iu ĉef'pastr'o, lert'a en ceremoni'o'j, sed kvazaŭ simpl'a, aĝ'a kaj tre'eg'e respekt'ind'a atest'ant'o, kiu ven'as de mal'proksim'e, por rakont'i pri iu ver'o, kiu'n li vid'is, kiu'n li tuŝ'is, kiu'n li ek'kred'is, kiel oni kred'as evident'aĵ'o'n, kaj ek'am'is ĝust'e pro tio, ke li ek'kred'is. Est'is ankaŭ en li'a vizaĝ'o tia fort'o de konvink'o, kia'n posed'as la ver'o mem. Kaj Vinicius, kiu, est'ant'e skeptik'ul'o, ne vol'is sub'iĝ'i al li'a ĉarm'o, sub'iĝ'is tamen al ia febr'a sci'vol'o, kio do el'flu'os el la buŝ'o de tiu kun'ul'o de la mister'a “Chrestus” kaj kia est'as tiu instru'o, kiu'n konfes'as Ligia kaj Pomponia Graecina.

Dum'e Petro komenc'is parol'i kaj parol'is unu'e kiel patr'o, kiu admon'as si'a'j'n infan'o'j'n kaj instru'as, kiel ili dev'as viv'i. Li ordon'is al ili, ke ili rezign'u luks'o'j'n kaj volupt'o'j'n, ke ali'flank'e ili am'u mal'riĉ'ec'o'n, ĉast'a'j'n mor'o'j'n, ver'o'n, ke ili el'port'ad'u pacienc'e far'at'a'j'n al ili mal'just'aĵ'o'j'n kaj persekut'o'j'n, obe'u si'a'j'n estr'o'j'n kaj ĉef'ul'o'j'n, gard'u si'n de perfid'o, hipokrit'ec'o kaj klaĉ'am'o, kaj fin'e, ke ili don'ad'u ekzempl'o'n tiel unu al ali'a inter si, kiel eĉ al la idol'an'o'j. Viniciuson, por kiu est'is bon'a ĉio, kio pov'us re'ven'ig'i al li Ligian, kaj mal'bon'a ĉio, kio star'us inter ili, kiel bar'o, ofend'is kaj koler'ig'is kelk'a'j el tiu'j konsil'o'j, ĉar ŝajn'is al li, ke rekomend'ant'e ĉast'ec'o'n kaj batal'o'n kontraŭ la volupt'o'dezir'o'j, tiu ĉi mal'jun'ul'o kuraĝ'as per la sam'o ne nur mal'laŭd'i li'a'n am'o'n, sed mal'inklin'ig'as Lig'a'n de li kaj konfirm'as ŝi'n en la kontraŭ'star'o. Li ek'kompren'is, ke se ŝi ĉe'est'as inter la kun'ven'int'o'j, se ŝi aŭskult'as tiu'j'n ĉi vort'o'j'n kaj pren'as ili'n en la kor'o'n, ŝi dev'as en ĉi tiu moment'o pens'i pri li kiel pri mal'amik'o de ĉi tiu instru'o kaj mal'nobl'ul'o. Ĉe tiu ĉi pens'o ek'kapt'is li'n koler'o: “Kio'n do nov'a'n mi aŭd'is, li parol'is al si. Tio ĉi est'as do tiu ne'kon'at'a instru'o? ĉiu tio'n sci'as, ĉiu tio'n aŭd'is. Mal'riĉ'ec'o'n kaj lim'ig'o'n de la bezon'o'j rekomend'as ja ankaŭ la cinik'o'j, virt'o'n rekomend'is ja ankaŭ Sokrat'o kiel afer'o'n mal'nov'a'n, sed bon'a'n; ja iu ajn stoik'o, eĉ tia Seneca, kiu hav'as kvin'cent citron'lign'a'j'n tabl'o'j'n, glor'as moder'ec'o'n, rekomend'as ver'am'a'n, pacienc'o'n en mal'bon'sort'o, firm'ec'o'n en mal'feliĉ'o, kaj ĉio tio est'as jam kvazaŭ long'e kuŝ'int'a gren'o, kiu'n mus'o'j manĝ'as, sed kiu'n hom'o'j jam ne vol'as manĝ'i, ĉar pro mal'nov'ec'o ĝi odor'as ŝim'o'n.” Kaj krom la koler'o li spert'is ankaŭ la sent'o'n de dis'rev'iĝ'o, ĉar li esper'is mal'kovr'o'n de i'a'j ne'kon'at'a'j, sorĉ'a'j mister'o'j kaj kred'is almenaŭ, ke li aŭd'os iu'n retor'o'n, mir'ig'ant'a'n per si'a elokvent'ec'o, dum'e li aŭd'is sol'e vort'o'j'n tre'eg'e simpl'a'j'n, sen'tig'it'a'j'n de ĉi'a'j ornam'o'j. Mir'ig'is li'n nur tiu silent'o kaj tiu profund'a atent'o, kun kiu la amas'o aŭskult'is. Sed la mal'jun'ul'o parol'is plu'e al tiu'j hom'o'j, en'sorĉ'it'a'j per li'a'j vort'o'j, ke ili dev'as est'i bon'a'j, humil'a'j, just'a'j, mal'riĉ'a'j kaj pur'a'j, ne tial, por dum la viv'o hav'i trankvil'o'n, sed por post la mort'o viv'i etern'e en Krist'o, en tia ĝoj'o, en tia glor'o, flor'ad'o kaj feliĉ'o, kiu'j'n neniam iu ating'is sur la ter'o. Kaj nun Vinicius, kvankam mal'amik'e agord'it'a antaŭ moment'o, ne pov'is ne rimark'i, ke tamen est'as diferenc'o inter la instru'o de la mal'jun'ul'o kaj tio, kio'n dir'is la cinik'o'j, stoik'a'j aŭ ali'a'j filozof'o'j, ĉar tiu'j rekomend'is bon'o'n kaj virt'o'n kiel afer'o'n prudent'a'n kaj sol'e praktik'a'n en la viv'o, dum li promes'is por ĝi sen'mort'ec'o'n, kaj ne i'a'n sen'valor'a'n sen'mort'ec'o'n sub la ter'o, en enu'o, vant'ec'o kaj mal'plen'o, sed grandioz'a'n, egal'a'n preskaŭ al la stat'o de l’ di'o'j. Li parol'is pri ĝi, krom'e, kiel pri afer'o tut'e cert'a, do kontraŭ tia kred'o la valor'o de virt'o iĝ'ad'is simpl'e sen'lim'a, kaj la sort'o'bat'o'j de la viv'o prezent'is si'n kiel io sen'kompar'e mal'grav'a, ĉar sufer'i dum moment'o por sen'mezur'a feliĉ'o est'as tut'e ali'a afer'o, ol sufer'i nur tial, ke tia est'as la ord'o de la natur'o. Sed la mal'jun'ul'o parol'is plu, ke virt'o'n kaj ver'o'n oni dev'as am'i pro ili mem, ĉar la plej alt'a bon'o kaj pra'temp'a virt'o est'as Di'o, kiu do ili'n am'as, tiu am'as Di'o'n kaj pro tio mem iĝ'as Li'a am'at'a infan'o. Vinicius ne kompren'is tio'n bon'e, li sci'is tamen jam antaŭ'e el la vort'o'j, kiu'j'n Pomponia Graecina dir'is al Petronius, ke tiu Di'o est'as laŭ la konvink'o de la krist'an'o'j unu kaj ĉio'pov'a, kiam do nun li ek'aŭd'is ankoraŭ, ke Li est'as ĉio'bon'o kaj ĉio'ver'o, li ek'pens'is malgraŭ'vol'e, ke kontraŭ tia Demiurg'o Jov'o, Saturn'o, Apolon'o, Junon'o, Vest'o kaj Venus'o aspekt'us kiel iu aĉ'a band'o, en kiu mis'ag'as ĉiu'j kun'e kaj ĉiu apart'e. Sed plej grand'a mir'eg'o ek'posed'is la jun'a'n vir'o'n, kiam la mal'jun'ul'o komenc'is instru'i, ke Di'o est'as ankaŭ ĉio'am'o, kiu do am'as la hom'o'j'n, tiu plen'um'as Li'a'n plej alt'a'n ordon'o'n. Ne sufiĉ'as tamen am'i la hom'o'j'n de si'a naci'o, ĉar Di'o-hom'o por ĉiu'j verŝ'is si'a'n sang'o'n kaj inter la idol'an'o'j trov'is jam tia'j'n si'a'j'n elekt'it'o'j'n, kiel Cornelius la centuri'estr'o'n, kaj ke ne sufiĉ'as am'i tiu'j'n, kiu'j bon'far'as al ni, ĉar Krist'o pardon'is eĉ al la jud'o'j, kiu'j trans'don'is Li'n je mort'o, kaj al la roma'j soldat'o'j, kiu'j al'najl'is Li'n al la kruc'o, oni dev'as do al tiu'j, kiu'j ag'as al ni mal'just'e, ne nur pardon'i, sed am'i ili'n kaj pag'i al ili bon'o'n por mal'bon'o; kaj ne sufiĉ'as am'i bon'ul'o'j'n, sed oni dev'as am'i ankaŭ mal'bon'ul'o'j'n, ĉar nur per am'o oni pov'as el'radik'ig'i el ili la mal'bon'o'n. Chilo ĉe tiu'j ĉi vort'o'j ek'pens'is, ke li'a labor'o est'as van'e perd'it'a kaj ke Ursus neniam en la viv'o kuraĝ'os mort'ig'i Glaucuson, nek en tiu ĉi nokt'o, nek en iu ali'a. Li tamen tuj konsol'is si'n per ali'a konklud'o, el'tir'it'a el la instru'o'j de la mal'jun'ul'o: nom'e, ke ankaŭ Glaucus ne mort'ig'os li'n, se li eĉ li'n mal'kovr'os kaj re'kon'os. Vinicius ne pens'is jam tamen, ke en la vort'o'j de la mal'jun'ul'o est'as neni'o nov'a, sed kun mir'eg'o demand'is si'n mem: kia Di'o tio est'as? kia instru'o tio est'as? kia popol'o? Ĉio, kio'n li aŭd'is, ne pov'is simpl'e en'ir'i li'a'n kap'o'n. Tio est'is por li ia sen'ekzempl'a nov'ec'o de ide'o'j. Li sent'is, ke se li ekzempl'e vol'us sekv'i ĉi tiu'n instru'o'n, li dev'us met'i sur ofer'ŝtip'ar'o'n si'a'n pens'manier'o'n, kutim'o'j'n, karakter'o'n, si'a'n tut'a'n ĝis'nun'a'n natur'o'n, ĉio'n tio'n brul'ig'i en cindr'o'n kaj plen'ig'i si'n per ia tut'a ali'a viv'o kaj per tut'e nov'a anim'o. La instru'o, kiu ordon'is al li am'i la part'o'j'n, siri'an'o'j'n, grek'o'j'n, egipt'an'o'j'n, gall'o'j'n kaj brit'o'j'n, pardon'i mal'amik'o'j'n, pag'i al ili bon'o'n por mal'bon'o kaj am'i ili'n, ek'ŝajn'is al li frenez'a, sed sam'temp'e li hav'is la sent'o'n, ke tamen en ĝi'a frenez'ec'o mem est'as io pli potenc'a, ol en ĉiu'j ĝis'nun'a'j filozofi'o'j. Li kred'is, ke pro si'a frenez'ec'o ĝi est'as ne'plen'um'ebl'a, kaj pro la ne'plen'um'ebl'ec'o — di'a. Li mal'akcept'is ĝi'n en la anim'o, sed sent'is, ke dis'ir'as de ĝi, kvazaŭ de herb'ej'o, plen'a de flor'o'j, ia kap'turn'a odor'o, kiu'n foj'e en'spir'int'e, oni dev'as, kiel en la land'o de l’ lotofagoj, forges'i ĉio'n ali'a'n kaj nur al ĝi sopir'i. Ŝajn'is al li, ke est'as en ĝi neni'o real'a kaj, kun'e, ke la real'ec'o est'as kontraŭ ĝi io tiel vant'a, ke ne valor'as halt'ig'i ĉe ĝi la pens'o'n. Ek'ĉirkaŭ'is li'n i'a'j spac'o'j, kiu'j'n li ne antaŭ'diven'is, i'a'j gigant'aĵ'o'j, i'a'j nub'o'j. Tiu ĉi tomb'ej'o komenc'is li'n impres'i, kiel iu kun'ven'ej'o de frenez'ul'o'j, sed ankaŭ kiel lok'o mister'a kaj terur'a, kie, kvazaŭ sur iu mistik'a kuŝ'ej'o, nask'iĝ'as io, kio ĝis nun ne ekzist'is en la mond'o. Li re'konsci'ig'is al si ĉio'n, kio'n de la unu'a moment'o la mal'jun'ul'o parol'is pri la viv'o, ver'o, am'o, Di'o, kaj li'a'j pens'o'j blind'iĝ'ad'is de bril'o, kiel okul'o'j blind'iĝ'as de fulm'o'j, sen'ĉes'e sekv'ant'a'j unu ali'a'n. Kiel ordinar'e hom'o'j, kies viv'o ŝanĝ'iĝ'is en unu pasi'o'n, li pens'is pri ĉio tio tra si'a am'o al Ligia, kaj ĉe la lum'o de tiu'j bril'o'j li ek'vid'is klar'e unu afer'o'n: ke se Ligia ĉe'est'as en la tomb'ej'o, se ŝi konfes'as tiu'n ĉi instru'o'n, aŭskult'as kaj sent'as, neniam en la viv'o ŝi iĝ'os li'a am'at'in'o.

La unu'a'n foj'o'n de la temp'o, kiam li ek'vid'is ŝi'n ĉe Aulusoj, Vinicius ek'sent'is, ke se li eĉ nun ŝi'n re'akir'os, eĉ tiam li ŝi'n ne re'akir'os. Neni'o simil'a ven'is ĝis nun en li'a'n kap'o'n, kaj en tiu ĉi moment'o li ne pov'is tio'n konsci'ig'i al si, ĉar ĝi est'is ne tiom klar'a kompren'o, kiom mal'klar'a sent'o de iu ne'ripar'ebl'a perd'o kaj de iu mal'feliĉ'o. Nask'iĝ'is en li mal'trankvil'o, kiu tuj ŝanĝ'is si'n en uragan'o'n de koler'o, kontraŭ la krist'an'o'j ĝeneral'e, kaj kontraŭ la mal'jun'ul'o special'e. Tiu fiŝ'kapt'ist'o, kiu'n unu'a'rigard'e li konsider'is kiel simpl'ul'o'n, inspir'is nun al li preskaŭ tim'o'n kaj ŝajn'is al li est'i ia mister'a fat'o, decid'ant'a si'n'indulg'e kaj kun'e tragik'e pri li'a sort'o.

Fos'ist'o de'nov'e al'met'is ne'rimark'ebl'e kelk'a'j'n torĉ'o'j'n al la fajr'o, la vent'o ĉes'is murmur'i en la pini'o'j, la flam'o lev'is si'n rekt'e, en mal'dik'a kojn'o, al la stel'o'j, bril'ant'a'j sur la bel'veter'a ĉiel'o, kaj la mal'jun'ul'o, re'memor'int'e la mort'o'n de Krist'o, komenc'is parol'i nur pri Li. Ĉiu halt'ig'is la spir'o'n en la brust'o kaj la silent'o iĝ'is ankoraŭ pli grand'a, ol antaŭ'e, tia, ke oni pov'is preskaŭ aŭd'is la bat'ad'o'n de la kor'o'j. Tiu hom'o vid'is! kaj li rakont'is, kiel tiu, al kiu ĉiu moment'o tiel fiks'iĝ'is en la memor'o, ke, ferm'ant'e la okul'o'j'n, li ankoraŭ vid'as. Li rakont'is do, kiel, ven'int'e de la Kruc'o, li sid'is kun Johano dum du tag'o'j kaj du nokt'o'j en la ĝarden'o, kiel ili rest'is tie ne dorm'ant'e, ne manĝ'ant'e, en dolor'o, tim'o, ĉagren'o, ten'ant'e si'a'j'n kap'o'j'n per la man'o'j kaj pens'ant'e, ke Li mort'is. Oh, ah! kiel dolor'e est'is! kiel dolor'e! Jam la tri'a tag'o ek'maten'is kaj la tag'iĝ'o blank'ig'is la urb'a'j'n mur'o'j'n, kaj li kun Johano sid'is tiel ĉe mur'o, sen'konsil'a'j kaj sen'esper'a'j. Se nur dorm'o ia'foj'e ili'n ek'kapt'is (ĉar ankaŭ la nokt'o'n antaŭ la kruc'um'o ili pas'ig'is sen'dorm'e), tuj ili vek'iĝ'is kaj komenc'is de'nov'e lament'i. Kaj apenaŭ la sun'o lev'iĝ'is, en'kur'is Mario el Magdalo, sen'spir'e, kun dis'lig'it'a'j har'o'j kaj kun la kri'o: “Oni pren'is la Sinjor'o'n!” Kaj ili, ek'aŭd'int'e ĉi tio'n, ek'lev'is si'n kaj ek'kur'is al la lok'o. Sed Johano, hom'o mal'pli aĝ'a, al'kur'is la unu'a, ek'vid'is la tomb'o'n mal'plen'a kaj ne kuraĝ'is en'ir'i. Nur kiam ili est'is tri'op'e ĉe la en'ir'o, li, kiu tio'n ĉi rakont'as al ili, en'ir'is, ek'vid'is sur la ŝton'o la viŝ'tuk'o'n kaj la tol'aĵ'o'j'n, sed la korp'o'n li ne trov'is.

Do tim'o ili'n ek'reg'is, ĉar ili pens'is, ke la pastr'o'j for'kapt'is Krist'o'n, kaj ambaŭ re'ven'is hejm'e'n en ankoraŭ pli grand'a aflikt'o. Post'e al'ven'is ali'a'j disĉipl'o'j kaj lament'is, jen ĉiu'j kun'e, por ke pli facil'e ek'aŭd'u ili'n la Sinjor'o de Arme'o'j, jen laŭ'vic'e. La spirit'o en ili du'on'mort'is, ĉar ili esper'is, ke la Majstr'o el'aĉet'os Izraelon, sed jen est'is la tri'a tag'o, de kiam Li mort'is, do ili ne kompren'is, kial la Patr'o for'las'is la Fil'o'n, kaj ili prefer'us ne vid'i la tag'o'n kaj mort'i, tiel pez'a est'is la ŝarĝ'o.

La re'memor'o pri tiu'j terur'a'j moment'o'j ankoraŭ nun el'prem'is el la okul'o'j de la mal'jun'ul'o du larm'o'j'n, kiu'j'n oni bon'e vid'is ĉe la lum'o de la fajr'o, gut'ant'a'j'n de la griz'a barb'o. Li'a mal'jun'a kap'o, nud'ig'it'a de har'o'j, komenc'is trem'i, kaj la voĉ'o mort'halt'is en li'a brust'o. Vinicius dir'is al si intern'e: “Tiu ĉi hom'o parol'as ver'o'n kaj plor'as pro ĝi!” kaj la simpl'akor'a'j'n aŭskult'ant'o'j'n ankaŭ kor'tuŝ'o ek'kapt'is je la gorĝ'o'j. Ili aŭd'is jam plur'foj'e pri la kruc'um'o de Krist'o kaj sci'is, ke ĝoj'o sekv'os la mal'ĝoj'o'n, sed, ĉar ĉi tio'n rakont'is la apostol'o, kiu vid'is, tial sub la impres'o ili plekt'is la man'o'j'n, plor'ĝem'ant'e, aŭ bat'is la brust'o'j'n.

Sed iom post iom ili trankvil'iĝ'is, ĉar la dezir'o aŭskult'i plu venk'is. La mal'jun'ul'o du'on'ferm'is la okul'o'j'n, kvazaŭ vol'ant'e pli bon'e vid'i en la anim'o la mal'proksim'a'j'n afer'o'j'n, kaj daŭr'ig'is:

”Dum ili tiel lament'is, de'nov'e en'kur'is Mario el Magdalo, vok'ant'e, ke ŝi vid'is la Sinjor'o'n. Ne pov'ant'e pro grand'eg'a bril'o re'kon'i Li'n, ŝi pens'is, ke tio est'as ĝarden'ist'o, sed Li dir'is: “Mario!” Tiam ŝi ek'kri'is: ”Rabboni!” kaj fal'is al Li'a'j pied'o'j; Li ordon'is al ŝi ir'i al la disĉipl'o'j, kaj post'e mal'aper'is. Sed ili, la disĉipl'o'j, ne kred'is al ŝi, kaj kiam ŝi plor'is, unu'j admon'is ŝi'n, pens'ant'e, ke ŝi'a mens'o difekt'iĝ'is pro la ĉagren'o, ĉar ŝi ankaŭ dir'is, ke ŝi vid'is en la tomb'o anĝel'o'j'n, dum ili, al'kur'int'e du'a'foj'e, vid'is la tomb'o'n mal'plen'a. Post'e vesper'e al'ven'is Kleofaso, kiu kun'e kun la ali'a'j ir'is en Emauson, kaj ili re'ven'is rapid'e, dir'ant'e: “Ver'e, la Sinjor'o lev'iĝ'is el mort'int'o'j”. Kaj ili komenc'is kontraŭ'parol'i unu la ali'a'n ĉe la ferm'it'a pord'o, tim'ant'e la jud'o'j'n. Subit'e Li ek'star'is inter ili, kvankam ne knar'is la pord'o, kaj kiam ili rigid'iĝ'is, Li dir'is al ili: “Pac'o kun vi!”

 

”Kaj mi vid'is Li'n, kiel vid'is Li'n ĉiu'j, kaj Li est'is kiel lum'o kaj kiel feliĉ'o de ni'a'j kor'o'j, ĉar ni ek'kred'is, ke Li lev'iĝ'is el mort'int'o'j kaj ke mar'o'j sek'iĝ'os, mont'o'j ŝanĝ'os si'n en polv'o'n, sed Li'a glor'o ne pas'os”.

 

”Kaj post ok tag'o'j Tomas'o Didim'o met'is la fingr'o'j'n en Li'a'j'n vund'o'j'n. tuŝ'is Li'a'n flank'o'n, kaj post'e fal'is al Li'a'j pied'o'j, vok'ant'e: “Mi'a Sinjor'o kaj mi'a Di'o!”, al kio Li respond'is: “Ĉar vi ek'vid'is mi'n, vi ek'kred'is. Ben'it'a'j est'as tiu'j, kiu'j ne vid'is, kaj tamen ek'kred'is”. Kaj ni aŭd'is ĉi tiu'j'n vort'o'j'n kaj ni'a'j okul'o'j rigard'is Li'n, ĉar Li est'is inter ni”.

Vinicius aŭskult'is kaj okaz'is kun li io strang'a. Li forges'is moment'e, kie li est'as, li komenc'is perd'i la sent'o'n de real'ec'o, mezur'kapabl'o'n, juĝ'o'n. Li star'is kontraŭ de ne'ebl'aĵ'o'j. Li ne pov'is kred'i tio'n, kio'n dir'is la mal'jun'ul'o, kaj sent'is, ke oni dev'us est'i ja blind'a kaj mal'konfes'i la propr'a'n prudent'o'n, por supoz'i, ke tiu hom'o, kiu dir'is: “Mi vid'is”, mensog'is. Est'is io en li'a kor'tuŝ'o en li'a'j larm'o'j, en li'a tut'a si'n'ten'o kaj en la detal'o'j de la okaz'o'j, kiu'j'n li rakont'is, kio far'is ĉi'a'n suspekt'o'n ne'ebl'a. Al Vinicius ŝajn'is kelk'moment'e, ke li sonĝ'as. Sed ĉirkaŭ'e li vid'is silent'a'n amas'o'n, la fulg'odor'o de la lantern'o'j ating'is li'a'n naz'o'n; kelk'a'n distanc'o'n de li flam'is la torĉ'o'j kaj apud'e, sur la ŝton'o, star'is la mal'jun'a hom'o, proksim'a al tomb'o, kun iom trem'ant'a kap'o, kiu, atest'ant'e per si'a'j vort'o'j, ripet'is: “Mi vid'is!”

Kaj li rakont'is al ili ĉio'n plu'a'n, ĝis la Ĉiel'en'ir'o. Ia'foj'e li ripoz'is, ĉar li parol'is tre detal'e, sed oni sent'is, ke ĉiu plej et'a detal'o tiel gravur'iĝ'is en li'a memor'o, kiel sur ŝton'o. Tiu'j'n, kiu'j li'n aŭskult'is, ek'reg'is ekstaz'o. Ili for'ĵet'is la kapuĉ'o'j'n de la kap'o'j, por aŭd'i pli bon'e kaj por preter'las'i neniu'n el tiu'j vort'o'j, kiu'j est'is por ili ne'taks'ebl'a'j. Ŝajn'is al ili, ke iu super'hom'a fort'o transport'as ili'n en Galile'o'n, ke ili paŝ'as kun'e kun la disĉipl'o'j en la tie'a'j bosk'o'j kaj ĉe la akv'o'bord'o'j, ke tiu ĉi tomb'ej'o ŝanĝ'as si'n en la Tiberiad'a'n lag'o'n, kaj sur la bord'o, en maten'a nebul'o, star'as Krist'o, kiel Li star'is tiam, kiam Johano, rigard'ant'e el la boat'et'o, dir'is: “Jen la Sinjor'o!” kaj Petro ĵet'is si'n naĝ'e, por pli rapid'e ating'i la am'at'a'j'n pied'o'j'n. En la vizaĝ'o'j oni vid'is rav'it'ec'o'n sen lim'o'j kaj forges'o'n pri la viv'o kaj feliĉ'o'n kaj sen'mezur'a'n am'o'n. Vid'ebl'e est'is, ke dum la long'a rakont'ad'o de Petro kelk'a'j hav'is vizi'o'j'n, kaj kiam li komenc'is rakont'i, kiel en la moment'o de la Ĉiel'en'ir'o nub'et'o'j komenc'is ŝov'i si'n sub la pied'o'j'n de la Sav'int'o kaj kovr'i Li'n kaj kaŝ'i antaŭ la okul'o'j de la apostol'o'j, ĉiu'j kap'o'j lev'is si'n malgraŭ'vol'e al la ĉiel'o kaj sekv'is moment'o kvazaŭ de atend'o, kvazaŭ tiu'j hom'o'j esper'us ek'vid'i Li'n ankoraŭ, kvazaŭ ili esper'us, ke Li mal'supr'e'n'ven'os re'e'n el la ĉiel'a'j kamp'o'j, por vid'i, kiel la mal'jun'a apostol'o paŝt'as la konfid'it'a'j'n al li ŝaf'o'j'n, kaj ben'i li'n kaj li'a'n ŝaf'ar'o'n.

Kaj por tiu'j hom'o'j ne ekzist'is ĉi-moment'e Romo, ne ekzist'is la furioz'a cezar'o, ne ekzist'is templ'o'j, di'o'j, idol'an'o'j, ekzist'is nur Krist'o, kiu plen'ig'is la ter'o'n, la mar'o'n, la ĉiel'o'n, la mond'o'n.

En mal'proksim'a'j dom'o'j, dis'ĵet'it'a'j laŭ'long'e de Vi'a Nomentana, kok'o'j komenc'is kri'i, anonc'ant'e nokt'o'mez'o'n. En tiu ĉi moment'o Chilo ek'tir'is Viniciuson je la rand'o de li'a mantel'o kaj ek'flustr'is:

— Sinjor'o, tie, proksim'e al la mal'jun'ul'o, mi vid'as Urb'an'o'n, kaj apud li iu'n fraŭl'in'o'n.

Vinicius re'konsci'iĝ'is kvazaŭ de dorm'o kaj, turn'int'e si'n en la direkt'o'n, montr'at'a'n de la grek'o, ek'vid'is Ligian.

Ĉapitr'o XXI

Ĉiu gut'o de l’ sang'o ek'trem'is en la jun'a patrici'o je ŝi'a vid'o. Li forges'is pri la amas'o, pri la mal'jun'ul'o, pri la propr'a mir'o pro tiu'j ne'kompren'ebl'a'j afer'o'j, kiu'j'n li aŭd'is, kaj vid'is antaŭ si nur ŝi'n sol'a'n. Jen fin'e post la tut'a pen'ad'o, post la long'a'j tag'o'j de mal'trankvil'o, barakt'ad'o, ĉagren'o'j, li re'trov'is ŝi'n! Unu'a'foj'e en la viv'o li spert'is, ke ĝoj'o pov'as atak'i la brust'o'n, kiel sovaĝ'a best'o, kaj prem'i ĝi'n ĝis perd'o de la spir'o. Li, kiu ĝis nun kred'is, ke Fortun'o hav'as kvazaŭ la dev'o'n plen'um'ad'i ĉiu'j'n li'a'j'n dezir'o'j'n, nun apenaŭ kred'is al la propr'a'j okul'o'j kaj al la propr'a feliĉ'o. Se tiu ne'kred'o ne de'ten'us li'n, li'a ekscit'em'a natur'o pov'us puŝ'i li'n al iu mal'prudent'a paŝ'o, sed li vol'is antaŭ'e konvink'iĝ'i, ĉu tio ĉi ne est'as daŭr'ig'o de tiu'j mirakl'o'j, kiu'j plen'ig'is li'a'n kap'o'n, kaj ĉu li ne sonĝ'as. Sed ĝi est'is sen'dub'a: li vid'is Ligian kaj apart'ig'is li'n de ŝi distanc'o de apenaŭ dek'kelk'a'j paŝ'o'j. Ŝi star'is en plen'a lum'o, do li pov'is ĝu'i ŝi'a'n vid'o'n, kiom li nur vol'is. La kapuĉ'o de'ŝov'iĝ'is de ŝi'a kap'o kaj mal'ord'ig'is la har'o'j'n; ŝi'a buŝ'o est'is iom mal'ferm'it'a, la okul'o'j lev'it'a'j al la apostol'o, la vizaĝ'o aŭd'o'sorĉ'it'a kaj rav'it'a. En mantel'o el mal'hel'a lan'o, ŝi est'is vest'it'a, kiel knab'in'o el la popol'o, Vinicius tamen neniam vid'is ŝi'n pli bel'eg'a, kaj malgraŭ la tut'a pens'konfuz'o, kiu est'iĝ'is en li, frap'is li'n kontrast'e al tiu preskaŭ sklav'a vest'o la nobl'ec'o de ŝi'a mir'ind'a, patrici'a vizaĝ'o. Am'o tra'kur'is li'n, kiel fajr'o, am'o grand'eg'a, miks'it'a kun ia strang'a sent'o de sopir'o, ador'o, kult'o kaj pasi'o. Li sent'is volupt'o'n, kiu'n kaŭz'is al li la vid'o mem de ŝi, kaj ĝu'is ĝi'n, kvazaŭ re'freŝ'ig'a'n akv'o'n post long'a soif'ad'o. Star'ant'e apud la grand'eg'a lig'o, ŝi ŝajn'is al li pli mal'grand'a, ol ŝi est'is antaŭ'e, preskaŭ infan'o; li rimark'is ankaŭ, ke ŝi pli'mal'dik'iĝ'is. Ŝi'a vizaĝ'o est'is preskaŭ tra'vid'ebl'a; ŝi impres'is li'n kiel flor'o kaj anim'o. Sed tiom pli li dezir'is ek'posed'i tiu'n est'aĵ'o'n, tiel diferenc'a'n de ĉiu'j vir'in'o'j, kiu'j'n li vid'is aŭ posed'is en Orient'o kaj en Romo. Li sent'is, ke li for'don'us por ŝi ili'n ĉiu'j'n, kaj al'don'e al ili Romon kaj la mond'o'n.

Li rigard'us ŝi'n plu'e, ĝis sen'konsci'iĝ'o, se Chilo ne ek'tir'us li'n je la rand'o de la mantel'o, tim'ant'e, ke Vinicius far'os i'o'n, kio pov'us ili'n en'danĝer'ig'i. La krist'an'o'j dum'e komenc'is preĝ'i kaj kant'i. Post moment'o ek'tondr'is “Maranatha”, kaj post'e la grand'a apostol'o komenc'is bapt'i per la fontan'a akv'o tiu'j'n, kiu'j'n presbiter'o'j prezent'is, kiel prepar'it'a'j'n por akcept'i la bapt'o'n. Al Vinicius ŝajn'is, ke tiu ĉi nokt'o neniam fin'iĝ'os. Li vol'is nun plej baldaŭ sekv'i Ligian kaj kapt'i ŝi'n en'voj'e aŭ el ŝi'a loĝ'ej'o.

Fin'e kelk'a'j komenc'is for'las'i la tomb'ej'o'n. Chilo tiam flustr'is:

— Ni el'ir'u, sinjor'o, antaŭ la pord'eg'o'n, ĉar ni ne de'pren'is la kapuĉ'o'j'n kaj oni rigard'as ni'n.

Tiel est'is efektiv'e. Kiam dum la parol'ad'o de la apostol'o ĉiu'j for'ĵet'is la kapuĉ'o'j'n, por pli bon'e aŭd'i, ili ne sekv'is la ĝeneral'a'n ekzempl'o'n. La konsil'o de Chilo prezent'iĝ'is al li kiel prudent'a. Star'ant'e ĉe la pord'eg'o, ili pov'is atent'i ĉiu'j'n el'ir'ant'o'j'n, kaj Ursuson ne est'is mal'facil'e re'kon'i laŭ li'a kresk'o kaj figur'o.

— Ni sekv'u ili'n — dir'is Chilo — kaj vid'u, en kiu'n dom'o'n ili en'ir'os, kaj morgaŭ, aŭ pli ĝust'e, jam hodiaŭ, vi ĉirkaŭ'ig'os, sinjor'o, ĉiu'j'n en'ir'ej'o'j'n de la dom'o per sklav'o'j kaj for'pren'os ŝi'n.

— Ne! — dir'is Vinicius.

— Kio'n vi vol'as far'i, sinjor'o?

— Ni en'ir'os post ŝi la demon kaj for'kapt'os ŝi'n sen'prokrast'e: vi ja konsent'is ĉi tio'n, Croto?

— Jes — dir'is la gladiator'majstr'o — kaj mi don'as mi'n mem kiel sklav'o'n al vi, sinjor'o, se mi ne romp'os la sakr'o'n al tiu bubal'o, kiu ŝi'n gard'as.

Sed Chilo komenc'is mal'konsil'i kaj pet'eg'i ili'n je ĉiu'j di'o'j, ke ili tio'n ne far'u. Croto ja dev'is est'i pren'it'a nur por defend'o, por la okaz'o, se oni ili'n re'kon'us, ne por for'kapt'i la fraŭl'in'o'n. Pren'ant'e ŝi'n nur du'op'e, ili risk'os mort'o'n kaj, pli'e, pov'as el'las'i ŝi'n el la man'o'j, post kio ŝi kaŝ'os si'n en ali'a'n lok'o'n aŭ for'las'os Romon. Kaj kio'n ili far'os? Kial ne ag'i sekur'e, kial el'met'i si'n mem al pere'o kaj la tut'a'n entrepren'o'n al mal'cert'ec'o de la sukces'o?

Vinicius, kvankam li de'ten'is si'n kun plej grand'a fort'o'streĉ'o, por tuj en la tomb'ej'o ne ek'kapt'i Ligian en la brak'o'j'n, sent'is tamen, ke la grek'o est'as prav'a, kaj li sekv'us li'a'j'n konsil'o'j'n, se ne en'miks'us si'n Croto, kiu tim'is pri si'a rekompenc'o.

— Sinjor'o, ordon'u silent'i al ĉi tiu mal'jun'a sen'taŭg'ul'o — li dir'is — aŭ permes'u al mi mal'lev'i la pugn'o'n sur li'a'n kap'o'n. Foj'e en Buksento, kie'n mi'n ven'ig'is al cirk'lud'o'j Lucius Saturninus, atak'is mi'n en gast'ej'o sep ebri'a'j gladiator'o'j, kaj neni'u rest'is sen romp'it'a'j ost'o'j. Mi ne dir'as, ke ni for'kapt'u la fraŭl'in'o'n nun, ĉar ili pov'us ĵet'i ŝton'o'j'n sub ni'a'j'n pied'o'j'n, sed kiam ŝi foj'e est'os hejm'e, mi for'kapt'os ŝi'n kaj port'os, kie'n vi vol'as.

Vinicius ek'ĝoj'is, aŭd'ant'e tiu'j'n ĉi vort'o'j'n, kaj re'dir'is:

— Tiel okaz'u, je Herkul'o! Morgaŭ ni pov'us hazard'e ne trov'i ŝi'n hejm'e, kaj se ni alarm'us ili'n, ili for'konduk'us ŝi'n sen'dub'e.

— Tiu lig'o ŝajn'as al mi terur'e fort'a! — ek'ĝem'is Chilo.

— Ne al vi oni ordon'as ten'i li'a'j'n man'o'j'n — respond'is Croto.

Ili dev'is tamen long'e ankoraŭ atend'i, kaj kok'o'j komenc'is kri'i tag'iĝ'o'n, antaŭ ol ili ek'vid'is el'ir'ant'a'n el la pord'eg'o Ursuson, kaj kun li Ligian. Akompan'is ili'n kelk'a'j ali'a'j person'o'j. Al Chilo ŝajn'is, ke li re'kon'as inter ili la grand'a'n apostol'o'n; apud li paŝ'is ali'a mal'jun'ul'o, mult'e mal'pli alt'kresk'a, du ne'jun'a'j vir'in'o'j kaj knab'o, kiu lum'ig'is la voj'o'n per lantern'o. Post tiu ĉi ar'et'o ir'is amas'o, nombr'ant'a proksim'um'e du'cent person'o'j'n. Vinicius, Chilo kaj Croto miks'iĝ'is kun tiu amas'o.

— Jes, sinjor'o — dir'is Chilo — vi'a fraŭl'in'o trov'as si'n sub potenc'a gard'o. Jen li est'as kun ŝi, la grand'a apostol'o! ĉar vid'u, kiel la hom'o'j sur'genu'iĝ'as antaŭ li en la front'o.

La hom'o'j efektiv'e sur'genu'iĝ'ad'is, sed Vinicus ne rigard'is ili'n. Ne perd'ant'e eĉ por moment'o Ligian de antaŭ la okul'o'j, li pens'is nur pri ŝi'a for'kapt'o kaj, kutim'iĝ'int'e en milit'o'j al ĉia'spec'a'j ruz'o'j, li prepar'is en la kap'o la tut'a'n plan'o'n de la for'kapt'o. Li sent'is, ke la paŝ'o, kiu'n li entrepren'is, est'is risk'a, sed li bon'e sci'is, ke risk'a'j paŝ'o'j ordinar'e sukces'e fin'iĝ'as.

La voj'o est'is tamen long'a, do en moment'o'j li pens'is ankaŭ pri la abism'o'j, kiu'j'n inter li kaj Ligia el'fos'is tiu strang'a instru'o, kiu'n ŝi mem konfes'is. Li kompren'is nun ĉio'n, kio okaz'is en la pas'int'ec'o, kaj kompren'is, kial ĝi okaz'is. Li est'is por tio sufiĉ'e penetr'em'a. Jen li ĝis nun ne kon'is Ligian. Li vid'is en ŝi la plej bel'a'n el ĉiu'j knab'in'o'j, al kiu ek'flam'is li'a pasi'o, kaj nun li ek'kon'is, ke tiu instru'o far'is el ŝi iu'n est'aĵ'o'n, diferenc'a'n de ali'a'j vir'in'o'j, kaj ke la esper'o, ke ŝi'n ankaŭ al'log'os pasi'o, avid'o je riĉ'aĵ'o'j, volupt'o, est'as van'a iluzi'o. Li ek'kompren'is fin'e tio'n, kio'n li kun'e kun Petronius ne kompren'is, ke tiu nov'a religi'o inokul'ad'is en la anim'o'j'n i'o'n ne'kon'at'a'n al tiu ĉi mond'o, en kiu li viv'is, kaj ke Ligia, se ŝi eĉ li'n am'us, ofer'os pro li neni'o'n el si'a'j krist'an'a'j ver'o'j; ke se ekzist'as por ŝi volupt'o, ĝi est'as tut'e ali'a ol tiu, kiu'n aspir'is li, kaj Petronius, kaj la kort'eg'o de la cezar'o kaj la tut'a Romo. Ĉiu ali'a vir'in'o, kiu'n li kon'is, pov'us iĝ'i li'a am'at'in'o, tiu ĉi krist'an'in'o pov'us est'i nur viktim'o.

Kaj pens'ant'e pri tio, li spert'is brul'a'n dolor'o'n kaj koler'o'n, kaj sent'is kun'e, ke tiu ĉi koler'o est'as sen'pov'a. For'kapt'i Ligian ŝajn'is al li afer'o ebl'a kaj pri tio ĉi li est'is preskaŭ cert'a, sed li est'is sam'e cert'a, ke kontraŭ tiu instru'o li mem, li'a brav'ec'o, li'a potenc'o est'as neni'o kaj ke li neni'o'n help'os kontraŭ ĝi. Li, roma arme'a tribun'o, konvink'it'a, ke tiu fort'o de glav'o kaj pugn'o, kiu ek'reg'is la mond'o'n, reg'os ĝi'n etern'e, unu'a'foj'e en la viv'o ek'vid'is, ke ekster ĝi pov'as ekzist'i ankoraŭ io ali'a, do kun mir'eg'o li demand'is si'n mem: kio ĝi est'as?

Kaj li ne sci'is klar'e respond'i al si, li'a'n kap'o'n nur tra'kur'ad'is bild'o'j de la tomb'ej'o, de la kun'ven'int'a amas'o kaj de Ligia, tut'anim'e aŭd'o'sorĉ'it'a per la vort'o'j de la mal'jun'ul'o, rakont'ant'a pri la sufer'o, mort'o kaj lev'iĝ'o el mort'int'o'j, de Di'o-hom'o, kiu el'aĉet'is la mond'o'n kaj promes'is al ĝi feliĉ'o'n trans Stiks'o.

Kaj kiam li pens'is pri tio, en li'a kap'o iĝ'ad'is ĥaos'o.

Sed el tiu ĥaos'o el'ig'is li'n plend'ad'o de Chilo, kiu komenc'is ve'i si'a'n sort'o'n: li ja est'is dung'it'a por trov'i Ligian, kiu'n li, malgraŭ viv'danĝer'o, trov'is kaj montr'is. Sed kio'n pli oni vol'as de li? Ĉu li inter'konsent'is ŝi'n for'kapt'i, kaj kiu pov'us eĉ postul'i i'o'n simil'a'n de kripl'ul'o, sen'ig'it'a de du fingr'o'j, de hom'o mal'jun'a, absorb'it'a per medit'ad'o, scienc'o kaj virt'o? Kio okaz'os, se sinjor'o tiel nobl'a, kiel Vinicius, sufer'os i'a'n kontuz'o'n, for'kapt'ant'e la fraŭl'in'o'n? Sen'dub'e, la di'o'j dev'us ŝirm'i si'a'j'n elekt'it'o'j'n, sed ĉu ne okaz'as ia'foj'e tia'j afer'o'j, kvazaŭ la di'o'j lud'us dam'o'j'n, anstataŭ rigard'i, kio far'iĝ'as en la mond'o? Fortun'o, kiel oni sci'as, hav'as lig'it'a'j'n okul'o'j'n, sekv'e ŝi ne vid'as eĉ tag'e, kio'n do oni pov'as esper'i de ŝi nokt'e? Okaz'u nur akcident'o, tiu lig'a urs'o ĵet'u sur Viniciuson muel'ŝton'o'n, barel'o'n kun vin'o, aŭ, pli mal'bon'e, kun akv'o, kaj kiu garanti'as, ĉu la mizer'a'n Chilon, anstataŭ rekompenc'o, ne traf'os respond'ec'o? Li, mizer'a saĝ'ul'o, ek'am'is ankaŭ la nobl'a'n Viniciuson, kiel Aristotelo Aleksandron Macedon'a'n, kaj se almenaŭ la nobl'a Vinicius don'us al li la mon'sak'o'n, kiu'n antaŭ li'a'j okul'o'j li fiks'is post la zon'o, el'ir'ant'e el la dom'o, li hav'us ebl'o'n, en okaz'o de mal'feliĉ'o, tuj al'vok'i help'o'n aŭ pac'ig'i la krist'an'o'j'n mem. Ho! Kial ili ne vol'as aŭskult'i la konsil'o'j'n de la mal'jun'ul'o, kiu'j'n dikt'as prudent'o kaj spert'o?

Vinicius, aŭd'int'e ĉi tio'n, el'ig'is la mon'sak'o'n el post la zon'o kaj ĵet'is ĝi'n inter la fingr'o'j'n de Chilo.

— Pren'u kaj silent'u.

La grek'o ek'sent'is, ke ĝi est'is ne'ordinar'e pez'a, kaj li'a kuraĝ'o kresk'is.

— Mi'a tut'a esper'o est'as en tio — li dir'is — ke Herkul'o kaj Teze'o plen'um'ad'is ag'o'j'n eĉ pli mal'facil'a'j'n, kaj kiu est'as mi'a person'a, plej intim'a amik'o, Croto, se ne Herkul'o? Vi'n, nobl'a sinjor'o, mi ne nom'as du'on'di'o, ĉar vi est'as komplet'a di'o kaj ne forges'os ankaŭ plu'e pri vi'a serv'ist'o, mal'riĉ'a, sed fidel'a, kies bezon'o'j'n oni dev'as pri'zorg'i de temp'o al temp'o, ĉar li mem, se li foj'e profund'iĝ'as en libr'o'j'n, tut'e pri neni'o zorg'as... Ne'grand'a ĝarden'o kaj dom'et'o kun eĉ plej et'a portik'o, don'ant'a ombr'o'n somer'e, est'us io ind'a je tia donac'ant'o. Dum'e mi admir'os de mal'proksim'e vi'a'j'n hero'a'j'n ag'o'j'n, al'vok'os Jov'o'n, ke li vi'n favor'u, kaj en okaz'o de bezon'o mi far'os tia'n bru'o'n, ke du'on'o da Romo vek'iĝ'os kaj al'kur'os vi'n help'i. Kia mal'bon'a kaj mal'eben'a voj'o! La oliv'ole'o en mi'a lantern'o el'brul'is, kaj se Croto, kiu est'as sam'e nobl'a, kiel fort'a, vol'us pren'i mi'n sur la brak'o'j'n kaj port'i ĝis la pord'eg'o, unu'e mi ek'kon'us, ĉu li facil'e for'port'os la fraŭl'in'o'n, du'e, li ag'us, kiel Eneo, kaj fin'e li favor'ig'us al si ĉiu'j'n pli honest'a'j'n di'o'j'n en tia grad'o, ke pri la rezult'o de la entrepren'o mi est'us tut'e trankvil'a.

— Mi prefer'us port'i kadavr'o'n de ŝaf'o, mort'int'a je pustul'o'j antaŭ monat'o — respond'is la gladiator'majstr'o — sed se vi don'os al mi tiu'n ĉi mon'sak'o'n, kiu'n ĵet'is al vi la nobl'a tribun'o, mi port'os vi'n ĝis la pord'eg'o.

— Ke vi el'artik'ig'u la grand'a'n fingr'o'n de la pied'o! — respond'is la grek'o — tiom do vi profit'is el la instru'o'j de tiu respekt'ind'a mal'jun'ul'o, kiu prezent'is mal'riĉ'ec'o'n kaj kompat'em'o'n, kiel du plej ĉef'a'j'n virt'o'j'n? Ĉu li ne ordon'is klar'e al vi am'i mi'n? Mi vid'as, ke neniam mi far'os el vi eĉ mal'plej bon'a'n krist'an'o'n, ĉar pli facil'e est'us al la sun'o penetr'i tra la mur'o'j de la mamertina mal'liber'ej'o, ol al la ver'o tra vi'a hipopotam'a krani'o.

Kaj Croto, kiu posed'is best'a'n fort'o'n, sed ali'flank'e posed'is neni'a'j'n hom'a'j'n sent'o'j'n, dir'is:

— Ne tim'u! mi ne iĝ'os krist'an'o! mi ne vol'as perd'i mi'a'n pan'pec'o'n!

— Jes, sed se vi hav'us eĉ nur element'a'j'n sci'o'j'n pri la filozofi'o, vi sci'us, ke or'o est'as vant'aĵ'o.

— Al'paŝ'u mi'n kun la filozofi'o, tiam mi don'os al vi nur unu kap'o'bat'o'n sur la ventr'o'n, kaj ni vid'os, kiu venk'os.

— La sam'o'n pov'us dir'i bov'o al Aristotelo — respond'is Chilo.

Tag'iĝ'o griz'ig'is la mond'o'n. Bril'o pal'e kolor'ig'is la supr'o'j'n de mur'o'j. Apud'voj'a'j arb'o'j, konstru'aĵ'o'j kaj tie kaj ie dis'ĵet'it'a'j tomb'ŝton'o'j komenc'is el'profund'iĝ'ad'i el la krepusk'o. La voj'o ne est'is jam tut'e sen'hom'a. Legom'vend'ist'o'j rapid'is al la baldaŭ mal'ferm'ot'a'j pord'eg'o'j, konduk'ant'e azen'o'j'n kaj mul'o'j'n, ŝarĝ'it'a'j'n per legom'a'j; ia'lok'e knar'is vetur'il'o'j, sur kiu'j oni port'is ĉas'aĵ'o'j'n. Sur la voj'o kaj ambaŭ'flank'e de ĝi kuŝ'is ĉe la ter'o mem facil'a nebul'o, anonc'ant'a bel'veter'o'n. Hom'o'j, vid'at'a'j de iom pli grand'a distanc'o, aspekt'is en tiu nebul'o, kiel spirit'o'j. Vinicius fiks'e rigard'is la graci'a'n figur'o'n de Ligia, kiu, laŭ'grad'e kiel la maten'lum'o kresk'is, iĝ'ad'is ĉiam pli arĝent'a.

— Sinjor'o — dir'is Chilo — mi ofend'us vi'n, se mi antaŭ'vid'us, ke vi'a mal'avar'ec'o iam el'ĉerp'iĝ'os, sed nun, kiam vi pag'is al mi, vi ne pov'as suspekt'i, ke mi parol'as nur por mi'a profit'o. Mi do konsil'as al vi ankoraŭ'foj'e, ke vi, ek'sci'int'e, en kiu dom'o loĝ'as la di'a Ligia, re'ven'u hejm'e'n por pren'i vi'a'j'n sklav'o'j'n kaj port'il'o'n kaj ne aŭskult'u tiu'n ĉi elefant'a'n rostr'o'n. Croto, kiu nur tial entrepren'as for'kapt'i sol'a la fraŭl'in'o'n, por el'prem'i vi'a'n mon'uj'o'n, kiel kaze'a'n sak'o'n.

— Mi promes'as al vi pugn'o'bat'o'n inter la skapol'o'j'n, tio signif'as, ke vi pere'os — ek'parol'is Croto.

— Mi promes'as al vi kruĉ'o'n de kefalona vin'o, tio signif'as, ke mi est'os san'a — respond'is la grek'o.

Vinicius neni'o'n respond'is, ĉar ili proksim'iĝ'is al la pord'eg'o, ĉe kiu strang'a bild'o frap'is ili'a'j'n okul'o'j'n. Nom'e du soldat'o'j sur'genu'iĝ'is, kiam la apostol'o est'i pas'ant'a, kaj li ten'is dum moment'o la man'o'j'n sur ili'a'j fer'a'j kask'o'j, post'e far'is super ili la sign'o'n de kruc'o. Al la jun'a patrici'o neniam ven'i ĝis nun la ide'o, ke jam eĉ inter la soldat'o'j pov'as est'i krist'an'o'j, kaj kun mir'eg'o li pens'is, ke kiel en brul'ant'a urb'o flam'o'j ek'kapt'is ĉiam nov'a'j'n dom'o'j'n, tiel tiu instru'o tag'o'n post tag'o ek'kapt'is evident'e nov'a'j'n anim'o'j'n kaj dis'vast'iĝ'as ekster la hom'a kompren'o. Tio ĉi frap'is li'n ankaŭ pro Ligia, ĉar li konvink'iĝ'is, ke se ŝi vol'us for'kur'i el la urb'o, trov'iĝ'us gard'ist'o'j, kiu'j mem sekret'e facil'ig'us al ŝi la el'ir'o'n. Li dir'is ĉi-moment'e dank'o'j'n al ĉiu'j di'o'j, ke tiel ne okaz'is.

Pas'int'e la mal'plen'a'j'n lok'o'j'n, trov'ant'a'j'n si'n post la mur'o, la krist'an'o'j ar'et'o'j komenc'is dis'iĝ'ad'i. Ili dev'is nun sekv'i Ligian de pli mal'proksim'e kaj pli si'n'gard'e, por ne turn'i al si atent'o'n. Chilo komenc'is ankaŭ plend'i pro vund'o'j kaj ŝir'dolor'o en la pied'o'j kaj rest'is ĉiam pli mal'antaŭ'e, kio'n Vinicius ne kontraŭ'star'is, opini'ant'e, ke nun la tim'em'a kaj mal'fort'a grek'o ne est'os plu bezon'a al li. Li eĉ permes'us al li for'iĝ'i, kie'n li vol'us, tamen la nobl'a'n saĝ'ul'o'n de'ten'is prudent'o, puŝ'is li'n evident'e sci'vol'o, ĉar li sekv'is ili'n sen'ĉes'e kaj ia'foj'e eĉ proksim'iĝ'ad'is, ripet'ant'e si'a'j'n antaŭ'a'j'n konsil'o'j'n kaj esprim'ant'e supoz'o'n, ke la mal'jun'ul'o, akompan'ant'a la apostol'o'n, se li'a kresk'o ne est'us tro mal'alt'a, pov'us est'i Glaucus.

Ili tamen ir'is ankoraŭ sufiĉ'e long'e ĝis Transtibro, kaj la sun'o jam preskaŭ supr'e'n'ir'is, kiam la ar'et'o, en kiu est'is Ligia, dis'iĝ'is. La apostol'o, la mal'jun'a vir'in'o kaj la knab'o direkt'is si'n laŭ'long'e'n de la river'o, dum la mal'pli alt'kresk'a mal'jun'ul'o, Ursus kaj Ligia en'ŝov'is si'n en mal'grand'a'n vicus kaj, ir'int'e ankoraŭ ĉirkaŭ cent paŝ'o'j'n, en'ir'is la vestibl'o'n de dom'o, en kiu est'i du vend'ej'o'j, unu kun oliv'ole'o, la ali'a de bird'ist'o.

Chilo, kiu ir'is ebl'e kvin'dek paŝ'o'j'n post Vinicius kaj Croto, tuj halt'is, kvazaŭ fiks'it'a en la ter'o'n kaj, prem'int'e si'n al la mur'o, komenc'is sibl'e vok'i, ke ili re'ven'u al li.

Kaj ili far'is tio'n, ĉar oni dev'is inter'konsil'iĝ'i.

— Ir'u — dir'is al li Vinicius — kaj vid'u, ĉu tiu ĉi dom'o ne hav'as de mal'antaŭ'e el'ir'ej'o'n al ali'a strat'o.

Chilo, kvankam li plend'is antaŭ moment'o pro vund'o'j en la pied'o'j, ek'kur'is tiel vigl'e, kvazaŭ li hav'us ĉe la maleol'o'j la flug'il'et'o'j'n de Merkur'o.

— Ne — li dir'is — tiu ĉi el'ir'ej'o est'as la sol'a.

Post'e li kun'met'is la man'o'j'n:

— Je Jov'o, Apolon'o, Vest'o, Cibel'o, Izid'o kaj Oziris'o, je Mitr'o, Baalo kaj ĉiu'j di'o'j de Orient'o kaj Okcident'o, mi pet'eg'as vi'n, sinjor'o, las'u tiu'n ĉi plan'o'n... Aŭskult'u mi'n...

Sed subit'e li inter'romp'is, ĉar li rimark'is, ke la vizaĝ'o de Vinicius pal'iĝ'is de emoci'o kaj li'a'j okul'o'j fajr'is, kiel pupil'o'j de lup'o. Sufiĉ'is li'n rigard'i, por kompren'i, ke neni'o en la mond'o de'ten'os li'n de la entrepren'o. Croto komenc'is plen'blov'i si'a'n herkul'a'n brust'o'n per spir'o kaj balanc'i ambaŭ'flank'e'n si'a'n ne'dis'volv'it'a'n krani'o'n, kiel far'as urs'o'j en kaĝ'o. Ceter'e sur li'a vizaĝ'o ne vid'iĝ'is eĉ plej et'a mal'trankvil'o.

— Mi en'ir'os la unu'a! — li dir'is.

— Vi sekv'os mi'n! — dir'is Vinicius per ordon'a voĉ'o.

Kaj post moment'o ili ambaŭ mal'aper'is en la mal'lum'a vestibl'o.

Chilo ek'kur'is al la angul'o de plej proksim'a start'et'o kaj komenc'is, rigard'ant'e el post la angul'mur'o, atend'i, kio okaz'os.

Ĉapitr'o XXII

Vinicius nun en la kort'o ek'kompren'is la tut'a'n mal'facil'ec'o'n de la entrepren'o. La dom'o est'is grand'a, kelk'etaĝ'a, unu el tiu'j dom'o'j, da kia'j oni konstru'is mil'o'j'n en la tut'a Romo, por hav'ig'i al si profit'o'n el lu'ig'ad'o de loĝ'ej'o'j, kaj ordinar'e oni konstru'is ili'n tiel rapid'e kaj tiel mal'zorg'e, ke ne est'is preskaŭ jar'o, en kiu kelk'a'j el ili ne fal'is sur la kap'o'j'n de la loĝ'ant'o'j. Tio est'is ver'a'j abel'uj'o'j, tro alt'a'j kaj tro mal'larĝ'a'j, plen'a'j de ĉel'o'j kaj kamer'et'o'j, en kiu'j nest'is loĝ'ant'ar'o mal'riĉ'a, kaj sam'temp'e tre mult'nombr'a. En la urb'o, en kiu mult'a'j strat'o'j ne hav'is nom'o'j'n, tiu'j dom'o'j ne hav'is numer'o'j'n; la posed'ant'o'j komisi'is kolekt'ad'o'n de la lu'o'pag'o al si'a'j sklav'o'j, tiu'j tamen, ne dev'ig'at'a'j de la urb'a'j aŭtoritat'ul'o'j prezent'i la nom'o'j'n de la loĝ'ant'o'j, mult'foj'e mem ili'n ne kon'is. Inform'iĝ'i pri iu en tia dom'o est'is tre'eg'e mal'facil'e, precip'e, se ĉe la pord'eg'o ne ofic'is pord'ist'o.

Tra long'a vestibl'o, simil'a al koridor'o, Vinicius kaj Croto el'ir'is sur mal'vast'a'n, kvar'flank'e mur-barit'a'n kort'o'n, prezent'ant'a'n i'o'n en la spec'o de komun'a por la tut'a dom'o atrium, kun fontan'o en la mez'o, kies akv'o ŝpruc'fal'is en ŝton'a'n plad'eg'o'n, en'mason'it'a'n en la ter'o'n. Ĉe ĉiu'j mur'o'j lev'is si'n intern'a'j ŝtup'ar'o'j, part'e ŝton'a'j, part'e lign'a'j, konduk'ant'a'j al galeri'o'j, el kiu'j oni en'ir'is en loĝ'ej'o'j'n. Mal'supr'e ankaŭ est'is loĝ'ej'o'j, kelk'a'j proviz'it'a'j per lign'a'j pord'o'j, ali'a'j apart'ig'it'a'j de la kort'o nur per lan'a'j, plej'part'e ĉifon'ig'it'a'j kaj tru'it'a'j, aŭ flik'it'a'j kurten'o'j.

La hor'o est'is fru'a kaj sur la kort'o ne vid'iĝ'is eĉ unu viv'ant'o. Vid'ebl'e en la tut'a dom'o ĉiu'j dorm'is ankoraŭ, krom tiu'j, kiu'j re'ven'is el Ostriano.

— Kio'n ni far'os, sinjor'o? — demand'is Croto, halt'ant'e.

— Ni atend'u ĉi tie; ebl'e iu aper'os — respond'is Vinicius. — Oni ne dev'as vid'i ni'n en la kort'o.

Sed sam'temp'e li pens'is, ke la konsil'o de Chilo est'is praktik'a. Se li hav'us kelk'dek sklav'o'j'n, li pov'us sieĝ'i la pord'eg'o'n, kiu ŝajn'is est'i la sol'a el'ir'ej'o, kaj tra'serĉ'i ĉiu'j'n loĝ'ej'o'j'n, dum'e nun ili dev'is tuj traf'i la loĝ'ej'o'n de Ligia, ĉar ali'e krist'an'o'j, kiu'j cert'e est'is kelk'nombr'a'j en tiu ĉi dom'o, pov'us ŝi'n avert'i, ke oni ŝi'n serĉ'as. Pro tio ĉi est'is ankaŭ danĝer'e demand'i fremd'a'j'n hom'o'j'n. Vinicius pri'pens'is dum moment'o, ĉu li ne re'ven'u por pren'i si'a'j'n sklav'o'j'n, kiam subit'e el post unu el la kurten'o'j, apart'ig'ant'a'j pli mal'proksim'a'j'n loĝ'ej'o'j'n, el'ir'is hom'o kun kribr'il'o en la man'o kaj al'paŝ'is la fontan'o'n.

La jun'a vir'o unu'a'rigard'e ek'kon'is Ursuson.

— Tio est'as la lig'o! — flustr'is Vinicius.

— Ĉu mi tuj romp'u li'a'j'n ost'o'j'n?

— Atend'u.

Ursus ne rimark'is ili'n, ĉar ili star'is en la ombr'o de la vestibl'o, kaj li komenc'is trankvil'e lav'i en la akv'o legom'o'j'n, plen'ig'ant'a'j'n la kribr'il'o'n, Vid'ebl'e est'is, ke post la tut'a nokt'o, pas'ig'it'a en la tomb'ej'o, li intenc'is prepar'i por ili maten'manĝ'o'n. Post moment'o, fin'int'e si'a'n labor'o'n, li pren'is la mal'sek'a'n kribr'il'o'n kaj mal'aper'is kun ĝi post la kurten'o. Croto kaj Vinicius ek'ir'is post li, kred'ant'e, ke ili traf'os rekt'e en la loĝ'ej'o'n de Ligia.

Ili'a mir'o est'is do sen'mezur'a, kiam ili ek'vid'is, ke la kurten'o apart'ig'is de la kort'o ne loĝ'ej'o'n, sed ali'a'n mal'lum'a'n koridor'o'n, en kies fin'o oni vid'is ĝarden'et'o'n, konsist'ant'a'n el kelk'a'j cipres'o'j kaj kelk'a'j mirt'a'j arbust'o'j, kaj mal'grand'a'n dom'et'o'n, kroĉ'it'a'n al sen'pord'a post'a mur'o de ali'a konstru'aĵ'o.

Ili ambaŭ tuj ek'kompren'is, ke tio ĉi est'is por ili favor'a cirkonstanc'o. En la kort'o pov'us okaz'i tumult'o de ĉiu'j loĝ'ant'o'j, dum la flank'a lok'it'ec'o de la dom'et'o ig'is la entrepren'o'n pli facil'a. Rapid'e ili fin'os la afer'o'n kun defend'ant'o'j, aŭ pli ĝust'e kun Ursus, post kio sam'e rapid'e ili ating'os kun la for'kapt'it'a Ligia la strat'o'n, kaj tie ili jam sci'os si'n help'i. Ver'ŝajn'e neni'u ili'n halt'ig'os, kaj se oni ili'n halt'ig'os, ili dir'os, ke la afer'o koncern'as for'kur'int'a'n garanti'ul'in'o'n de la cezar'o, aŭ en eventual'a okaz'o Vinicius kon'ig'os si'n al vigil'o'j kaj al'vok'os ili'a'n help'o'n.

Ursus est'is jam preskaŭ en'ir'ant'a la dom'et'o'n, kiam re'bru'o de la paŝ'o'j turn'is li'a'n atent'o'n, li do halt'is kaj, ek'vid'int'e du hom'o'j'n, met'is la kribr'il'o'n sur balustrad'o'n kaj re'ir'is al ili.

— Kio'n vi serĉ'as ĉi tie? — li demand'is.

— Vi'n! — respond'is Vinicius.

Post'e, turn'int'e si'n al Croto, li ek'kri'is per rapid'a, mal'laŭt'a voĉ'o:

— Mort'ig'u!

Croto ek'salt'is, kiel tigr'o, kaj en unu moment'o, antaŭ ol la lig'o pov'is ek'konsci'i aŭ re'kon'i la mal'amik'o'j'n, li kapt'is li'n en si'a'j'n ŝtal'a'j'n brak'o'j'n.

Sed Vinicius est'is tro cert'a pri li'a super'hom'a fort'o, por atend'i la fin'o'n de la batal'o, do, pas'int'e preter ili, li ek'kur'is al la pord'o de la dom'et'o, puŝ'is ĝi'n kaj trov'iĝ'is en iom mal'lum'a ĉambr'o, hel'ig'it'a tamen de fajr'o, brul'ant'a en kamen'o. La bril'o de tiu flam'o fal'is rekt'e sur la vizaĝ'o'n de Lig'a. Ali'a person'o, sid'ant'a ĉe la fajr'o, est'is la mal'jun'ul'o, kiu akompan'is la knab'in'o'n kaj Ursuson en'voj'e el Ostriano.

Vinicius en'kur'is tiel subit'e, ke antaŭ ol Ligia pov'is li'n re'kon'i, li ek'kapt'is ŝi'n je la tali'o kaj, lev'int'e supr'e'n, re'salt'is al la pord'o. La mal'jun'ul'o, ver'e, sukces'is bar'i ĝi'n per si mem, sed Vinicius, al'prem'int'e la knab'in'o'n per unu brak'o al la brust'o, for'puŝ'is li'n per la ali'a. La kapuĉ'o fal'is de li'a kap'o kaj tiam, je la vid'o de tiu kon'at'a al ŝi kaj ĉi-moment'e terur'a vizaĝ'o, la sang'o de Ligia koagul'is pro terur'o kaj la voĉ'o mort'halt'is en ŝi'a gorĝ'o. Ŝi vol'is vok'i help'o'n, sed ne pov'is. Sam'e van'e ŝi pen'is ek'kapt'i la pord'o'kadr'o'n, por kontraŭ'star'i. Ŝi'a'j fingr'o'j de'glit'is de la ŝton'o kaj ŝi perd'us la konsci'o'n, se ne frap'us ŝi'a'j'n okul'o'j'n terur'a bild'o, kiam Vinicius el'kur'is kun ŝi en la ĝarden'o'n.

Ursus ten'is en la brak'o'j iu'n hom'o'n, tut'e fleks'it'a'n mal'antaŭ'e'n, kun kap'o klin'it'a flank'e'n kaj kun sang'o'plen'a buŝ'o. Ek'vid'int'e ili'n, li frap'is ankoraŭ'foj'e per la pugn'o tiu'n kap'o'n kaj en unu sekund'o ek'salt'is, kiel furioz'a best'o, al Vinicius.

— Mort'o! — ek'pens'is la jun'a patrici'o.

Kaj post tio li ek'aŭd'is, kvazaŭ en sonĝ'o, ek'kri'o'n de Ligia: “ne mort'ig'u!”, post'e li ek'sent'is, ke io, kvazaŭ tondr'o'bat'o, mal'volv'is li'a'j'n brak'o'j'n, per kiu'j li ŝi'n ĉirkaŭ'ten'is, fin'e la ter'o turn'iĝ'is kun'e kun li kaj lum'o de l’ tag'o esting'iĝ'is antaŭ li'a'j okul'o'j.

...

Chilo tamen, kaŝ'it'a post la strat'a angul'mur'o, atend'is, kio okaz'os, ĉar la sci'vol'o batal'is en li kontraŭ la tim'o. Li pens'is ankaŭ, ke se ili sukces'os for'kapt'i Ligian, tiam bon'e est'os por li est'i apud Vinicius. Urb'an'o'n li ne tim'is plu, ĉar li ankaŭ est'is cert'a, ke Croto li'n mort'ig'os. Ali'flank'e li kalkul'is, ke en la okaz'o, se en la sen'hom'a'j ĝis nun strat'o'j iĝ'us ia tumult'o, se krist'an'o'j aŭ iu'j hom'o'j vol'us kontraŭ'star'i al Vinicius, tiam li al'parol'os ili'n kiel reprezent'ant'o de la regn'a aŭtoritat'o, kaj en eventual'a okaz'o al'vok'os vigil'o'j'n help'e al la jun'a patrici'o kontraŭ la strat'a kanajl'ar'o, kaj tia'manier'e sekur'ig'os al si nov'a'j'n favor'o'j'n. En la anim'o li ĉiam opini'is, ke la ag'o de Vinicius est'as mal'prudent'a, konsider'ant'e tamen la terur'a'n fort'o'n de Croto, li supoz'is, ke ĝi pov'os sukces'i. “Se ili'a situaci'o est'us mal'bon'a, la tribun'o mem port'os la knab'in'o'n, kaj Croto tra'bat'os por li la voj'o'n.” Tamen la temp'o ŝajn'is al li long'a; mal'trankvil'ig'is li'n silent'o en la vestibl'o, kiu'n li rigard'is de mal'proksim'e.

— Se ili ne traf'os en ŝi'a'n kaŝ'ej'o'n kaj far'os bru'o'n, ili for'alarm'os ŝi'n.

Kaj la pens'o pri tio ne est'is al li ceter'e mal'agrabl'a, ĉar li kompren'is, ke en tia okaz'o Vinicius de'nov'e li'n bezon'os kaj de'nov'e li sukces'os el'prem'i el li'a sak'o konsider'ind'a'n nombr'o'n de sesterc'o'j.

— Kio'n ajn ili far'os — li parol'is al si mem — por mi ili ĝi'n far'os, kvankam neni'u el ili tio'n diven'as. Di'o'j, di'o'j, las'u mi'n nur...

Kaj subit'e li inter'romp'is, ĉar ŝajn'is al li, ke io el'ŝov'is si'n el la vestibl'o, do, prem'int'e si'n al la mur'o, li komenc'is rigard'i, re'ten'ant'e la spir'o'n en la brust'o.

Kaj li ne erar'is, ĉar el la vestibl'o du'on'e el'ŝov'iĝ'is iu kap'o kaj komenc'is rigard'i ĉirkaŭ'e'n.

Post moment'o ĝi tamen mal'aper'is.

— Tio est'as Vinicius aŭ Croto — ek'pens'is Chilo — sed, se ili kapt'is la knab'in'o'n, kial ŝi ne kri'as kaj ili rigard'as en la strat'o'n? Hom'o'j'n ili ja ĉiu'okaz'e dev'as renkont'i, ĉar antaŭ ol ili ven'os ĝis Carinae, la strat'o'j iĝ'os mov'o'plen'a'j. Kio ĝi est'as!? je ĉiu'j sen'mort'a'j di'o'j!...

Kaj subit'e ĉiu'j rest'int'a'j har'o'j hirt'iĝ'is sur li'a kap'o.

En la pord'o montr'iĝ'is Ursus kun pend'ant'a trans li'a ŝultr'o korp'o de Croto kaj, rigard'int'e ĉirkaŭ'e'n ankoraŭ'foj'e, li komenc'is kur'i kun ĝi tra la mal'plen'a strat'o al la river'o.

Chilo iĝ'is ĉe la mur'o tiel plat'a, kiel pec'o da stuk'aĵ'o.

— Mi pere'os, se ili mi'n ek'vid'os! — li ek'pens'is.

Sed Ursus kur'is rapid'e preter la angul'mur'o kaj mal'aper'is post la sekv'ant'a dom'o. Chilo, ne atend'ant'e plu, komenc'is kur'i laŭ'long'e de diagonal'a strat'et'o, tint'ant'e per la dent'o'j pro terur'o kaj kun rapid'ec'o, kiu pov'us mir'ig'i eĉ en jun'ul'o.

— Se li, re'ven'ant'e, ek'vid'os mi'n de mal'proksim'e, li ating'os mi'n kaj mort'ig'os — li parol'is al si. — Sav'u mi'n, Zeŭso, sav'u Apolon'o, sav'u Hermeso, sav'u Di'o de la krist'an'o'j! Mi for'las'os Romon, re'ven'os en Mez'embri'o'n, sed sav'u mi'n el la man'o'j de tiu demon'o!

Kaj tiu lig'o, kiu mort'ig'is Croton, ĉi-moment'e ŝajn'is al li efektiv'e iu super'hom'a est'aĵ'o. Kur'ant'e, li pens'is, ke tio ebl'e est'as iu di'o, kiu pren'is sur si'n la form'o'n de barbar'o. En tiu ĉi moment'o li kred'is je ĉiu'j di'o'j de la mond'o, kiu'j'n li mok'is ali'temp'e. Li'a'n kap'o'n tra'kur'is ankaŭ la pens'o, ke Croton mort'ig'is ebl'e la Di'o de la krist'an'o'j, kaj de'nov'e la har'o'j hirt'iĝ'is sur li'a kap'o, ke li ek'mal'pac'is kun tia potenc'o.

Nur tra'kur'int'e kelk'a'j'n strat'et'o'j'n kaj ek'vid'int'e iu'j'n labor'ist'o'j'n, ir'ant'a'j'n renkont'e de mal'proksim'e, li iom trankvil'iĝ'is. En li'a brust'o mank'is jam spir'o, li do sid'iĝ'is sur sojl'o de dom'o kaj per la rand'o de la mantel'o komenc'is viŝ'i la ŝvit'kovr'it'a'n frunt'o'n.

— Mi est'as mal'jun'a kaj bezon'as trankvil'o'n — li dir'is.

La hom'o'j, ir'ant'a'j renkont'e'n, direkt'is si'n el iu'n flank'a'n strat'et'o'n kaj de'nov'e ĉirkaŭ'is li'n sol'ec'o. La urb'o dorm'is ankoraŭ. Maten'e la strat'mov'ad'o komenc'iĝ'ad'is pli fru'e en la pli riĉ'a'j kvartal'o'j, kie sklav'o'j de riĉ'a'j dom'o'j est'is dev'ig'at'a'j lev'iĝ'i antaŭ la plen'tag'o, kaj en tiu'j, kiu'j'n okup'is loĝ'ant'ar'o liber'a, nutr'at'a je la regn'a kost'o, sekv'e sen'far'em'a, oni vek'iĝ'ad'is, precip'e ventr'e, sufiĉ'e mal'fru'e. Chilo, sid'int'e dum ia temp'o sur la sojl'o, ek'sent'is penetr'a'n mal'varm'o'n, li do lev'iĝ'is kaj, cert'iĝ'int'e, ke li ne perd'is la sak'o'n, ricev'it'a'n de Vinicius, direkt'is si'n per paŝ'o'j jam mal'pli rapid'a'j al la river'o.

— Ebl'e mi vid'os ie la korp'o'n de Croto — li parol'is al si. — Di'o'j! Tiu lig'o, se li est'as hom'o, pov'us en la daŭr'o de unu jar'o gajn'i milion'o'j'n da sesterc'o'j, ĉar se Croton li sufok'is, kiel hund'id'o'n, kiu rezist'os al li? Por ĉiu lud'o sur aren'o oni don'us al li tiom da or'o, kiom li mem pez'as. Li gard'as tiu'n knab'in'o'n pli bon'e, ol Cerber'o la infer'o'n. Sed en'glut'u do li'n tiu infer'o. Mi ne vol'as hav'i i'o'n kun li. Li est'as tro mal'mol-ost'a. Kio'n mi tamen far'u? Okaz'is terur'a afer'o. Se al tia Croto li romp'is la ost'o'j'n, cert'e ankaŭ la anim'o de Vinicius plor'plend'as super tiu mal'ben'it'a dom'o, atend'ant'e en'ter'ig'o'n. Je Kastor'o! tio ja est'is patrici'o, amik'o de la cezar'o, sinjor'o kon'at'a en la tut'a Romo kaj arme'a tribun'o. Li'a mort'o ne est'os al ili las'it'a sen'pun'e... Kaj se mi ekzempl'e ir'us en la tend'ar'o'n de la pretori'an'o'j, aŭ al la vigil'o'j?...

Ĉe tio ĉi li ek'silent'is kaj komenc'is medit'i, sed post moment'o dir'is:

— Ve al mi! Kiu en'konduk'is li'n en tiu'n dom'o'n, ĉu ne mi?... Li'a'j liber'ig'it'o'j kaj sklav'o'j sci'as, ke mi venad'is al li, kelk'a'j eĉ sci'as, por kiu cel'o. Kio est'os, se oni mi'n kulp'ig'os, ke mi intenc'e montr'is al li la dom'o'n, en kiu traf'is li'n mort'o? Se eĉ post'e montr'iĝ'us en juĝ'ej'o, ke mi ĝi'n ne vol'is, oni dir'os ĉiu'okaz'e, ke mi est'as la kaŭz'o do tio... Kaj li ja est'is patrici'o, do neniel mi rest'os sen'pun'e. Sed se mi kaŝ'e for'las'us Romon kaj trans'lok'iĝ'us i'e'n mal'proksim'e'n, mi nur ig'us la suspekt'o pli grand'a.

Kaj tiel kaj ali'e est'is mal'bon'e. Li nur pen'is elekt'i la mal'pli grand'a'n mal'bon'o'n. Romo est'as grand'eg'a urb'o, tamen Chilo ek'sent'is, ke ĝi pov'as est'i tro mal'vast'a por li. Ĉar ĉiu ali'a pov'us simpl'e ir'i al la prefekt'o de la vigil'o'j, rakont'i, kio okaz'is, kaj se eĉ fal'us sur li'n ia suspekt'o, trankvil'e atend'i la esplor'ad'o'n. Sed la tut'a pas'int'ec'o de Chilo est'is tia'spec'a, ke ĉiu pli proksim'a kon'at'iĝ'o, ĉu al la prefekt'o de la urb'o, aŭ al la prefekt'o de la vigil'o'j, pov'us kaŭz'i al li tre grav'a'j'n embaras'o'j'n kaj kun'e don'i baz'o'n al ĉi'a'j suspekt'o'j, kiu'j pov'us ven'i en la kap'o'j'n de la ofic'ist'o'j.

Ali'flank'e, for'kur'i, signif'us konfirm'i Petroniuson en la konvink'o, ke Vinicius est'is perfid'it'a kaj murd'it'a sekv'e de komplot'o. Petronius est'is hom'o potenc'a, kiu pov'is hav'i al si'a dispon'o la polic'o'n en la tut'a reg'o'n kaj kiu sen'dub'e klopod'us el'serĉ'i la kulp'ul'o'j'n, eĉ en la ekstrem'o'j de la mond'o. Tamen al Chilo ven'is la ide'o, ĉu ne est'us plej bon'e turn'i si'n al li kaj rakont'i, kio okaz'is. Jes! Tio ĉi est'is la plej bon'a manier'o. Petronius est'is hom'o trankvil'a kaj Chilo pov'is est'i cert'a almenaŭ pri tio, ke li aŭskult'os li'n ĝis la fin'o. Petronius, kiu kon'is la afer'o'n de la komenc'o, pli facil'e ek'kred'us ankaŭ la sen'kulp'ec'o'n de Chilo, ol la prefekt'o'j.

Tamen por ir'i al li, oni dev'is sci'i cert'e, kio okaz'is kun Vinicius, kaj Chilo tio'n ĉi ne sci'is. Li vid'is ver'e la lig'o'n, ŝtel'ir'ant'a'n al la river'o kun la korp'o de Croto, sed neni'o'n pli. Vinicius pov'is est'i mort'ig'it'a, sed pov'is ankaŭ est'i vund'it'a aŭ kapt'it'a. Nur nun ven'is al Chilo la ide'o, ke la krist'an'o'j cert'e ne kuraĝ'us mort'ig'i hom'o'n tiel potenc'a'n, aŭgust'an'o'n kaj alt'a'n arme'a'n ofic'ist'o'n, ĉar tia ag'o pov'us sekv'ig'i kontraŭ ili ĝeneral'a'n persekut'ad'o'n. Pli ver'ŝajn'e est'is ke ili re'ten'is li'n per'fort'e, por don'i al Ligia temp'o'n re'foj'e kaŝ'i si'n en ali'a lok'o.

Tiu ĉi pens'o inspir'is al Chilo kuraĝ'o'n.

— Se tiu lig'a drak'o ne dis'ŝir'is li'n en la unu'a impet'o, li est'as viv'a, kaj se li est'as viv'a, li mem atest'os, ke mi li'n ne perfid'is, kaj tiam ne nur neni'o mi'n minac'os, sed (ho Hermeso, kalkul'u de'nov'e je la du bov'id'in'o'j!) mal'ferm'os si'n antaŭ mi nov'a kamp'o... Mi pov'as sci'ig'i al unu el li'a'j liber'ig'it'o'j, kie li dev'as serĉ'i la sinjor'o'n, kaj ĉu li turn'os si'n al la prefekt'o, aŭ ne, tio est'as li'a afer'o, ke nur mi mi'n ne turn'u al li... Mi pov'as ankaŭ ir'i al Petronius kaj kalkul'i je rekompenc'o... Mi serĉ'is Ligian, nun mi serĉ'os Viniciuson, kaj post'e de'nov'e Ligian... Antaŭ'e mi dev'as tamen ek'sci'i, ĉu li viv'as, aŭ pere'is.

Ĉe tio li ek'pens'is, ke li pov'us nokt'e ir'i al la bak'ist'o Demas kaj demand'i pri Ursus. Sed li tuj for'las'is tiu'n ĉi ide'o'n. Li prefer'is ne hav'i afer'o'n kun Ursus. Li pov'is prav'e supoz'i, ke se Ursus ne mort'ig'is Glaucuson, li est'is vid'ebl'e avert'it'a de iu el la krist'an'a'j ĉef'ul'o'j, al kiu li mal'kaŝ'is si'a'n intenc'o'n, ke tio est'as afer'o ne'pur'a kaj ke vol'is li'n instig'i al ĝi iu perfid'ul'o. Ceter'e je sol'a re'memor'o pri Ursus Chilon tra'kur'is tut'korp'a trem'o. Li decid'is, anstataŭ'e, ke vesper'e li send'os Euriciuson en la dom'o'n, kie okaz'is la akcident'o, por ricev'i inform'o'j'n. Dum'e li bezon'is iom nutr'i si'n, ripoz'i kaj ban'i si'n. La sen'dorm'a nokt'o, la voj'o al Ostriano kaj la for'kur'o el Transtibro efektiv'e lac'ig'is li'n ekster'mezur'e.

Unu afer'o konstant'e li'n konsol'is: nom'e tio, ke li hav'is ĉe si du sak'o'j'n; tiu'n, kiu'n Vinicius don'is al li hejm'e, kaj tiu'n, kiu'n li ĵet'is al li re'voj'e el la tomb'ej'o. Pro tiu ĉi feliĉ'a cirkonstanc'o, sam'e kiel pro la grand'a'j emoci'o'j, kiu'j'n li tra'viv'is, li decid'is maten'manĝ'i pli abund'e kaj trink'i iom da vin'o pli bon'a, ol ordinar'e.

Kaj, kiam ven'is la hor'o de mal'ferm'o de vin'ej'o'j, li far'is tio'n en tia grad'o, ke li forges'is pri ban'o. Li sent'is si'n antaŭ ĉio dorm'em'a kaj la dorm'em'o tiom sen'fort'ig'is li'n, ke li re'ven'is per tut'e ŝancel'iĝ'em'a'j paŝ'o'j en si'a'n loĝ'ej'o'n en Suburra, kie atend'is li'n sklav'in'o, aĉet'it'a por la mon'o de Vinicius.

Tie, en'ir'int'e en si'a'n cubiculum, mal'lum'a'n, kiel vulp'a kav'o, li ĵet'is si'n sur la lit'o'n kaj en'dorm'iĝ'is en unu moment'o.

Li vek'iĝ'is nur vesper'e, aŭ pli ĝust'e vek'is li'n la sklav'in'o, vok'ant'e, ke li vek'iĝ'u, ĉar iu serĉ'as li'n kaj vol'as li'n vid'i en urĝ'a afer'o.

La gard'em'a Chilo re'konsci'iĝ'is en unu moment'o, sur'tir'is provizor'e mantel'o'n kun kapuĉ'o kaj, ordon'int'e al la sklav'in'o flank'e'n'iĝ'i, rigard'is antaŭ'e si'n'gard'e tra la pord'o.

Kaj li rigid'iĝ'is! Ĉar tra la pord'o de la cubiculum li ek'vid'is la grand'eg'a'n figur'o'n de Ursus.

Je tiu ĉi vid'o li ek'sent'is, ke li'a'j pied'o'j kaj kap'o iĝ'as mal'varm'a'j, kiel glaci'o, la kor'o ĉes'as bat'i, la sakr'o'n kvazaŭ tikl'as ar'o'j da formik'o'j... Dum ia temp'o li ne pov'is ek'parol'i, post'e tamen, tint'ant'e per la dent'o'j, li dir'is, aŭ pli ĝust'e el'ĝem'is:

— Sir'a! mi for'est'as... mi ne kon'as... ĉi tiu'n... bon'a'n hom'o'n...

— Mi dir'is al li, ke vi est'as hejm'e kaj ke vi dorm'as, sinjor'o — respond'is la sklav'in'o — sed li postul'is, ke mi vi'n vek'u...

— Ho di'o'j!... mi vi'n ordon'os...

Sed Ursus, kvazaŭ sen'pacienc'iĝ'int'e pro la prokrast'o, proksim'iĝ'is al la pord'o de la cubiculum kaj, klin'int'e si'n, en'ŝov'is intern'e'n la kap'o'n.

— Chilo Chilonides! — li dir'is.

— Pax tecum! pax, pax! — respond'is Chilo. — Ho, plej bon'a el la krist'an'o'j! Jes, mi est'as Chilo, sed ĝi est'as erar'o... Mi ne kon'as vi'n!

— Chilo Chilonides — respond'is Ursus — vi'a sinjor'o, Vinicius, al'vok'as vi'n, ke vi ven'u al li kun'e kun mi.

Ĉapitr'o XXIII

Vinicius vek'iĝ'is pro akr'a dolor'o. En la unu'a moment'o li ne pov'is kompren'i, kie li est'as kaj kio okaz'as kun li. En la kap'o li sent'is bru'o'n kaj li'a'j okul'o'j est'is kvazaŭ kovr'it'a'j de nebul'o. Iom post iom li akir'ad'is tamen la konsci'o'n kaj fin'e ek'vid'is tra tiu nebul'o tri klin'it'a'j'n super li hom'o'j'n. Du el ili li re'kon'is: unu est'is Ursus, la ali'a — la mal'jun'ul'o, kiu'n li fal'ig'is, for'port'ant'e Ligian. La tri'a, fremd'a, ten'is li'a'n mal'dekstr'a'n brak'o'n kaj, tuŝ'ant'e ĝi'n laŭ'long'e de la kubut'o ĝis la ŝultr'o kaj ŝlos'il'ost'o, est'is ĝust'e kaŭz'ant'a al li dolor'o'n tiel terur'a'n, ke Vincius, kred'ant'e, ke ĝi est'as ia spec'o de plen'um'at'a kontraŭ li venĝ'o, dir'is tra kun'prem'it'a'j dent'o'j:

— Mort'ig'u mi'n.

Sed ili ne ŝajn'is atent'i li'a'j'n vort'o'j'n, kvazaŭ ili ne aŭd'us aŭ konsider'us ili'n ordinar'a ĝem'o de sufer'ant'o. Ursus, kun si'a zorg'o'plen'a kaj kun'e tim'ig'a vizaĝ'o de barbar'o ten'is en la man'o tuf'o'n da blank'a'j tol'pec'o'j, ŝir'it'a'j en long'a'j'n stri'o'j'n, kaj la mal'jun'ul'o parol'is al la hom'o, kiu prem'is la brak'o'n de Vinicius:

— Glaucus, ĉu vi est'as cert'a, ke tiu ĉi vund'o en la kap'o ne minac'as la viv'o'n?

— Jes, nobl'a Crispus — respond'is Glaucus. — Serv'ant'e kiel sklav'o en ŝip'ar'o, kaj post'e loĝ'ant'e en Neapolo, mi kurac'is mult'a'j'n vund'o'j'n, kaj per la gajn'o'j, kiu'j'n don'is al mi tiu okup'o, mi el'aĉet'is fin'e mi'n mem kaj mi'a'n famili'o'n... La vund'o en la kap'o est'as ne'grav'a. Kiam tiu ĉi hom'o (li montr'is per la kap'o Ursuson) re'kapt'is de la jun'ul'o la knab'in'o'n kaj puŝ'is li'n sur la mur'o'n, tiu vid'ebl'e, fal'ant'e, ŝirm'is si'n per la brak'o, kiu'n li el'artik'ig'is kaj romp'is, sed per tio sav'is la kap'o'n — kaj la viv'o'n.

— Vi jam fleg'is plur'a'j'n el la frat'o'j — respond'is Crispus — kaj vi fam'as, kiel lert'a kurac'ist'o... Jen kial mi ven'ig'is vi'n per'e de Ursus.

— Kiu en'voj'e konfes'is al mi, ke ankoraŭ hieraŭ li est'is pret'a mi'n mort'ig'i.

— Sed antaŭ ol al vi, li konfes'is si'a'n intenc'o'n al mi — kaj mi, kon'ant'e vi'a'n am'o'n al Krist'o, klar'ig'is al li, ke ne vi est'as perfid'ul'o, sed tiu ne'kon'at'o, kiu vol'is instig'i li'n al la mort'ig'o.

— Tio est'is mal'bon'a spirit'o, sed mi kred'is li'n anĝel'o — respond'is Ursus kun ĝem'o.

— Vi rakont'os al mi tio'n ali'foj'e — dir'is Glaucus — sed nun mi dev'as pens'i pri la vund'it'o.

Kaj dir'int'e ĉi tio'n, li komenc'is re'en'artik'ig'i la brak'o'n de Vinicius, kiu, malgraŭ ke Crispus sur'ŝpruc'ad'is li'a'n vizaĝ'o'n per akv'o, sen'ĉes'e sven'ad'is pro dolor'o. Tio est'is por li ceter'e feliĉ'a cirkonstanc'o, ĉar li ne sent'is re'en'artik'ig'o'n de la pied'o nek bandaĝ'ad'o'n de la romp'it'a brak'o, kiu'n Glaucus en'ig'is en du konkav'a'j'n tabul'et'o'j'n kaj post'e ĉirkaŭ'lig'is rapid'e kaj fort'e, por ĝi'n sen'mov'ig'i.

Sed post la fin'it'a operaci'o li de'nov'e konsci'iĝ'is — kaj ek'vid'is super si Ligian.

Ŝi star'is tuj apud li'a lit'o, ten'ant'e antaŭ si mal'grand'a'n kupr'a'n sitel'o'n kun akv'o, en kiu Glaucus de temp'o al temp'o tremp'is spong'o'n kaj mal'sek'et'ig'is li'a'n kap'o'n.

Vinicius rigard'is kaj ne kred'is al la propr'a'j okul'o'j. Ŝajn'is al li, ke sonĝ'o aŭ febr'o aper'ig'as antaŭ li la kar'a'n vizi'o'n — kaj nur post long'a moment'o li kapabl'is el'flustr'i:

— Ligia...

Je li'a voĉ'o la sitel'et'o ek'trem'is en ŝi'a'j man'o'j, sed ŝi turn'is al li si'a'j'n okul'o'j'n, plen'a'j'n de mal'ĝoj'o.

— Pac'o est'u kun vi — ŝi respond'is mal'laŭt'e.

Ŝi star'is kun etend'it'a'j man'o'j, kun vizaĝ'o plen'a de kompat'o kaj bedaŭr'o.

Kaj li rigard'is ŝi'n, kvazaŭ vol'ant'e tiel plen'ig'i per ŝi la pupil'o'j'n, ke ŝi'a bild'o rest'u sub li'a'j palpebr'o'j, kiam li ferm'os ili'n. Li rigard'is ŝi'a'n vizaĝ'o'n, pli pal'a'n kaj pli mal'gras'a'n, ol antaŭ'e, la bukl'o'j'n de ŝi'a'j mal'hel'a'j har'o'j, la mal'riĉ'a'n labor'ist'a'n vest'o'n; li rigard'is tiel obstin'e, ke sub la influ'o de li'a'j okul'o'j ŝi'a neĝ'blank'a frunt'o komenc'is iĝ'i roz'a — kaj unu'e li ek'pens'is, ke li ĉiam ŝi'n am'as, du'e, ke la kaŭz'o de tiu ŝi'a pal'ec'o, de ŝi'a mal'riĉ'ec'o est'as li mem, ke li ja el'pel'is ŝi'n el la dom'o, kie ŝi est'is am'at'a kaj ĉirkaŭ'at'a per bon'stat'o kaj komfort'o, en'puŝ'is ŝi'n en ĉi tiu'n mal'riĉ'a'n ĉambr'et'o'n kaj vest'is per tiu ĉi mizer'a vest'o el mal'hel'a lan'o.

Kaj ĉar li dezir'us vest'i ŝi'n per plej mult'e'kost'a'j or'teks'aĵ'o'j, per ĉiu'j juvel'o'j de la mond'o, tial ek'kapt'is li'n mir'eg'o, terur'o, kompat'o — kaj bedaŭr'o tiel grand'a, ke li fal'us al ŝi'a'j pied'o'j, se li pov'us mov'iĝ'i.

— Ligia — li dir'is — vi ne permes'is mi'n mort'ig'i.

Kaj ŝi respond'is per dolĉ'a ton'o:

— Di'o re'don'u al vi la san'o'n.

Por Vinicius, kiu sent'is respond'ec'o'n sam'e por la mal'bon'ag'o'j, kiu'j'n li far'is al ŝi, kiel por tiu, kiu'n li ĵus vol'is al ŝi far'i, en la vort'o'j de Ligia est'is ver'a balzam'o. Li forges'is ĉi-moment'e, ke per ŝi'a buŝ'o pov'as parol'i la krist'an'a instru'o, kaj sent'is nur, ke parol'as la am'eg'at'a vir'in'o kaj ke en ŝi'a respond'o est'as ia person'a kor'ec'o, bon'ec'o simpl'e super'hom'a, kiu sku'as ĝis'fund'e li'a'n anim'o'n Kiel antaŭ'e pro dolor'o, tiel nun li sen'fort'iĝ'is pro kor'tuŝ'o. Ek'reg'is li'n ia sven'ec'o kun'e grand'eg'a kaj dolĉ'a. Li hav'is tia'n impres'o'n, kvazaŭ li est'us fal'ant'a i'e'n en abism'o'n, sed trov'is ĉe tio, ke li sent'as si'n bon'e — kaj ke li est'as feliĉ'a. Li pens'is ankaŭ en la moment'o de la sven'ec'o, ke apud li star'as di'in'o.

Dum'e Glaucus fin'is lav'i la vund'o'n en li'a kap'o kaj met'is al ĝi san'ig'a'n ŝmir'aĵ'o'n. Ursus pren'is la sitel'et'o'n el la man'o'j de Ligia, kaj ŝi, pren'int'e de tabl'o pret'ig'it'a'n vaz'o'n kun akv'o, miks'it'a kun vin'o, met'is ĝi'n al la buŝ'o de la vund'it'o. Vinicius el'trink'is avid'e, post kio li ek'sent'is grand'eg'a'n mal'pli'iĝ'o'n de la sufer'o. Kiam la bandaĝ'ad'o est'is fin'it'a, la dolor'o preskaŭ ĉes'is. La vund'o'j kaj kontuz'o'j komenc'is rigid'iĝ'i. Li re'konsci'iĝ'is preskaŭ komplet'e.

— Don'u al mi trink'i pli — li dir'is.

Ligia ir'is kun la mal'plen'a vaz'o en ali'a'n ĉambr'o'n, dum'e Crispus, post mal'mult'a'j vort'o'j, inter'ŝanĝ'it'a'j kun Glaucus, proksim'iĝ'is al la lit'o kaj dir'is:

— Vinicius, Di'o ne las'is vi'n plen'um'i mal'bon'ag'o'n, sed konserv'is al vi la viv'o'n, por ke vi rigard'u en vi'a'n anim'o'n. Tiu, antaŭ kiu hom'o est'as nur polv'o, trans'don'is vi'n sen'defend'a'n en ni'a'j'n man'o'j'n. Sed Krist'o, je kiu ni kred'as, ordon'is al ni am'i eĉ ni'a'j'n mal'amik'o'j'n. Ni do pri'zorg'is vi'a'j'n vund'o'j'n kaj, kiel dir'is Ligia, ni preĝ'os, ke Di'o re'don'u al vi la san'o'n, sed fleg'i vi'n plu ni ne pov'as. Rest'u do en pac'o kaj pens'u, ĉu ind'us al vi plu'e persekut'i Ligian, kiu'n vi sen'ig'is de la zorg'ant'o'j, hejm'o — kaj ni'n, kiu'j per bon'o re'pag'is al vi la mal'bon'o'n?

— Vi vol'as mi'n for'las'i? — demand'is Vinicius.

— Ni vol'as for'las'i ĉi tiu'n dom'o'n, kie ni'n pov'as ating'i persekut'ad'o de la prefekt'o de la urb'o. Vi'a kamarad'o est'as mort'ig'it'a, kaj vi, kiu est'as eminent'a inter la vi'a'j, kuŝ'is ĉi tie vund'it'a. Ne ni est'as kulp'a'j pri tio, sur ni'n tamen dev'us fal'i la venĝ'o de la leĝ'o...

— Ne tim'u persekut'ad'o'n — dir'is Vinicius — mi vi'n ŝirm'os.

Crispus ne vol'is al li respond'i, ke ili konsider'as ne nur la prefekt'o'n kaj la polic'o'n, sed ke, ne fid'ant'e ankaŭ al li, ili vol'as sekur'ig'i Ligian kontraŭ li'a plu'a atak'ad'o.

— Sinjor'o — li dir'is — vi'a dekstr'a man'o est'as san'a — jen tabul'et'o'j kaj skrib'il'o: skrib'u al vi'a'j serv'ist'o'j, ke hodiaŭ vesper'e ili ven'u al vi kun port'il'o kaj re'port'u vi'n en vi'a'n hejm'o'n, kie vi hav'os pli da komfort'o, ol mez'e de ni'a mal'riĉ'ec'o. Ni loĝ'as ĉi tie ĉe mal'riĉ'a vidv'in'o, kiu baldaŭ al'ven'os kun si'a fil'o — kaj la knab'o port'os vi'a'n leter'o'n, dum ni ĉiu'j dev'as serĉ'i ali'a'n rifuĝ'ej'o'n.

Vinicius pal'iĝ'is, ĉar li kompren'is, ke oni vol'as dis'ig'i li'n de Ligia, kaj ke se li de'nov'e ŝi'n perd'os, ebl'e neniam en la viv'o li ŝi'n re'vid'os... Li kompren'is ver'e, ke inter li kaj ŝi okaz'is grand'a'j afer'o'j, sekv'e de kiu'j, vol'ant'e ŝi'n ek'posed'i, li dev'as serĉ'i i'a'j'n nov'a'j'n voj'o'j'n, pri kiu'j pens'i li ne hav'is ankoraŭ temp'o'n. Li kompren'is ankaŭ, ke kio'n ajn li dir'us al tiu'j ĉi hom'o'j, se li eĉ ĵur'us al ili, ke li re'don'os Ligian al Pomponia Graecina, ili rajt'as ne kred'i al li kaj ne kred'os. Li ja pov'is far'i tio'n jam antaŭ'e; li ja pov'is, anstataŭ persekut'i Ligian, ir'i al Pomponia Graecina, ĵur'i al ŝi, ke li rezign'os la persekut'ad'o'n, kaj en tiu okaz'o Pomponia mem el'serĉ'us kaj re'pren'us hejm'e'n la knab'in'o'n. — Ne, li sent'is, ke neniu'j tia'spec'a'j promes'o'j kapabl'os ili'n re'ten'i kaj ke neni'u solen'a ĵur'o est'os akcept'it'a, tiom pli, ke, ne est'ant'e krist'an'o, li pov'us ja ĵur'i al ili nur je la sen'mort'a'j di'o'j, je kiu'j li mem ne mult'e kred'is, kaj kiu'j'n ili konsider'is mal'bon'a'j spirit'o'j.

Li tamen mal'esper'e sopir'is pac'ig'i tiel Ligian, kiel tiu'j'n ŝi'a'j'n zorg'ant'o'j'n per ia ajn rimed'o, sed li bezon'is por tio temp'o'n. Li dezir'is ankaŭ pov'i almenaŭ dum kelk'a'j tag'o'j rigard'i ŝi'n. Kiel al dron'ant'o ĉia romp'aĵ'o de tabul'o aŭ rem'il'o ŝajn'as sav'rimed'o, tiel ankaŭ al li ŝajn'is, ke dum tiu'j kelk'a'j tag'o'j li kapabl'os ebl'e dir'i i'o'n, kio li'n proksim'ig'os al ŝi, ke ebl'e li i'o'n el'pens'os, ebl'e okaz'os io favor'a.

Do, kolekt'int'e la pens'o'j'n, li dir'is:

— Aŭskult'u mi'n, krist'an'o'j. Hieraŭ mi est'is kun'e kun vi en Ostriano kaj aŭskult'is vi'a'n instru'o'n, sed se mi eĉ ĝi'n ne kon'us, vi'a'j ag'o'j konvink'us mi'n, ke vi est'as hom'o'j honest'a'j kaj bon'a'j. Dir'u al la vidv'in'o, kiu loĝ'as en ĉi tiu dom'o, ke ŝi rest'u ĉi tie; vi ankaŭ rest'u kaj las'u mi'n rest'i. Tiu ĉi hom'o (li turn'is la rigard'o'n al Glaucus), kiu est'as kurac'ist'o, aŭ almenaŭ est'as kompetent'a pri kurac'ad'o de vund'o'j, dir'u, ĉu oni pov'as mi'n hodiaŭ transport'i. Mi est'as mal'san'a kaj hav'as romp'it'a'n brak'o'n, kiu dev'as almenaŭ kelk'a'j'n tag'o'j'n rest'i sen'mov'a — kaj tial mi deklar'as al vi, ke mi mov'iĝ'os el ĉi tie nur, se vi el'port'os mi'n per'fort'e.

Ĉi-moment'e li inter'romp'is, ĉar spir'o ek'mank'is en li'a frakas'it'a brust'o, kaj Crispus dir'is:

— Neni'u uz'os per'fort'o'n kontraŭ vi, sinjor'o, ni nur for'port'os el ĉi tie ni'a'j'n kap'o'j'n.

Je tio ĉi la jun'a vir'o, ne kutim'ant'a al kontraŭ'star'o, sulk'ig'is la brov'o'j'n kaj dir'is:

— Las'u mi'n ek'spir'i.

Kaj post moment'o li ek'parol'is de'nov'e:

— Pri Croto, kiu'n Ursus sufok'is, neni'u demand'os; li est'is ir'ont'a hodiaŭ en Beneventon, kie'n invit'is li'n Vatinius, ĉiu'j do pens'os, ke li for'vetur'is. Kiam mi en'ir'is kun Croto en tiu'n ĉi dom'o'n, neni'u ni'n vid'is, krom unu grek'o, kiu ĉe'est'is kun ni en Ostriano. Mi dir'os al vi, kie li loĝ'as, ven'ig'u li'n al mi — kaj mi ordon'os al li silent'i, ĉar tiu hom'o est'as mi'a pag'at'o. Hejm'e'n mi skrib'os leter'o'n, ke mi ir'is en Beneventon. Se la grek'o jam est'as sci'ig'int'a la prefekt'o'n, mi deklar'os al li, ke mi mem mort'ig'is kaj ke li, Croto, romp'is al mi la brak'o'n. Tiel mi far'os, je la ombr'o'j de mi'a patr'o kaj patr'in'o! — vi do pov'as rest'i ĉi tie sen'danĝer'e, ĉar eĉ unu har'o ne fal'os de vi'a'j kap'o'j. Ven'ig'u al mi rapid'e la grek'o'n, kiu nom'as si'n Chilo Chilonides!

— Do Glaucus rest'os ĉe vi, sinjor'o — respond'is Crispus — kaj zorg'os pri vi kun'e kun la vidv'in'o.

Vinicius sulk'ig'is la brov'o'j'n ankoraŭ pli.

— Atent'u, mal'jun'a hom'o, kio'n mi dir'os: — li ek'parol'is — mi ŝuld'as al vi dank'em'o'n kaj vi ŝajn'as bon'a kaj honest'a hom'o, sed vi ne dir'as tio'n, kio'n vi hav'as en la fund'o de la anim'o. Vi tim'as, ke mi al'vok'os mi'a'j'n sklav'o'j'n kaj ordon'os al ili for'pren'i Ligian? Ĉu ne tiel est'as?

— Tiel est'as — respond'is Crispus kun cert'a sever'ec'o.

— Konsider'u do, ke mi parol'os kun Chilo en vi'a ĉe'est'o kaj ke en vi'a ĉe'est'o mi skrib'os leter'o'n hejm'e'n, ke mi for'vetur'is, kaj ke ali'a'j'n send'it'o'j'n, krom vi, mi post'e ne trov'os... Konsider'u mem ĉi tio'n kaj ne incit'u mi'n plu.

Ĉe tio li ekscit'iĝ'is kaj li'a vizaĝ'o kun'tir'is si'n, post kio li komenc'is parol'i kun emoci'o:

— Ĉu vi pens'is, ke mi mal'konfes'os, ke mi vol'as rest'i tial, por ŝi'n vid'i?... Eĉ mal'saĝ'ul'o diven'us, se mi mal'konfes'us. Sed per'fort'e mi ŝi'n plu ne atenc'os... Kaj al vi mi dir'os i'o'n ali'a'n. Se ŝi ne rest'os ĉi tie, tiam per tiu ĉi san'a man'o mi de'ŝir'os la bandaĝ'o'j'n de la brak'o, akcept'os nek manĝ'o'n, nek trink'o'n — kaj mi'a mort'o fal'u sur vi'n kaj sur vi'a'j'n frat'o'j'n. Kial vi mi'n fleg'is, kial vi ne ordon'is mi'n mort'ig'i?

Kaj li pal'iĝ'is pro koler'o kaj sen'fort'iĝ'o. Sed Ligia, kiu el la apud'a ĉambr'o aŭd'is la tut'a'n inter'parol'o'n kaj kiu est'is cert'a, ke Vinicius plen'um'os ĉio'n, kio'n li minac'as, ek'tim'is li'a'j'n vort'o'j'n. Neniel ŝi vol'is li'a'n mort'o'n. Vund'it'a kaj sen'defend'a, li vek'is en ŝi nur kompat'o'n, ne terur'o'n. De la temp'o de si'a for'kur'o, viv'ant'e inter hom'o'j, absorb'it'a'j de sen'ĉes'a religi'a ekstaz'o, pens'ant'a'j nur pri ofer'o'j, si'n'don'a'j far'o'j kaj kompat'o sen lim'o'j, ŝi mem ekstaz'iĝ'is per tiu nov'a inspir'o ĝis tia grad'o, ke ĝi anstataŭ'is al ŝi la hejm'o'n, famili'o'n, la perd'it'a'n feliĉ'o'n, kaj sam'temp'e far'is ŝi'n unu el tiu'j krist'an'a'j virg'ul'in'o'j, kiu'j post'e ali'ig'is la mal'nov'a'n anim'o'n de la mond'o. Vinicius tro mult'e signif'is en ŝi'a sort'o kaj tro mult'e trud'is si'n al ŝi, ke ŝi pov'u li'n forges'i. Ŝi pens'is pri li dum tut'a'j tag'o'j kaj oft'e pet'is Di'o'n pri tia moment'o, en kiu sekv'ant'e la inspir'o'n de la instru'o, ŝi pov'us pag'i al li bon'o'n por la mal'bon'o, persekut'i per kompat'o, romp'i li'n, konker'i li'n por Krist'o kaj sav'i. Kaj nun ĝust'e ŝajn'is al ŝi, ke tia moment'o ven'is kaj ke ŝi'a'j preĝ'o'j est'as el'aŭskult'it'a'j. Ŝi do proksim'iĝ'is al Crispus kun vizaĝ'o kvazaŭ inspir'it'a kaj komenc'is parol'i tiel, kvazaŭ iu ali'a voĉ'o parol'us per ŝi'a buŝ'o:

— Crispus, li rest'u ĉi tie inter ni kaj ni rest'u kun li, ĝis Krist'o li'n re'san'ig'os.

Kaj la mal'jun'a presbiter'o, kiu kutim'is en ĉio serĉ'i di'a'j'n inspir'o'j'n, vid'ant'e ŝi'a'n ekzalt'it'ec'o'n, tuj ek'pens'is, ke ebl'e super'a fort'o parol'as per ŝi kaj, ek'tim'int'e en la kor'o, klin'is si'a'n kap'o'n:

— Est'u tiel, kiel vi dir'as — li respond'is.

Je Vinicius, kiu dum la tut'a temp'o ne for'turn'is de ŝi la rigard'o'n, tiu sen'prokrast'a obe'o de Crispus far'is strang'a'n impres'o'n. Ek'ŝajn'is al li, ke Ligia est'as inter la krist'an'o'j ia sibil'o aŭ pastr'in'o, kiu'n ĉirkaŭ'as respekt'o kaj obe'o. Kaj malgraŭ'vol'e li ankaŭ sub'iĝ'is al tiu respekt'o. Al la am'o, kiu'n li sent'is, miks'is si'n nun kvazaŭ cert'a tim'o, kontraŭ kiu la am'o mem prezent'is si'n kiel io preskaŭ mal'respekt'a. Li ne pov'is ankaŭ kutim'iĝ'i al la pens'o, ke ili'a rilat'o est'is nun ŝanĝ'it'a, ke nun ne ŝi de'pend'as de li'a vol'o, sed li de ŝi'a, ke jen li kuŝ'as mal'san'a, venk'it'a, ke li ĉes'is est'i la atak'a, konker'a fort'o kaj ke li est'as kvazaŭ sen'defend'a infan'o en ŝi'a zorg'ad'o. Por li'a natur'e, fier'a kaj mem'vol'a, simil'a rilat'o al ĉiu ali'a person'o est'us humil'ig'a — ĉi-foj'e tamen ne nur li ne sent'is humil'ig'o'n, sed est'is al ŝi dank'a, kiel al si'a mastr'in'o. Tio est'is en li sen'ekzempl'a'j sent'o'j, kiu'j tag'o'n antaŭ'e ne en'iĝ'us en li'a'n kap'o'n kaj kiu'j mir'ig'us li'n eĉ en tiu ĉi moment'o, se li kapabl'us klar'e konsci'ig'i ili'n al si. Sed li ne demand'is nun, kial tiel est'as, kvazaŭ tio est'us tut'e natur'a afer'o, li nur sent'is si'n feliĉ'a, ke li rest'as.

Kaj li vol'is ŝi'n dank'i — kun dank'em'o kaj kun ia pli'a sent'o, tia'grad'e al li ne'kon'at'a, ke li eĉ ne sci'is ĝi'n nom'i, ĉar ĝi est'is simpl'e humil'ec'o. Sed la antaŭ'a ekscit'o tiel el'ĉerp'is li'a'j'n fort'o'j'n, ke li ne pov'is parol'i kaj dank'is ŝi'n nur per la okul'o'j, en kiu'j bril'is ĝoj'o, ke li rest'as kun ŝi kaj ke li pov'os rigard'i ŝi'n morgaŭ, post'morgaŭ, ebl'e long'e. Li'a'n ĝoj'o'n konfuz'is nur tim'o, ke li ne perd'u tio'n, kio'n li ricev'is, tiel grand'a, ke kiam post moment'o Ligia de'nov'e don'is al li akv'o'n kaj kiam ek'kapt'is li'n eĉ tio dezir'o ĉirkaŭ'pren'i ŝi'a'n man'o'n — li tim'is tio'n far'i — li, tiu sam'a Vinicius, kiu dum la festen'o ĉe la cezar'o per'fort'e kis'is ŝi'a'n buŝ'o'n, kaj post ŝi'a for'kur'o promes'is al si, ke li tren'os ŝi'n je la har'o'j en si'a'n cubiculum, aŭ ordon'os ŝi'n vip'i.

Ĉapitr'o XXIV

Sed li komenc'is ankaŭ tim'i, ke iu mal'bon'ven'a help'o el ekster'e ne detru'u li'a'n ĝoj'o'n. Chilo pov'is sci'ig'i li'a'n mal'aper'o'n al la prefekt'o de la urb'o aŭ al li'a'j liber'ig'it'o'j hejm'e — kaj en tia okaz'o invad'o de vigil'o'j est'is ver'ŝajn'a. Li'a'n kap'o'n tra'kur'is ver'e la pens'o, ke tiam li pov'us ordon'i kapt'i Ligian kaj ferm'i ŝi'n en si'a dom'o, sed li sent'is, ke tio'n far'i li ne dev'as — kaj ne kapabl'us. Li est'is hom'o mem'vol'a, mal'tim'a, sufiĉ'e mal'virt'em'a kaj laŭ'bezon'e eĉ sen'indulg'a, li est'is tamen nek Tigellinus, nek Nero. La milit'ist'a viv'o las'is en li cert'a'n sent'o'n de just'ec'o, honest'ec'o kaj tiom da konscienc'o, ke li kompren'is, ke tia ag'o est'us io monstr'e mal'nobl'a. Li ebl'e ceter'e kapabl'us plen'um'i ĝi'n en atak'o de furioz'o, est'ant'e plen'fort'a, sed en tiu ĉi moment'o li est'is kun'e kor'tuŝ'it'a kaj mal'san'a, do li nur dezir'is, ke neni'u ek'star'u inter li kaj Lidia.

Kaj li rimark'is kun iom'a mir'o, ke de la moment'o, kiam Ligia pled'is por li, nek ŝi mem, nek Crispus postul'as de li i'a'j'n garanti'o'j'n, tut'e kvazaŭ ili est'us cert'a'j, ke en okaz'o de bezon'o defend'os ili'n iu super'natur'a fort'o. Vinicius, en kies kap'o — de kiam li aŭd'is en Ostriano la instru'ad'o'n kaj rakont'o'n de la apostol'o — la diferenc'o inter afer'o'j ebl'a'j kaj ne'ebl'a'j komenc'is konfuz'i si'n kaj mal'klar'iĝ'i, ankaŭ ne tre mal'kred'is la supoz'o'n, ke tiel pov'us est'i. Tamen, konsider'ant'e la afer'o'n pli sobr'e, li mem memor'ig'is al ili, kio'n li dir'is pri la grek'o, kaj de'nov'e ek'postul'is, ke oni ven'ig'u al li Chilon.

Crispus konsent'is tio'n kaj oni decid'is send'i Ursuson. Vinicius, kiu en la last'a'j tag'o'j antaŭ Ostriano oft'e, kvankam sen'efik'e send'ad'is si'a'j sklav'o'j'n al Chilo, preciz'e indik'is al la lig'o li'a'n loĝ'ej'o'n, post'e, skrib'int'e kelk'a'j'n vort'o'j'n sur tabul'et'o, dir'is, turn'ant'e si'n al Crispus:

— Mi don'as tabul'et'o'n, ĉar li est'as hom'o suspekt'em'a kaj ruz'a, kiu oft'e, vok'it'a de mi, respond'ad'is al mi'a'j sklav'o'j, ke li ne est'as hejm'e, kaj tio'n li farad'is ĉiam, se, ne hav'ant'e por mi bon'a'j'n nov'aĵ'o'j'n, li tim'is mi'a'n koler'o'n.

— Se mi li'n nur trov'os, mi ven'ig'os li'n, ĉu li vol'os aŭ ne — respond'is Ursus.

Post'e, sur'met'int'e mantel'o'n, li el'ir'is.

Trov'i iu'n en Romo ne est'is facil'e, eĉ kun plej bon'a'j indik'o'j, sed Ursuson help'ad'is en tia'j okaz'o'j la instinkt'o de arb'ar'an'o kaj ankaŭ li'a grand'eg'a kon'o de la urb'o, tiel, ke post ia temp'o li trov'iĝ'is en la loĝ'ej'o de Chilo.

Li tamen ne re'kon'is li'n. Antaŭ'e li vid'is li'n nur unu foj'o'n, kaj eĉ tio okaz'is nokt'e. Fin'e tiu dign'a kaj cert'o'plen'a mal'jun'ul'o, kiu inklin'ig'is li'n mort'ig'i Glaucuson, tiel mal'simil'is al tiu ĉi grek'o, ĝis'ter'e kurb'iĝ'int'a pro terur'o, ke neni'u pov'us supoz'i, ke ambaŭ est'as unu person'o. Chilo mem, rimark'int'e, ke Ursus rigard'is li'n kiel tut'e fremd'a'n hom'o'n, ek'reg'is iom la unu'a'n impres'o'n. Je la vid'o de la tabul'et'o kun la skrib'o de Vinicius li trankvil'iĝ'is ankoraŭ pli. Ne minac'is li'n almenaŭ la suspekt'o, ke li intenc'e en'embusk'ig'is Viniciuson. Li ek'pens'is ĉe tio, ke la krist'an'o'j ne mort'ig'is Viniciuson vid'ebl'e tial, ke ili ne kuraĝ'is lev'i la man'o'n kontraŭ tiel eminent'a'n person'o'n.

— Sekv'e Vinicius ŝirm'os mi'n ankaŭ, se bezon'e — li dir'is al si intern'e — ĉar li ja ne al'vok'as mi'n, por las'i mi'n mort'ig'i.

Inspir'it'e de iom'a kuraĝ'o, li demand'is.

— Bon'a hom'o, ĉu mi'a amik'o, la nobl'a Vinicius, ne send'is por mi port'il'o'n? — mi'a pied'o'j est'as ŝvel'int'a'j kaj mi ne pov'as ir'i tiel mal'proksim'e'n.

— Ne — respond'is Ursus — ni pied'ir'os.

— Kaj se mi rifuz'os?

— Ne far'u tio'n, ĉar vi dev'as ir'i.

— Kaj mi ir'os, sed pro la propr'a inklin'o. Ali'e neni'u mi'n dev'ig'us, ĉar mi est'as hom'o liber'a kaj amik'o de la prefekt'o de la urb'o. Kiel saĝ'ul'o, mi posed'as ankaŭ rimed'o'j'n kontraŭ per'fort'o — kaj mi sci'as sorĉ'i hom'o'j'n en arb'o'j'n kaj en best'o'j'n. Sed mi ir'os — mi ir'os! Mi nur sur'met'os pli varm'a'n mantel'o'n kaj kapuĉ'o'n, por ke ne re'kon'u mi'n la sklav'o'j de tiu ĉi kvartal'o; ali'e oni sen'ĉes'e halt'ig'ad'us ni'n por kis'i mi'a'j'n man'o'j'n.

Dir'int'e ĉi tio'n, li sur'met'is ali'a'n mantel'o'n, kaj sur la kap'o'n mal'lev'is vast'a'n gall'a'n kapuĉ'o'n, tim'ant'e, ke Ursus re'memor'os li'a'j'n trajt'o'j'n, kiam ili el'ir'os en pli grand'a'n lum'o'n.

— Kie'n vi mi'n konduk'as? — li demand'is en'voj'e Ursuson.

— En Transtibron.

— Mi est'as ne'long'e en Romo kaj neniam mi tie est'is, sed ankaŭ tie loĝ'as cert'e hom'o'j, kiu'j am'as virt'o'n.

Sed Ursus, kiu est'is hom'o naiv'a kaj kiu aŭd'is Viniciuson, dir'ant'a'n, ke la grek'o ĉe'est'is kun li en la ostriana tomb'ej'o kaj post'e vid'is, kiel li en'ir'is kun Croto la dom'o'n, en kiu loĝ'is Ligia, halt'is por moment'o kaj dir'is:

— Ne mensog'u, mal'jun'a hom'o, ĉar hodiaŭ vi est'is kun Vinicius en Ostriano kaj antaŭ ni'a pord'eg'o.

— Ha — dir'is Chilo — do vi'a dom'o star'as tie, en Transtibro? Mi est'as en Romo de ne'long'e kaj mi ne sci'as bon'e, kiel nom'as si'n divers'a'j kvartal'o'j. Jes, amik'o! Mi est'is antaŭ vi'a pord'eg'o kaj en la nom'o de l’ virt'o mi pet'eg'is Viniciuson, ke li ne en'ir'u. Mi est'is ankaŭ en Ostriano, kaj ĉu vi sci'as, kial? Jen de cert'a temp'o mi klopod'as por konvert'i Viniciuson kaj mi vol'is, ke li aŭskult'u la plej aĝ'a'n el la apostol'o'j. La lum'o penetr'u en li'a'n anim'o'n, kaj en la vi'a'n! Vi ja est'as krist'an'o kaj vi ja vol'as, ke la ver'o super'reg'u mal'ver'o'n?

— Jes — respond'is humil'e Ursus.

La kuraĝ'o de Chilo tut'e re'viv'iĝ'is.

— Vinicius est'as potenc'a sinjor'o — li dir'is — kaj amik'o de la cezar'o. Oft'e li obe'as ankoraŭ inspir'o'j'n de mal'bon'a spirit'o, se tamen nur unu har'o fal'us de li'a kap'o, la cezar'o venĝ'us kontraŭ ĉiu'j krist'an'o'j.

— Ni'n gard'as pli grand'a potenc'o.

— Prav'e, prav'e! sed kio'n vi intenc'as far'i kun Vinicius? — demand'is Chilo kun nov'a mal'trankvil'o.

— Mi ne sci'as. Krist'o ordon'as pardon'em'o'n.

— Tio'n ĉi vi bon'eg'e dir'is. Memor'u ĉiam pri ĉi tio, ali'e vi est'os frit'at'a en la infer'o, kiel kolbas'o sur pat'o.

Ursus ek'sopir'is, kaj Chilo ek'pens'is, ke kun tiu ĉi hom'o, terur'a en la unu'a moment'o de koler'o, li pov'us ĉiam far'i, kio'n li vol'us.

Vol'ant'e de sci'i, kiel la afer'o okaz'is ĉe la atak'o kontraŭ Ligia, li demand'is plu per la voĉ'o de sever'a juĝ'ist'o.

— Kiel vi ag'is kun Croto? Parol'u kaj ne mensog'u.

Ursus ek'sopir'is du'a'foj'e.

— Vinicius dir'os tio'n al vi.

— Ĝi signif'as, ke vi bat'is li'n per ponard'o aŭ mort'ig'is per baston'o?

— Mi est'is sen'arm'a.

La grek'o ne pov'is tamen kontraŭ'star'i admir'o'n pro la super'hom'a fort'o de la barbar'o.

— Pluton'o vi'n... Tio est'as, mi vol'is dir'i, Krist'o vi'n pardon'u.

Dum ia temp'o ili ir'is en silent'o, post kio Chilo ek'parol'is:

— Ne mi vi'n perfid'os, sed gard'u vi'n kontraŭ la vigil'o'j.

— Mi tim'as Krist'o'n, ne la vigil'o'j'n.

— Prav'e. Ne ekzist'as pli grand'a kulp'o, ol mort'ig'o. Mi preĝ'os por vi, sed mi ne sci'as, ĉu eĉ mi'a'j preĝ'o'j i'o'n help'os — ebl'e nur, se vi ĵur'os, ke neniam en la viv'o vi iu'n tuŝ'os per la fingr'o.

— Mi ja ne mort'ig'is li'n intenc'e — respond'is Ursus.

Chilo tamen, kiu dezir'is sekur'ig'i si'n por ĉia eventual'o, ne ĉes'is plu'e abomen'ig'i al Ursus mort'ig'o'n kaj insist'i, ke li far'u la ĵur'o'n. Li demand'is ankaŭ pri Vinicius, sed la lig'o respond'ad'is li'a'j'n demand'o'j'n mal'volont'e, ripet'ant'e, ke el la buŝ'o de Vinicius mem li aŭd'os, kio'n li dev'as aŭd'i. Tiel inter'parol'ant'e, ili tra'ir'is fin'e la long'a'n voj'o'n, divid'ant'a'n la loĝ'ej'o'n de Chilo de Transtibro, kaj trov'iĝ'is antaŭ la dom'o. La kor'o de Chilo de'nov'e ek'bat'is mal'trankvil'e. Pro tim'o ŝajn'is al li, ke Ursus komenc'as direkt'i al li i'a'j'n avid'a'j'n rigard'o'j'n. “Mal'grand'a est'os mi'a konsol'o — li parol'is al si mem — se li mi'n mort'ig'os sen'intenc'e, kaj mi prefer'us ĉiu'okaz'e, ke li'n traf'u paraliz'o — kaj kun'e kun li ĉiu'j'n lig'o'j'n, kio'n far'u, Zeŭso, se vi sci'pov'os”. Tiel medit'ant'e, li en'volv'is si'n ĉiam pli en si'a'n gall'a'n mantel'o'n, ripet'ant'e, ke li tim'as la mal'varm'o'n. Fin'e, kiam, trans'ir'ant'e la vestibl'o'n kaj la unu'a'n kort'o'n, ili trov'iĝ'is en la koridor'o, konduk'ant'a al la ĝarden'o de la dom'et'o, li halt'is subit'e kaj dir'is:

— Las'u mi'n iom ek'spir'i, aŭ mi ne pov'os parol'i kun Vinicius kaj help'i li'n per edif'a'j konsil'o'j.

Dir'int'e ĉi tio'n, li halt'is — ĉar kvankam li ripet'ad'is al si, ke neni'o li'n minac'as, tamen je la pens'o, ke li ek'star'os inter tiu'j mister'a'j hom'o'j, kiu'j'n li vid'is en Ostriano, li'a'j pied'o'j iom trem'is sub li.

Dum'e el la dom'et'o ating'is li'a'j'n orel'o'j'n kant'ad'o.

— Kio ĝi est'as? — li demand'is.

— Vi dir'as, ke vi est'as krist'an'o, kaj vi ne sci'as, ke ni kutim'as post ĉiu manĝ'o glor'i la Sav'int'o'n per ni'a kant'ad'o — respond'is Ursus. — Miriam kaj ŝi'a fil'o jam ver'ŝajn'e re'ven'is — kaj ebl'e ankaŭ apostol'o est'as kun ili, ĉar li vizit'ad'as ĉiu'tag'e la vidv'in'o'n kaj Crispuson.

— Konduk'u mi'n rekt'e al Vinicius.

— Vinicius est'as en unu ĉambr'o kun ĉiu'j, ĉar ĝi est'as la sol'a sufiĉ'a grand'a, kaj ceter'e est'as nur mal'lum'a'j cubicula, kie'n ni ir'as nur por dorm'i. Ni jam en'ir'u — tie vi ripoz'os.

Kaj ili en'ir'is. En la ĉambr'o est'is krepusk'e, la vesper'o est'is nub'a, vintr'a, kaj la flam'o de kelk'a'j meĉ'lamp'o'j ne sufiĉ'e dis'ig'ad'is la mal'lum'o'n. Vinicius pli ĝust'e diven'is, ol re'kon'is en la kapuĉ'kovr'it'a hom'o Chilon, kaj tiu ĉi, ek'vid'int'e en la angul'o de la ĉambr'o lit'o'n, kaj sur ĝi Viniciuson, ek'ir'is, ne rigard'ant'e la ali'a'j'n, rekt'e al li — kvazaŭ konvink'it'a, ke apud Vinicius li est'os plej sekur'a.

— Ho sinjor'o! kial vi ne obe'is mi'a'n konsil'o'j'n! — li vok'is, plekt'ant'e la man'o'j'n.

— Silent'u — dir'is Vinicius — kaj aŭskult'u!

Post'e li komenc'is penetr'e rigard'i en la okul'o'j'n de Chilo kaj parol'i mal'rapid'e kaj akcent'e, kvazaŭ li vol'us, ke ĉiu li'a vort'o est'u kompren'it'a kiel ordon'o kaj rest'u etern'e en la memor'o de Chilo.

— Croto atak'is mi'n, por mi'n murd'i kaj rab'i — vi kompren'as! Tiam mi mort'ig'is li'n, kaj tiu'j ĉi hom'o'j pri'zorg'is la vund'o'j'n, kiu'j'n mi ricev'is de li, batal'ant'e.

Chilo tuj ek'kompren'is, ke se Vinicius tiel parol'as, li tio'n far'as sen'dub'e sekv'e de ia inter'konsent'o kun la krist'an'o'j, kaj en tiu okaz'o li vol'as, ke oni li'n kred'u. Li ek'kon'is tio'n ankaŭ el li'a vizaĝ'o, do en unu moment'o, montr'ant'e neni'a'n dub'o'n, nek mir'o'n, li lev'is la okul'o'j'n supr'e'n kaj ek'kri'is:

— Li ja est'is kon'at'a fripon'o, sinjor'o! Mi ja avert'is vi'n, ke vi ne fid'u al li. Ĉiu'j mi'a'j instru'o'j re'bat'is si'n de li'a kap'o, kiel piz'o de mur'o. En la tut'a Hadeso oni ne trov'os por li sufiĉ'a'j'n turment'o'j'n. Ĉar kiu ne pov'as est'i honest'a hom'o, tiu cert'a'grad'e dev'as est'i fripon'o, kaj al kiu est'as pli mal'facil'e iĝ'i honest'a, ol al fripon'o? Sed atak'i si'a'n bon'far'ant'o'n kaj tiel grand'anim'a'n sinjor'o'n... Ho di'o'j!...

Ĉe tio ĉi li tamen re'memor'is, ke en'voj'e li prezent'is si'n al Ursus kiel krist'an'o —kaj li ek'silent'is.

Vinicius dir'is:

— Se mi ne kun'hav'us mi'a'n sica, li mi'n mort'ig'us.

— Mi ben'as la moment'o'n, en kiu mi konsil'is al vi pren'i almenaŭ ponard'o'n.

Sed Vinicius direkt'is al la grek'o esplor'a'n rigard'o'n kaj demand'is.

— Kio'n vi far'is hodiaŭ?

— Kiel do? Ĉu mi ne dir'is al vi, sinjor'o, ke mi far'is vot'o'j'n por vi'a san'o?

— Kaj neni'o'n pli?

— Kaj mi ĝust'e intenc'is vi'n vizit'i, kiam tiu bon'a hom'o ven'is kaj dir'is al mi, ke vi mi'n vok'as.

— Jen est'as tabul'et'o. Ir'u kun ĝi en mi'a'n dom'o'n, serĉ'u mi'a'n liber'ig'it'o'n kaj trans'don'u ĝi'n al li. Est'as sur ĝi skrib'it'e, ke mi vetur'is en Beneventon. — Dir'u al Demas en vi'a propr'a nom'o, ke mi far'is tio'n hodiaŭ maten'e, al'vok'it'a per urĝ'a leter'o de Petronius.

Kaj li ripet'is akcent'e:

— Mi vetur'is en Beneventon — vi kompren'as!

— Vi vetur'is, sinjor'o! Maten'e mi ja adiaŭ'is vi'n ĉe Port'a Capena — kaj de la temp'o de vi'a for'vetur'o tia sopir'o mi'n reg'as, ke, se vi'a grand'anim'ec'o ne konsol'os ĝi'n, mi mort'os pro plor'o, kiel la mal'feliĉ'a edz'in'o de Zetoso post la mort'o de Itilo.

Vinicius, kvankam mal'san'a kaj kutim'iĝ'int'a al la fleks'em'o de la grek'o, ne pov'is tamen de'ten'i si'n de rid'et'o. Li est'is, krom'e, kontent'a, ke Chilo tuj li'n kompren'is, li do dir'is:

— Sekv'e mi al'skrib'os, ke oni sek'ig'u vi'a'j'n larm'o'j'n. Don'u al mi lamp'o'n.

Chilo, jam tut'e trankvil'iĝ'int'a, lev'iĝ'is kaj, far'int'e kelk'a'j'n paŝ'o'j'n al la kamen'o, de'pren'is unu el la meĉ'lamp'o'j, brul'ant'o'j sur la kamen'mur'o.

Sed kiam ĉe tiu ĉi ag'o la kapuĉ'o de'ŝov'iĝ'is de li'a kap'o kaj la lum'o fal'is rekt'e sur li'a'n vizaĝ'o'n, Glaucus salt'lev'iĝ'is de benk'o kaj, rapid'e proksim'iĝ'int'e, ek'star'is antaŭ li.

— Ĉu vi ne re'kon'as mi'n, Cephas? — li demand'is.

Kaj en li'a voĉ'o est'is io tiel terur'a, ke trem'o tra'kur'is ĉiu'j'n ĉe'est'ant'o'j'n.

Chilo lev'is la lamp'o'n kaj el'las'is ĝi'n preskaŭ en la sam'a moment'o — post'e li kurb'iĝ'is ĝis la ter'o kaj komenc'is ĝem'i:

— Mi ne est'as... mi ne est'as... kompat'o'n!

Glaucus turn'is si'n al la vesper'manĝ'ant'o'j kaj dir'is:

— Jen est'as la hom'o, kiu sklav'ig'is kaj pere'ig'is mi'n kaj mi'a'n famili'o'n!...

Li'a histori'o est'is kon'at'a al ĉiu'j krist'an'o'j kaj al Vinicius, kiu nur tial ne diven'is, kiu est'as tiu Glaucus, ĉar, sen'ĉes'e sven'ant'e pro dolor'o dum la pri'zorg'ad'o de la vund'o'j, li ne aŭd'is li'a'n nom'o'n. Sed por Ursus tiu ĉi mal'long'a moment'o, lig'it'e kun la vort'o'j de Glaucus, est'is kvazaŭ fulm'o'bril'o en mal'lum'o. Re'kon'int'e Chilon, per unu salt'o li trov'iĝ'is apud la grek'o, ek'kapt'is li'n je la brak'o'j kaj, el'turn'int'e ili'n mal'antaŭ'e'n, ek'kri'is:

— Jen tiu, kiu instig'is mi'n mort'ig'i Glaucuson!

— Kompat'o'n! — ĝem'is Chilo — mi re'don'os al vi... Sinjor'o! — li vok'is, turn'ant'e la kap'o'n al Vinicius — sav'u mi'n! mi fid'is al vi! ek'parol'u por mi... Vi'a'n leter'o'n... mi port'os, sinjor'o! Sinjor'o!

Sed Vinicius, kiu plej indiferent'e el ĉiu'j rigard'is tio'n, kio okaz'is, unu'e tial, ke ĉiu'j afer'o'j de la grek'o est'is al li kon'at'a'j, kaj du'e, ĉar li'a kor'o ne sci'is, kio est'as kompat'o, dir'is:

— En'ter'ig'u li'n en la ĝarden'o: la leter'o'n port'os iu ali'a.

Al Chilo ek'ŝajn'is, ke tiu'j ĉi vort'o'j est'as la last'a verdikt'o. Li'a'j ost'o'j komenc'is krak'i en la terur'a'j man'o'j de Ursus, la okul'o'j nebul'iĝ'is pro larm'o'j de dolor'o.

— Je vi'a Di'o! kompat'o'n! — li vok'is — mi est'as krist'an'o, kaj se vi ne kred'as al mi, bapt'u mi'n ankoraŭ'foj'e, ankoraŭ du, ankoraŭ dek foj'o'j'n! Glaucus! ĝi est'as erar'o! Las'u mi'n parol'i! Ig'u mi'n sklav'o... Ne mort'ig'u mi'n! Kompat'o'n!...

Kaj li'a voĉ'o, sufok'at'a de la dolor'o, iĝ'ad'is ĉiam pli mal'fort'a, kiam subit'e post la tabl'o lev'iĝ'is la apostol'o Petro; dum moment'o li balanc'is si'a'n blank'a'n kap'o'n mal'lev'ant'e ĝi'n al la brust'o, kaj hav'is la okul'o'j'n ferm'it'a'j'n, sed post'e mal'ferm'is ili'n kaj dir'is mez'e de silent'o:

— Jen'e dir'is al ni la Sav'int'o: “Se vi'a frat'o pek'us kontraŭ vi, admon'u li'n; kaj se li pent'us, pardon'u li'n. Kaj se li sep'foj'e tag'e pek'us kontraŭ vi kaj sep'foj'e re'ven'us al vi, dir'ant'e: mi pent'as! pardon'u li'n!”

Post'e iĝ'is silent'o ankoraŭ pli grand'a.

Glaucus star'is dum long'a temp'o kun vizaĝ'o, kovr'it'a per la man'o'j, fin'e li re'pren'is ili'n kaj dir'is:

— Cephas, Di'o al vi pardon'u la mal'bon'o'j'n, kiu'j'n vi far'is al mi, kiel mi ili'n pardon'as al vi en la nom'o de Krist'o.

Kaj Ursus, liber'ig'int'e la brak'o'j'n de Chilo, tuj al'don'is:

— Est'u al mi la Sav'int'o tiel kompat'em'a, kiel ankaŭ mi vi'n pardon'as.

Chilo fal'is sur la ter'o'n kaj, apog'it'e sur ĝi per la man'o'j, turn'ad'is la kap'o'n, kiel best'o, kapt'it'a en ret'o'n, rigard'ant'e ĉirkaŭ'e'n kaj atend'ant'e, de kie ven'os la mort'o. Li ne kred'is ankoraŭ si'a'j'n okul'o'j'n kaj orel'o'j'n, kaj ne kuraĝ'is esper'i pardon'o'n.

Sed iom post iom li re'akir'is la konsci'o'n, nur li'a'j blu'iĝ'int'a'j lip'o'j trem'is ankoraŭ pro terur'o. Dum'e la apostol'o dir'is:

— For'ir'u en pac'o.

Chilo lev'iĝ'is, sed ne pov'is ankoraŭ ek'parol'i. Malgraŭ'vol'e li proksim'iĝ'is al la lit'o de Vinicius, kvazaŭ ankoraŭ serĉ'ant'e ĉe li help'o'n, ĉar ĝis nun li ne hav'is temp'o'n ek'pens'i, ke Vinicius, kvankam li uz'is li'a'j'n serv'o'j'n kaj est'is kvazaŭ li'a kun'kulp'ul'o, kondamn'is li'n, dum tiu'j ĝust'e, kontraŭ kiu'j li serv'is, pardon'is. Tiu ĉi pens'o est'is ven'ont'a al li pli post'e. Dum'e en li'a rigard'o vid'iĝ'is nur mir'o kaj ne'kred'o. Kvankam li jam ek'kon'is, ke oni li'n pardon'is, tamen li vol'is plej baldaŭ for'iĝ'i el inter tiu'j ne'kompren'ebl'a'j hom'o'j, kies bon'ec'o terur'is li'n preskaŭ egal'e, kiel li'n terur'as kruel'ec'o. Ŝajn'is al li, ke se li rest'us pli long'e, okaz'us de'nov'e io ne'atend'it'a, do, star'iĝ'int'e apud Vinicius, li komenc'is parol'i per inter'romp'at'a voĉ'o:

— Don'u la leter'o'n, sinjor'o! don'u la leter'o'n!

Kaj ek'kapt'int'e la tabul'et'o'n, kiu'n Vinicius al li don'is, li riverenc'is foj'e al la krist'an'o'j, du'a'foj'e al Vinicius, kaj ŝtel'e glit'ant'e tuj ĉe la mur'o el'kur'is ekster'e'n.

En la ĝarden'et'o, kiam ĉirkaŭ'ig'is li'n mal'lum'o, terur'o de'nov'e hirt'ig'is la har'o'j'n sur li'a kap'o, ĉar li est'is cert'a, ke Ursus el'kur'os post li kaj mort'ig'os li'n en la ombr'o'j de l’ nokt'o. Li for'kur'us per ĉiu'j fort'o'j, sed la pied'o'j rifuz'is li'n obe'i kaj post moment'o iĝ'is tut'e rigid'a'j, ĉar Ursus efektiv'e ek'star'is apud li.

Chilo fal'is sur'vizaĝ'e'n kaj komenc'is ĝem'i:

— Urb'an'o... en la nom'o de Krist'o...

Sed Urb'an'o dir'is:

— Ne tim'u. La apostol'o ordon'is al mi konduk'i vi'n ekster la pord'eg'o'n, kaj se mank'as al vi fort'o'j, mi akompan'os vi'n hejm'e'n.

Chilo lev'is la vizaĝ'o'n.

— Kio'n vi dir'as? kio'n? Vi ne mort'ig'os mi'n?

— Ne, mi vi'n ne mort'ig'os, kaj se mi kapt'is vi'n tro fort'e kaj dolor'ig'is vi'a'j'n brak'o'j'n, pardon'u mi'n.

— Help'u mi'n lev'iĝ'i — dir'is la grek'o. — Vi ne mort'ig'os mi'n! ver'e? El'konduk'u mi'n en la strat'o'n, kaj plu'e'n mi ir'os sol'a.

Ursus lev'is li'n de la ter'o facil'e, kiel lanug'o'n, kaj star'ig'is li'n sur la pied'o'j'n, post'e el'konduk'is tra la mal'lum'a pas'ej'o en la du'a'n kort'o'n, el kiu oni ir'is en la vestibl'o'n kaj sur la strat'o'n. En la koridor'o Chilo de'nov'e ripet'ad'is al si intern'e: “mi est'as perd'it'a!”, kaj nur, kiam ili trov'iĝ'is sur la strat'o, li iom trankvil'iĝ'is kaj dir'is:

— Mi ir'os plu'e'n sol'a.

— Pac'o est'u kun vi.

— Kaj kun vi! kaj kun vi!... Las'u mi'n ek'spir'i.

Kaj post la for'ir'o de Ursus li ek'spir'is plen'brust'e. Per la man'o'j li palp'is si'a'n zon'o'n kaj koks'o'j'n, kvazaŭ vol'ant'e konvink'iĝ'i, ke li viv'as, kaj per rapid'a'j paŝ'o'j ek'ir'is antaŭ'e'n.

Sed, far'int'e kelk'dek paŝ'o'j'n, li halt'is kaj dir'is:

— Kial ili mi'n tamen ne mort'ig'is?

Kaj malgraŭ tio, ke jam kun Euricus li parol'is pri la krist'an'a instru'o, malgraŭ la inter'parol'o kun Urb'an'o apud la river'o kaj malgraŭ ĉio, kio'n li aŭd'is en Ostriano, li ne sci'is trov'i respond'o'n al tiu ĉi demand'o.